Dit is wat we moeten weten over Amerikaanse politiek. Minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken stelt in een hearing voor het congres dat een nucleaire deal met Iran op tafel ligt. Het enige breekpunt is de kwalificatie van de Iraanse Revolutionaire Garde als terroristische organisatie. De regering Trump zorgde voor dat etiket, in strijd met de regel dat het militaire apparaat van een land daarvoor niet in aanmerking komt.

Maar zoals bij abortus en veel andere manieren waarop Trump de Amerikaanse politiek vervuild heeft, komt dat in principe niet ontzettende belangrijke onderwerp terug om post-Trump verstandig beleid te frustreren. Want nu blijkt het verwijderen van het etiket het laatste obstakel voor een deal. De senaat wil het etiket behouden. Blinken erkent in zijn verhaal dat het etiket in de praktijk niets uitmaakt. In een mooi opinie artikel veegt Peter Beinart de vloer aan met de terughoudendheid van Biden om de zaken serieus aan te pakken.

Zo zijn we er weer. 68 senatoren willen een nietszeggend etiket behouden en torpederen daarmee het grotere goed, een deal met Iran. Ik zal hier niet ingaan op het grotere goed van een min of meer normale omgang met Iran, zonder sancties en het miskennen van de rol van het land in het Midden Oosten. Maar voor iedereen (behalve Republikeinen en, het moet gezegd, ook veel Democraten) is duidelijk dat als er geen deal komt, het land binnen niet al te lange tijd nog maar een paar weken nodig heeft voor een kernwapen.

Je kunt er vergif op innemen dat Israël, ook zonder die oorlogshitser van een Nethanyahu aan de leiding, dan zal proberen om met een militaire aanval op Iran dat gevaar te neutraliseren. En reken er maar op dat de VS dan mee zal moeten doen, of mee zal worden gezogen omdat het geen enkel gedrag van Israël zal verwerpen. De Oekraïne zal klein bier zijn vergeleken met de onrust in het Midden Oosten die dan zal losbarsten. 

Zoals Beinart zegt: Wat Iran betreft, wil de regering-Biden het veilig spelen. Dat is onmogelijk. Het is beter dat ze gewoon dat wat het juiste is om te doen.

Na alle verhalen deze week over Pim Fortuyn, vooral over de dood van Pim Fortuyn, lijkt het overbodig en misschien zelfs onrespectvol om nog wat toe te voegen. Maar toch, ik miste een belangrijke bottom line: als hij niet was vermoord zouden we Fortuyn inmiddels opgeslokt hebben gezien in het systeem, of gevallen in zijn eigen valkuil van narcisme en gebrek aan organisatievermogen in politiek opzicht. Anders gezegd, hij dankt zijn eeuwigheidswaarde aan zijn dood.

Ik zal niet Fortuyns vaardigheid ontkennen in het opschudden van de Nederlandse politiek. Het leverde niet genoeg op, helaas. Was hij gewoon in de Tweede Kamer gekomen met zijn club van lummelaars en goudzoekers, hij zou al snel ontdekt hebben dat opschudden gemakkelijker was buiten het parlement dan binnen het parlement. Sowieso haalde zijn partij meer stemmen doordat hij werd vermoord.

Zoals het gaat met vermoorde helden (JFK is nog steeds het beste voorbeeld, direct gevolgd door zijn broer RFK), ze blijven altijd een onvervulde belofte. En zo’n belofte is er nooit een van mislukking en falen, maar altijd van wat had kunnen zijn – in het positieve. Zo’n held is Fortuyn ook. 

De verafgoding de afgelopen weken irriteert me. Vooral vanwege bovenstaande overwegingen, maar ook omdat ik nog college heb gehad van Fortuyn (en stevige discussies over katholiek corporatisme) en in de kroeg nog wel eens met hem ouwehoerde over in welke partij hij zich kon nestelen (ik was toen actief in de door Terlouw wakker gekuste D’66, hij zocht toegang). Ook de woorden van collega marxist (collega van Pim): ‘waar Pim komt, komt ruzie’, kenden we maar al te goed in het sociologisch instituut aan de Grote Markt. Mijn irritatie is irrelevant, ik weet het, en puur persoonlijk. Het zal niets veranderen aan de manier waarop Fortuyn breed herinnerd zal worden. Zo kom je ook nooit meer van de oorlog af – maar dat is een heel ander verhaal.

Ik was helemaal voor Fortuyns poging op te schudden. Ik zou nooit op hem gestemd hebben maar ik was een van de enige tientallen benodigde kiezers die de LPF het recht gaf om deel te nemen aan de verkiezingen. Er was een oproep, herinner ik me, om hem op korte termijn te helpen überhaupt aan die verkiezingen deel te nemen. Die deelname vond ik noodzakelijk, al was het maar om het fenomeen in de politieke werkelijkheid bezig te zien. De LPF moest niet worden afgestopt door het onmogelijk te maken deel te nemen aan de verkiezingen. Ik deed mijn burgerplicht. Op de Stadhouderskade moest ik dat zelfs twee maal doen, ik geloof dat de gemeente niet wist hoe ze het moest verwerken, of zoiets.

De manier waarop Fortuyn werd gedemoniseerd was onheus en onverstandig. Net zoals de manier waarop daarna Ad Melkert werd afgeserveerd. Het resultaat was Balkenende en Matt Herben, Ferry Hoogendijk, Heinsbroek en Bomhof. En daarna nog drie keer Balkenende. Het aantal zetels dat dit soort rechts ophaalt is al jaren redelijk stabiel: 26. Boer Koekkoek was de eerste die zetels wist te halen uit dwarsigheid, de BBB zal niet de laatste zijn. 

Fortuyn is vooral interessant omdát hij is vermoord. De idioot die dat heeft gedaan (en veel te snel weer vrij kwam) heeft de samenleving oneindig veel schade toegebracht. We hadden zelf moeten zien wat er van Fortuyn terecht zou komen. Dat recht is ons ontnomen. Maar er is geen reden om hem na zijn dood heilig te verklaren.

Abortus wordt het onderwerp in de verkiezingen van november – als de Democraten er tenminste hun hoofd bijhouden. Ze nemen nu de juiste stappen, waarschuwingen dat voorbehoedsmiddelen verboden kunnen worden met dezelfde juridische redenering. Of het homohuwelijk, of de uitspraak waarbij een verbod op gay sex werd afgewezen (natuurlijk was dat de regel in Texas). En ook dat de ‘leven begint bij de conceptie’ fanaten met deze uitspraak als basis allerlei problemen voor vrouwen kunnen veroorzaken. Een poging tot zelfmoord als je zwanger bent wordt dan moord. Gevaarlijk gedrag voor een kind in de baarmoeder idem dito.

Kortom, een heel patroon aan verruiming van de vrijheid die we sinds de jaren zestig hebben verworven. Rechter Alito zegt dat abortus anders is omdat het een moreel onderwerp zou zijn. De uitspraak die eraan zit te komen zou niet van invloed zijn op andere onderwerpen. Yeah, en zoals ze bij ons in Brabant zeiden: ‘en gij geleufd da?’

Een domme naïveling is senator Susan Collins van Maine. Dat wisten we al want ze had bij het eerste impeachment van de psycho tegen gestemd omdat, dacht ze, Trump zijn lesje wel geleerd had. Nu is ze verrast door deze uitspraak om rechters Gorsuch (op de door McConnell gestolen zetel) en Kavenaugh, die van de bierfeestjes, haar hadden verzekerd dat ze staan recht (dwz. eerdere uitspraken, stare decisis) niet zouden ondermijnen. Collins is verrast dat ze beetgenomen is. Tja.

De uitspraak zoals hij er nu ligt, laat staten beslissen of abortus wel of niet legaal is (noem dat maar moreel). Het is een geweldig onderwerp voor de Democraten om campagne op te voeren, zowel voor het Huis als de Senaat, als voor meer macht in de staten. Daar hadden ze het nakijken toen de Republikeinen in 2009 besloten dat ze de meeste macht konden uitoefenen als ze de macht in de staten hadden. Als altijd zagen zij het machtsspel beter dan de Democraten.

De Republikeinen weten precies wat ze doen. Ze verdiepen en versterken niet zozeer de gevoelens van hun kiezers over hun eigen partij, maar verdiepen de negatieve gevoelens over de tegenstander. Die is de vijand, onverbeterlijk, zonder enige nuance. Werkt perfect in een tweepartijensysteem. Luister naar Moscow Mitch McConnell: zowat iedere zin die hij uitspreekt gebruikt de frase ‘radical Democrats’. De pr adviseurs hebben ontdekt dat dit de afkeer het best bevestigt. Er is weinig tegen te doen, behalve met gelijke munt betalen. Abortus biedt de kans voor de Democraten om Republikeinen als onverbeterlijk anti-vrouw, anti-seks, anti-vrijheid en algemeen anti-vrijheid voor het individu te schilderen, zonder dat ze daarmee in de overdreven individualistische hoek terecht komen. Ik zou zeggen go for it.

In de aanloop naar november is het zaak deze argumenten steeds te herhalen en het verbod op abortus om de nek te hangen van alle Republikeinse kandidaten. Maar bovenal is het zaak om de kiezers te motiveren, om ze naar de stembus te krijgen zoals dat in 2018 gebeurde. In de context van de evangelische zeloten die Amerika deze kant op drukken: deze abortusuitspraak is een godsgeschenk voor de Democraten. Het biedt ook de mogelijkheid om de Republikeinen meer te drukken in de hoek van intolerantie (verbieden van boeken, geloofsonzin, onderwijs) – onderwerpen die de Republikeinen succes opleverden maar die aan kracht verliezen. Daarnaast zouden de Democraten het economisch succes van Biden moeten opspelen. Het gaat helemaal niet slecht, afgezien van inflatie. 

Ik wijs nog graag op een artikel dat ik vorig jaar in Maarten schreef: Hoe is abortus een wedge issue geworden? waarin ook de actieve rol van de katholieke bisschoppen wordt belicht. In het volgende nummer van het Historisch Nieuwsblad komt een artikel over de vraag hoe het Supreme Court, ooit de minst prominente van de drie machten, nu de belangrijkste is geworden. Zo was het nooit bedoeld. Als de rechters die original intent als motto hebben – wat de Founding Fathers wilden – dan zouden ze zich van dit soort uitspraken die ingaan tegen wat de meeste Amerikanen wensen, onthouden.

Dat dit Supreme Court, met zetels gestolen door de Republikeinen, zich zou uitspreken tegen het recht van de vrouw om te beslissen over abortus, is geen verrassing. De tekst van de voorgestelde uitspraak is nu al gelekt en ja, precies wat we konden verwachten. 

In de voorgestelde afspraak wordt een regeling voor of, beter gezegd, tégen abortus overgelaten aan de staten. In de praktijk gaat dit betekenen dat in de staten waar de Republikeinen het voor het zeggen hebben abortus wordt verboden, vaak onder alle mogelijke omstandigheden, inclusief verkrachting. Dat is hun recht, ze hebben er de meerderheid, maar 62 procent van alle Amerikanen wil het recht van de vrouw behouden.

De overwegingen van de auteur van het arrest, Samuel Alito, zijn onder meer dat nergens in de grondwet iets staat over abortus. Dat is waar, maar dat geldt voor ongeveer 99 procent van onderwerpen die tegenwoordig aan de orde komen. De grondwet schreef ook niets over slavernij (maar wel over private property) en kijk wat daarvan is gekomen. Verder schreef Alito dat de burgers moeten beslissen over dit onderwerp.

Ik ben het daarmee niet oneens, ware het niet dat de burgers er niet over kunnen beslissen. In het Congres is het onderwerp te controversieel en zelfs als de Democraten eensgezind zouden zijn, zou de filibuster in de senaat (minstens zestig zetels nodig) elke regeling dwarsbomen. Het kan een reden zijn om die filibuster nu eens eindelijk af te schaffen, zodat inderdaad kiezers krijgen wat ze wensen. Dan hadden we een betere Obamacare gehad, maar ook het risico dat in 2010 het door de Republikeinen alweer was afgeschaft. Het had wel duidelijkheid gegeven (en betere care).

Bij gebrek aan federale wetgeving zal het dus bij de staatscongressen beslist worden. Kijk naar de kaart en zie waar abortus onmogelijk wordt: in het midden westen en het zuiden, maar niet alleen daar, ook in blauwe staten als Californië en New York, zoals de NYT laat zien. Overal zijn het de armste vrouwen, vaak in staten waar de gezondheidszorg het slechtst is, waar kinderopvang niet bestaat en waar het recht op vrije toegang tot abortus dus het meest nodig is. Het is een wrede maatregel, opgelegd door wrede politici (vooral mannen), met het gevolg dat de levens van deze vrouwen én de levens van de ongewenste kinderen verpest zijn.

Deze uitspraak mag de Verenigde Staten de wetgeving geven die het land verdient, namelijk derde wereld status, hij is een bonus voor de Democraten die zoeken naar een onderwerp om in november te voorkomen dat ze Huis en Senaat verliezen. Alito’s formulering is daarvoor fantastisch. Ja, laat de kiezers beslissen. U beslist of uw verkrachte dochter een abortus mag of niet. U beslist of ongewenste kinderen verplicht geboren worden. Het maakt van een onderwerp waar de Republikeinen jarenlang garen bij hebben gespind (geen illusies, Mitch McConnell of Kevin McCarthy geven ook maar iets om abortus) tot een onderwerp dat de Democraten nog jaren kunnen uitbuiten.

Zoals hij er nu staat is dit een gevaarlijke uitspraak. Allerlei andere rechten van de burger die door het Supreme Court bij de wrede staatscongressen zijn weggehaald, lopen eenzelfde risico als abortus. Het homohuwelijk, zelfs voorbehoedsmiddelen kunnen weer door evangelische zeloten en cynische politici worden verboden. Overigens is het wel interessant dat veel abortussen nu via pillen worden ingezet. Dat is niet voldoende maar deze uitspraak zal de verschuiving versnellen – tot de Republikeinen dat ook gaan verbieden.  

Als die dreiging niet voldoende is voor Democraten om in november in elk geval enig terrein terug te winnen dan verdienen ze het niet. Dan verdienen de Amerikanen het niet. Als ze per se willen dat hun landen verder en verder afzakt als derde wereldland, so be it.

Kandidaat ontmoet zijn patroon.

Ooit had ik bewondering en respect voor J.D. Vance, de schrijver van Hillbilly Elegy, een aangrijpend en inspirerend verhaal over opgroeien in de Appalachen met een verslaafde moeder, en later bij zijn grootouders wonen in de rustbelt waar de goede banen verdwijnen en de huizen vervallen en hun waarde verliezen. Het boek bood een fascinerend inzicht in de wereld van de Trump stemmers en zo schreef ik erover in de verkiezingsspecial van De Groene, in november 2016.

Vance wist eruit te ontsnappen, werd Marinier en ging naar Yale Law School. Als venture kapitalist dook hij op in Silicon Valley, raakte bevriend met überlibertarian Peter Thiel, en verhuisde vervolgens met zijn gezin terug naar Ohio, met het plan om daar venture kapitaal te stimuleren. Vance zag een trend die ook anderen zagen: investeren in het Midden Westen met zijn basisstructuur van manufacture en infrastructuur had de toekomst. So far so good.

Eerder dit jaar dook Vance op als Republikeinse kandidaat voor een open senaatszetel in Ohio. Dat op zich was niet opmerkelijk, hij had zich in talkshows steeds meer als een conservatief opgesteld en ook in Hillbilly Elegy werd duidelijk dat progressief New Deal achtige do-good beleid niet aan hem besteed was. Een ouderwetse Republikein, misschien, zoals ze niet meer gemaakt worden in het tijdperk van Ted Cruz en ander politiek tuig? Je zou het denken, want Vance was in 2016 uiterst kritisch over Donald Trump.

Fast forward naar 2021. J.D. Vance heeft het hele najaar opzichtig gehengeld naar de steun van diezelfde Trump. Hij slikte alles in wat hij eerder gezegd had en kuste de voeten van de potentaat in Florida. Je zou hebben verwacht dat de psycho zich geschoffeerd zou voelen door alle kritiek die Vance eerst had, maar nee, een maand geleden kreeg Vance de steun van Trump. Sindsdien is hij gestegen in de peilingen van 11 naar 23 procent en maakt hij een goede kans om a.s. dinsdag de Republikeinse nominatie te winnen. Niet dat Vance er wat om geeft, maar mijn bewondering en respect zijn omgeslagen in scepsis en onbegrip.

Ik schreef er twee weken geleden over in een poging de Trump dynamiek bloot te leggen. Republikeinse kandidaten slijmen er lustig op los om Trump voor hun karretje te spannen, kien op zijn Trumpistaanse achterban. Ik was er tweeslachtig over. De kandidaten die Trump steunt, zijn in een flink aantal gevallen idioten, zeloten, QAnon aanhangers of anderszins niet geschikt. De Republikeinse elite, Moscow Mitch McConnell en de man zonder bodem in zijn morele afzinkput, Kevin McCarthy, moeten niets van die kandidaten hebben maar ze vinden het wel best. Winnen is winnen.

Ik schreef dat het best in het voordeel van de Democraten kan zijn. Domme kandidaten kunnen de kiezers in het midden wegjagen, terwijl als door Trump gesteunde kandidaten niet de nominatie krijgen, de kiezers die enkel doen wat Trump zegt, misschien thuisblijven. We zullen zien.

Maar terug naar J.D. Vance. Ik kan alleen maar vaststellen dat dat deze man de huig naar de wind heeft gehangen, zijn meningen over Trump heeft aangepast, ingeslikt of verborgen om de verkiezingen te kunnen winnen. Zoals the Atlantic schreef: het is een geval morele ineenstorting. Vance is te intelligent om de onzin van de slechtste president aller tijden echt te accepteren.  Je moet ook vaststellen dat de man qua achtergrond en opleiding een verrijking zou kunnen zijn voor de senaat van rijke lui (al is de vraag of hij niet zelf een van die lieden is geworden en laten we wel zijn, ook Cruz en Josh Hawley studeerden aan Yale). Aan de andere kant is zijn band met Peter Thiel en Vance’s lof voor Victor Orban reden om te twijfelen aan zijn intelligentie en/of zijn bedoelingen. Zoals de Washington Post schreef, Vance has gone full MAGA.

Een aantal artikelen stelt interessante kanttekeningen bij het Vance verhaal. De meest relevante kanttekening vind ik dat Vance wellicht meer begrijpt van de Trump-kiezer dan van Trump. Dat wil zeggen, in Hillbilly Elegy schreef hij ook over de mensen die hij als hulpje in de supermarkt hun voedselbonnen zag verhandelen. Dat de woningen in arme blanke buurten steeds slechter werden omdat verslaafden en ontwortelden erin geplaatst werden. De hele val van blanke armoede die maakt dat je vast zit. De chaos van een chaotisch leven. De afkeer van de mensen die profiteren (lees: zwarten).

Je woning is niets waard, je vaardigheden brengen je nergens. Kon je vroeger naar het westen gaan, daarvoor heb je nu geen geld en ook in het westen heb je niets in te brengen, terwijl wonen er onbetaalbaar is (dat verklaart voor een deel de trek naar Florida, dit terzijde). De 21ste eeuwse economie is niets voor jou. Dat zijn de Trump-kiezers die spreken, aangevuld met xenofobe onzin en de Big Lie (ik heb niet kunnen vinden of Vance Trumps verkiezingsleugens heeft afgewezen). Vance presenteert zichzelf als ‘a working-class man’ en al is dat wat ambitieus voor iemand met miljoenen in de bank en een Yale opleiding, hij heeft meer wortels in die gemeenschap dan menigeen, en zeker meer dan Trump.

Waarom wil Trump Vance dan steunen, is de volgende vraag. Nou, zegt een artikel, omdat Vance de ideologische agenda van de Trumpies steunt, want ja, die is er wel degelijk. Het is opnieuw een interessant argument. Ze stonden samen op een podium afgelopen zaterdag. Trump is de beste president die ik ken, zei Vance. The Guardian legt mooi bloot hoe de strijd binnen de Republikeinse Partij in Ohio zich ontwikkeld en hoe dit verhaal erin past. 

Het probleem van iemand als Vance is dat alles van het bovenstaande waar kan zijn. Of niet. Het lijkt erop dat Vance tijdens zijn jaren in Silicon Valley een aanhanger is geworden van het libertarian, anti-democratische erfgoed van Peter Thiel. Extreem anti-overheidsdenken en Ayn Rand stijl egoïsme kenmerken die man. Maar hij gooit zijn met Pay Pal verdiende miljarden in de politieke strijd, niet zozeer als fan van Trump, lijkt het, maar als fan van het omverwerpen van de gevestigde orde, wat die ook moge zijn, als die hem aan banden legt. (Thiel is die man die in New Zealand voor tig miljoenen een optrekje bouwde en daarvoor ook een verblijfsvergunning kreeg, om als de wereld vergaat door het gedrag van mensen zoals hij, zich terug te kunnen trekken). Dit zijn mensen die de teloorgang van democratie voorspellen en maar vast investeren om dat te laten gebeuren – fans, inderdaad, van Orban, Poetin, Xi en andere autoritaire baasjes, en, als het zo uitkomt, van Trump. Niet de Koch brothers die de afgelopen jaren de investeerders waren in Amerikaanse polarisatie, maar Thiel en consorten zijn nu de financiers van de ondergang van de Amerikaanse democratie.

Het geval Vance is complexer dan dat van de meeste door Trump gesteunde kandidaten. Dat is een clubje losers. Maar Trump zou Trump niet zijn als hij niet de pr mogelijkheden zag van iemand als Vance die hem naar de mond praat. Als Trump ergens goed in is dan is het het onderkennen van onderbuikgevoelens, zowel bij zichzelf als bij kiezers. Als het in zijn kraam te pas komt kan de fameus disloyale Trump heel meegaand zijn. Zo stond hij naast Vance, zo vergaf hij de man met de jelly ruggengraat, Kevin McCarthy, dat die hem eigenlijk liever had afgezet. Sorry, boss, zo meende ik het niet. Is goed, Kevin, zorg maar dat je de baas wordt dan kan heb je aan de lijn.

Ik verwacht dat Vance dinsdag de Republikeinse kandidaat wordt. Ohio is een in principe conservatieve staat, met een flinke Trump aanhang, hoewel ze met Sherrod Brown een bijzonder progressieve andere senator hebben. De Democratische tegenstander van Vance zal het moeilijk hebben maar Vance staat nu zo duidelijk op het netvlies als ‘wholly owned by Trump’ dat hij zich daar in november toch weer moeilijk los van kan maken. Mocht Vance in ovember winnen dan zie ik een heel belangrijke rol voor hem in de senaat. McConnell weet niet half wat hem te wachten staat. Trump trouwens ook niet. Loyaliteit is er voor vandaag, morgen speelt er weer wat anders.