Er komen interessante maanden aan voor de Republikeinse Partij, en daarom ook voor de Democraten die er slecht voorstaan bij de tussentijdse Congresverkiezingen in november. Het draait allemaal – vanzelfsprekend – om de invloed van oud-president Donald Trump. En om zijn macht in de voorverkiezingen die bepalen wie de Republikeinse kandidaten worden in november. 

Eerder deze maand sprak Trump zich uit voor kandidaten in Republikeinse voorverkiezingen voor mensen die die achterliggen in de peilingen, persoonijke problemen meedragen en om allerlei redenenen maar vooral verkiesbaarheid door de partijelite niet gewenst worden. In Pennsylvania steunde hij Mehment Oz, die als televisiepersoonlijkheid Dr. Oz een bedenkelijke reputatie heeft, schurend tegen die van kwakzalver.

In Ohio steunde Trump na veel geslijm en gelobby J.D. Vance, een auteur en venture kapitalist. Vance is een van de weinige mensen die buiten Amerika bekend is. Dat kwam door zijn boek Hillbilly Elegy, een aangrijpend epos over zijn jeugd in de Apalachen en, breder, over de problemen van arme blanke Amerikanen in de post-industriële samenleving. Vance worstelde zich eruit, studeerde aan Yale en werd venture investeerder aan de westkust. Hij kwam terug naar Ohio en stelt zich nu kandidaat voor de senaat – met steun van venturekapitalist Peter Thiel, een liberair met miljarden op de bank.

Trumps steun voor Vance is pikant omdat Vance in 2016 niet mals was met zijn kritiek op de toenmalige kandidaat. Zoals zoveel Republikeinen die meer om macht geven dan om inhoudelijke standpunten, slikte hij die kritiek in, wierp zich aan de voeten van Trump en ziet dat nu beloond met de steun van de oud-president. Oz noch Vance durven ronduit te zeggen dat de verkiezingen van 2020 door Trump zijn verloren, ook al weten ze wel beter. Ze gaan mee in de leugens van Trump.

Net als beide heren hengelt een groot aantal kandidaten voor het Huis of de Senaat naar de steun van Trump. Het is een bizar gezelschap. Soms gaat het om extreem rechtse types, soms om idioten, soms om mensen van wie bekend is dat ze huiselijk geweld pleegden of op andere manieren problematische kandidaten blijken. Soms om opportunisten. Ze kloppen aan bij Trumps paleis in Florida, prijzen hem de hemel in, echoën zijn verkiezingsleugens, allemaal in de hoop te profiteren van Trumps aanhang en zijn financiële en politieke macht. De narcist in Trump geniet met volle teugen.

De dominantie van een verliezend president met twee impeachmentprocedures achter zijn naam is opmerkelijk maar verhult lange termijn ontwikkelingen in de Amerikaanse politiek. De kenmerkende veranderingen zijn de krimp van het politieke midden, de verrechtsing van de Republikeinen (die veel rechtser zijn geworden dan de Democraten links werden), en toegenomen onvoorwaardeljke partijtrouw.

In de verkiezingen die er toe doen stemmen kiezers nu op de partij, vaak ongeacht de persoon. Vandaar dat de presidentsverkiezingen sinds 1992 zo’n krappe uitslagen lieten zien. Vandaar dat Trump won. Er zijn maar weinig kiezers die ervoor openstaan te worden overgehaald. Wie vorige keer Republikeins stemde zal dat nu weer doen, hetzelfde geldt voor een Democratische kiezer. Dit beperkt zich niet tot presidentsverkiezingen maar geldt inmiddels ook voor verkiezingen voor Huis en Senaat. Alle verkiezingen zijn tegenwoordig landelijke verkiezingen, met landelijke thema’s. 

Dit alles maakt de voorverkiezingen, de bepaling wie de partijkandidaat is, belangrijker dan ze in het verleden waren. Vandaar de felle strijd, vandaar Trumps invloed. Er zijn rekeningen te vereffenen.

Zo krijgt de uiterst conservatieve gouverneur Kemp van Georgia als uitdager een Trumpistaanse verliezer van de senaatsverkiezingen in 2021, David Perdue. De reden: Kemp ging niet mee in Trumps pogingen om de verkiezingen in Georgia te sabotteren. Trumps senaatskandidaat in Georgia is een oud-football speler die is beschuldigd van huiselijk geweld (en zich niet bijster slim heeft getoond). Een afgevaardigde in Alabama raakte Trumps steun kwijt omdat hij de verkiezingen van 2020 achter zich wilde laten.

In Wyoming steunt Trump de tegenstander van afgevaardigde Liz Cheney. De dochter van vicepresident Cheney is een onvoorwaardelijke conservatief maar een die bereid was na 6 januari voor Trumps impeachment te stemmen. ‘Deze man mag nooit meer in de buurt van het Witte Huis komen’, zei Cheney ronduit. Ze is lid van de onderzoekscommissie naar de putsch. Om die reden is ze door haar partij van haar functies ontheven. Trumps motieven reiken vaak niet verder dan persoonlijk ressentiment en hij wil Cheney straffen, maakt niet uit wie het doet.

Cheney kan, als ze de voorverkiezingen verliest, in principe als onafhankelijke kandidaat op de kieslijst en kon dan best wel eens winnen. Dat geldt ook voor senator Lisa Murkowski van Alaska die ook in 2016 al op die manier haar Trumpistaanse verlies in de voorverkiezingen goedmaakte. Trump kan niet verkroppen dat Murkowski in de senaat voor zijn veroordeling stemde en steunt dus een onbekende opponente.

Voor de Democraten, die dreigen een flink pak slaag te krijgen, is de aanwezigheid van Donald Trump een weldaad. Als hij succes heeft en zijn kandidaten naar voren heeft kunnen schuiven, dan zullen die minder aantrekkelijk zijn voor gematige kiezers in het midden. Als hij geen succes heeft en zijn kandidaten in de voorverkiezingen verliezen, zullen boze Trump-stemmers misschien thuis blijven, liever dan te stemmen voor iemand die ze eigenlijk niet wilden. In beide gevallen profiteren de Democraten. Wat je noemt win-win.

Ziedaar het dilemma voor de Republikeinen: omarm Trump om diens luidruchtige en hondstrouwe achterban te winnen en verlies het midden, of neem afstand van Trump maar verlies de Trumpies. Inmiddels is het een fijn spektakel om Trump te zien gloriëren en zittende Republikeinen zoals senator Mitch McConnell te zien knarsentanden over de invloed van Trump. Dat zou de Republikeinen zetels kunnen gaan kosten in november – wat een goede zaak zou zijn voor de hygiëne van de Amerikaanse politiek na 6 januari, en een passende straf voor de Republikeinse weigering om de Trump-putsch ronduit te veroordelen en Liz Cheney gelijk te geven. In elk geval zullen we het antwoord krijgen op de vraag of Donald Trump een blijvende destructieve kracht is in de Amerikaanse politiek of dat hij zichzelf buitenspel heeft gezet.

Misschien is het hopen tegen beter weten in, maar het zou toch werkelijk een blamage zijn, een ramp, als de Republikeinse Partij na alles wat zich de afgelopen vijf jaar heeft afgespeeld, zomaar weer de macht in het Congres krijgt. Ze verdienen een radicale afstraffing van de kiezer voor hun ondermijning van de democratie. Helaas lijkt het er meer op dat de anti-democraten op democratische wijze, zij het met hulp van verwerpelijke staatsoverheden, hun machtspositie van de minderheid die de meerderheid kan onderdrukken zal consolideren.