Frans Verhagen, Amerika kenner

Ik heb steeds gedacht, gehoopt misschien, dat Donald Trump niet zou passen in een traditie van autoritaire volksmenners die democratie om de zeep helpen. Hij heeft weliswaar een trouwe aanhang en zijn optredens trekken veel publiek maar Trumpisme geen massa-beweging a la Hitler of Mussolini. De schade zou beperkt blijven, ook al omdat het Amerikaanse systeem van gedeelde machten Trumps slechtste aanvechtingen in toom zou houden.

Misschien past hij nog steeds niet in die traditie – je moet oppassen met historische vergelijkingen – maar de schade die Donald Trump aanricht is inmiddels zo groot dat hij ook zonder massabeweging het Amerikaanse politieke systeem tot in de haarvaten aantast. Het systeem van gedeelde machten werkt niet meer omdat de Republikeinse Partij, om redenen die ik nog steeds niet helemaal begrijp, als een trouw schoothondje alles accepteert wat de president doet, inclusief zijn onbeschaafde, grove en polariserende gedrag.

En passant heeft hij het presidentschap veranderd. De idee dat een president de president is van alle Amerikanen ook al hebben ze niet op hem gestemd, heeft Trump overboord gezet. Er zijn alleen Trump-fans en vijanden. En hij krijgt waar hij om vraagt: de helft van de Amerikanen ziet hem als een pest. De lange termijnconsequenties zijn groot. Na drie jaar zijn excessen in woord en daad gewoon geworden. Trump weigert informatie over zijn gezondheid te geven (en zijn belastingen) en, godbetert, Bernie Sanders volgt dat slechte voorbeeld. Het zal niet meevallen om de grove toon die de politieke conservatie heeft aangenomen weer op te schonen.

Het benoemen van ministers die het overheidsbeleid als lobbyist hebben bestreden is een effectieve manier gebleken om zand te strooien in de machinerie van een samenleving. Daar blijft het niet bij. Als Trump het gevoel heeft dat iemand hem niet verheerlijkt, of hem tegenwerkt door algemeen gedeelde normen te hanteren die Trump met voeten treedt, dan is die persoon een vijand, een verrader of erger. We zagen dat de mensen die vanuit de verplichting die hun ambt met zich meebracht tegen Trump getuigden in het impeachmentproces zijn ontslagen, weggewerkt, vervolgd of in elk geval zwart gemaakt. Het gevolg is dat de sfeer op bijvoorbeeld het State Department, het ministerie van Buitenlandse Zaken, onaangenaam is. Minister Pompeo ondersteunt liever een losgeslagen Trump dan zijn diplomaten en regiodeskundigen. Trump noemt de mensen bij de FBI ´human scum´ en gaat ervan uit dat het onderzoeksbureau tegen hem werkt.

En het gaat van kwaad naar erger. Het impeachmentproces en zijn vrijspaak door de Republikeinse senaat hebben Trump het gevoel gegeven dat hij kan doen wat hij wil – inderdaad, iemand neerschieten op Fifth Avenue zonder gevolgen. Hij is op wraaktocht tegen echte en vermeende vijanden en iedereen die hem niet dient (wat in de praktijk zelfs voor bereidwilligen heel moeilijk is omdat niemand weet welke kant hij hij vandaag op zal tollen). Susan Collins, de zogenaamd gematigde Republikeinse senator van Maine, betoogde na de impeachment dat Trump ´zijn les had geleerd´. Je vraagt je af op welke planeet zij verkeert.

Trump is in campagne modus. Alles is gericht op herverkiezing. Op een rally in Nevada begon Trump, de aanstichter van de racistische birther campagne volgens welke president Obama niet in Amerika was geboren, weer over ´Barack Hussein Obama´. Hillary is nooit ver weg, zeker niet als Trumps overwinning met een minderheid aan kiezers en, volgens alle officiele instanties, hulp van Russen, aan de orde komt.

Het meest recente en gevaarlijke exces is het ontslaan van Joseph Maguire, het hoofd van de inlichtingendiensten. Maguire deed wat hij moest doen, wat zijn werk is, namelijk een Huiscommissie waarin beide partijen vertegenwoordigd waren, waarschuwen dat de Russen proberen de verkiezingen te beinvloeden ten gunste van Trump. Voor zover we weten was het een professioneel optreden waarin serieuze informatie werd overgedragen, precies wat je mag verwachten van een hoofd inlichtingendiensten.

Trump ging meteen over de rooie. Allergisch voor alles wat hem en zijn optreden verbindt met de Russen, verwierp de president dit verslag als een nieuwe ´hoax´, een samenzwering van de Democraten. Maguire is ontslagen en wordt vervangen door een Trump-fan zonder enige ervaring op het terrein van de inlichtingendiensten. De opdracht: alleen informatie doorgeven die Trump welgezind is. Dit gaat verder dan politiseren, dit ondermijnt de mate waarin de Amerikaanse regering weet wat er om haar heen gebeurt.

Wie het niet met hem eens is of wie durft uit te spreken dat er ergens grenzen worden overschreden, is een verrader. Trump heeft een 29-jarige vazal in het Witte Huis opdracht gegeven de hele overheidsbureaucratie na te lopen op ´bad people´ en die te ontslaan. De man die dit beleid moet uitvoeren heeft Trump-fans opgeroepen eventuele niet-Trump-fans aan te geven. Wat begon als wraakoefening op mensen in de regering die hadden getuigd in het impeachmentproces is nu verkeerd in een totale schoonmaak zodat iedereen die resteert in de regering past bij de persoonlijkheid van Trump en bereid is diens agenda en wensen zonder vragen uit te voeren.

Zo glijdt Amerika weg. Volgens Trump chef staf Mick Mulvaney moeten mensen die niet doen wat Trump wenst worden verwijderd. Hij suggereerde dat de verwijderde Oekraine-specialist Alexander‌ Vindman een eigen beleid voerde en niet een ethisch probleem had gemeld. We zijn geen bananenrepubliek zei de man die dagelijks meewerkt aan precies die ontwikkeling. Een regering zonder informatie is blind. Een president die alleen informatie tot zich neemt die hem bevalt, tast in het duister. Een president die zich bemoeit met de rechtspraak, mensen gratie verleent als het hem zo uitkomt, die geld weghaalt bij defensie om een muur te bouwen, een man zonder moreel kompas of elementair fatsoen, de media verdacht maakt en oppositie niet accepteert, ondermijnt de democratie. En anders dan ik dacht heeft hij daarvoor geen massabeweging nodig, geen populistische machtsgreep, maar enkel de tolerantie van zijn gedrag door zijn partijgenoten. Donald Trump kan het Amerikaanse politieke systeem, de Amerikaanse democratie, om zeep helpen niet omdat volksmassa´s hem steunen maar omdat niemand hem tegenhoudt.

Democraten zijn nervous nellies. Ze worden bevangen door angst als Bernie Sanders 26 procent van de stemmen haalt en op die basis tot front runner wordt verklaard. Onder deze omstandigheden was het te voorzien dat het establishment, van Thomas Friedman tot, geheel voorspelbaar, Willem Post in de NRC, zich fans verklaren van Mike Bloomberg, die andere biljonair. Of, zoals Bloomberg in een van zijn betere momenten van droge humor het zei: wie is de ander?

De argumenten zijn vooral defensief. Bloomberg is beter dan Sanders. Het is een vooralsnog wilde run om de oud-burgemeester van New York te steunen. We weten niet hoe hij het in debat gaat doen, hoe hij toespraken houdt, of hij mensen kan begeesteren, wat zijn programma is (behoorlijk conservatief en onversneden pro-Israel op buitenlands terrein, lijkt het).

Wat we steeds meer horen is kritiek op zijn stop-and-frisk beleid in New York dat minderheden het doelwit maakte van politieacties. De Washington Post deed gisteren ook, letterlijk, een boekje open over Bloombergs minder fraaie uitspraken en gedrag in relatie tot vrouwen. Als we denken dat Trump op dat terrein een man zonder moreel kompas is dan lijkt Bloomberg niet ver bij hem achter te blijven. Als dit er toe doet dan doet het er ook toe voor een Democraat (inclusief de Bernie-Bros, de minder fijne kantjes van de Sanders-aanbidders).

Er valt ook wel het een en ander te zeggen over het bedrijf Bloomberg, al was het maar dat zijn nieuwsdienst kandidaat Bloomberg niet covert.

Ik heb altijd de miljoenen van Bloomberg verwelkomd, hij is bij uitstek in staat om Trump om de oren te slaan. Of hij als kandidaat iets te bieden heeft staat nog te bezien. Hij heeft zichzelf buiten het lopende proces gezet door pas op Super Tuesday (3 maart) mee te doen, als het grote geld echt telt omdat je in veel staten actief moet zijn.

Ik denk dat het establishment en de vele napraters en nerveuze types te hard van stapel lopen. Er van uitgaande dat Joe Biden Super Tuesday niet eens meer haalt, dan zijn er twee kandidaten die volgens de normale Democratische procedures de nominatie zouden moeten kunnen verwerven:‌ Buttigieg en Klobuchar.

Beiden hebben ook hun problemen maar ze zijn tenminste normale politici en niet binnensluipers zoals Bloomberg en Sanders. Van hen beide geef ik Klobuchar de beste kansen omdat er een enorme vraag is naar een vrouwelijke kandidaat – meer dan naar een gay burgemeester.

Het zou best kunnen dat Bloomberg als noodoplossing uiteindelijk op de conventie zijn slag kan slaan (maar dan is het ook mogelijk dat er nog andere dark horses opduiken – Sharrod Brown, waar blijf je?). Maar het is veel te vroeg om nu al te roepen dat hij de beste kandidaat is voor de Democraten. Laten de echte kandidaten het eerst maar eens uitvechten. De mensen die nu om Bloomberg roepen zijn dezelfde die hadden verwacht dat Trump, eenmaal geinstalleerd, een ´normale´ president zou worden. Ze hadden dat verkeerd, hun voorkeur voor Bloomberg deugt evenmin.

De opmerking van Trumps schoothondje op het ministerie van Justitie, minister Barr, dat het getweet van Trump ´zijn werk onmogelijk maakt’ is alom geinterpreteerd als kritiek op de president.

Onzin. Het werk van Barr is Trump uit de wind houden en de rechtsstaat corrumperen om de psycho van dienst te zijn. Deze opmerking doet dat. Barr doet net of zijn werk is om onafhankelijk en ongecorrumpeerd beleid te voeren op Justitie  maar we weten dat dit niet zijn opdracht of levensmissie is.

We moeten ons niet voor de gek laten houden door deze man. Barr doet zijn werk fantastisch vanuit Trumpistaans perspectief. De hele kluit van Republikeinse senatoren geeft er niets om dat alle normen met voeren worden getreden en dus kunnen Trump en zijn schoothond doen wat ze willen.

Voorverkiezingen hebben zo hun problemen maar ze ruimen ook lekker op. 

Andrew Yang, een plezante verrassing maar geen presidentieel materiaal, stopt zijn campagne. Dat geldt ook voor senator Bennett (senator who?) die ook mee scheen te doen.

Ook Deval Patrick heeft de handdoek in de ring gegooid. Dat was mijn grootste misser tot nu toe, te denken dat Patrick als enige zwarte kandidaat en politicus met een zwaargewicht ervaring, zou kunnen doorbreken. Bloomberg kon zichzelf een plek kopen in de peilingen, Patrick niet. De inschatting dat er ruimte zou komen doordat oude Joe met zijn rollator de ravijn in zou kukelen was wel juist maar wordt door andere kandidaten ingevuld.

Er is veel geneuzel over wie nu eigenlijk de front runner is en inderdaad, totdat Biden ook in South Carolina onderuit gaat, zal dat niet echt duidelijk worden. Mijn inschatting is dat Klobuchar de front runner is. Gegeven Buttigiegs ervaring en het feit dat Klobuchar de enige relevante vrouw in de race is, geef ik haar een gerede kans om het midden op te rollen.

Inderdaad, dat had ik een week geleden niet gedacht. 

By the way: de beste anti-Trump commercial is gemaakt door Mike Bloombergs campagne.

Klik hier.

Sanders mag zijn overwinning vieren, mijn analyse van de cijfers in New Hampshire is dat de staat duidelijk gekozen heeft voor gematigde kandidaten. Buttigieg en de verrassende Klobuchar scoorden samen ruim 42 procent, gecombineerd met de dodelijk gewonde Biden, de helft. Sanders is een concurrent kwijt, Elizabeth Warren, wiens campagne nu ten dode is opgeschreven, maar zij was de enige andere progressief.  Is hij nu beter af? Ik betwijfel het. Hij raakt juist steeds meer geisoleerd.

De vraag is wat zijn kiezers straks gaan doen als Sanders op een zijspoor raakt. Er zullen weer verwijten vallen, maar zullen ze thuis blijven en zo Trump helpen? Een aantal idioten zeker, zo valt te vrezen. Ik ben benieuwd hoe Sanders om zal gaan met zijn ideologische nederlaag.

Een overwinning voor het gematigde midden dus. Zoals u weet heb ik vanaf het begin voorspeld dat Bidens campagne zou eindigen in tranen. Ik beleef er geen genoegen aan het te zien gebeuren. 

Mijn conclusie van Iowa plus New Hampshire: de strijd tussen de progressieve vleugel en de gematigde vleugel van de Democraten is voorlopig gewonnen door de gematigden.

Ik was iets te snel met mijn zelfkastijding voor de resultaten in Iowa. 

Een van mijn favorieten, Mayor Pete, deed het beter dan ik uiteindelijk had verwacht en mag kijken hoe ver hij kan komen in het proces. Mijn zwart schaap, Joe Biden, deed het zo slecht als ik had verwacht in mijn meer heldere momenten. 

Wat de uitslag laat zien is dat er behoefte is aan een nieuw gezicht, dwz Buttigieg, een nieuwe generatie. De split tussen radicaal progressief en gewoon progressief is 50/50, Sanders keek lelijk op zijn neus dat hij niet won, maar samen met Warren zorgt hij voor de 50 tegenover de 50 van Buttigieg, Biden en Klobuchar.

Zo komen we in een bizarre en weinig positiefs biedende situatie dat Joe Biden, de working class hero, in South Carolina gered moet worden door de zwarte kiezer. Weinig positief omdat ik, het moet maar gezegd, het een slechte zaak vindt dat het proces bij de Democraten gegijzeld wordt door deze groep kiezers. Noch Joe noch die kiezers hebben daar veel baat bij. Als Joe onderuit gaat, zal blijken hoe dom dit identiteitsdenken is geweest – waar moeten die zwarte kiezers dan naar toe (goed om in herinnering te houden dat geen van de zwarte kandidaten genoeg steun vond).

Mijn conclusie is dat de Sanders-trein die de afgelopen weken ineens geloofwaardigheid kreeg, een halt is toegeroepen. Dat Buttigieg een kans krijgt meer te laten zien maar eerder in de categorie Gary Hart, Bruce Babbit, Bill Bradley stijl verrassingen zal passen dan dat hij de nominatie zal kunnen verwerven. Warren zal in New Hampshire een verrassing uit de hoge hoed moeten toveren.

Voor super tuesday,  3 maart, lijkt me Mike Bloomberg beter gepositioneerd dan wie dan ook om de achterban van Biden en Buttigieg over te nemen.  Maar een 38 jarige, Teddy Roosevelt-achtige kandidaat zou me ook wel bekoren. 

De stuitende incompetentie bij het tellen van stemmen wordt hopelijk de laatste spijker in de doodskist van de caucuses in Iowa. Dit is geen manier om serieuze kandidaten te kiezen. Weg ermee. 

Wat mijn betreft mag New Hampshire, evenmin representatief, meteen mee de vuilnisbak in. 

Ondertussen lijkt het erop – interne tellingen – dat Buttigieg verrast en Biden werd afgemaakt, soms niet eens de 15 procent grens bereikend die nodig is om te blijven meespelen.

Gisteren werd al te gemakkelijk gezegd dat dit een mooie dag was voor Trump. Staat te bezien. Dit is niet het soort dingen dat in het geheugen beklijft (al is dat geheugen van de burger marginaal: iedereen is weer vergeten dat de psycho een jaar geleden de overheid gewoon op slot gooide).

Mij lijkt het vooralsnog een goede ontwikkeling voor Mike Bloomberg.

Misschien is het gekkenwerk om aan de vooravond van de caucuses in Iowa, de meest idiote manier om een presidentskandidaat te kiezen, te schrijven over mijn verkeerde inschattingen tot nu toe. Ik kan dat ook morgen doen maar een aantal van mijn ´voorspellingen´ was zo verkeerd dat ik net zo goed vandaag kan beginnen. Gek genoeg doet Iowa er ook niet zo toe.

Wat Iowa betreft, hebben we een mooie run gezien van Pete Buttigieg. Die zal morgen ten einde komen. Buttigieg wordt gouverneur of minister of benoemd of gekozen op een andere post waar hij andersoortige ervaring op zal doen. We horen nog van hem.

Ik heb overschat de mate waarin Elizabeth Warren haar ongelooflijk goed georganiseerde campagne onder controle had. Ik had niet kunnen denken dat een ondoordachte ondersteuning van Sanders´ health care plannen haar campagne zouden doen ontrafelen. Klobuchar zal qua timing verkeerd blijken te zitten maar is voor iedere bejaarde een ideale vp-kandidaat.

De twee bejaarden, Sanders en Biden, doen het nog altijd beter dan ik had gedacht – of ik misschien in een vorm van wishfull thinking had gehoopt. Biden heeft zijn rollator nog steeds niet in de ravijn gereden, al heeft hij niets inhoudelijks geboden om enthousiast over te worden. Ik ben nog steeds bang dat hij door Trump afgemaakt zal worden – Hunter all over the place.

Sanders heeft zich de legitieme vertegenwoordiger getoond van de progressieve vleugel van de Democraten, ook als is hij zelf een buitenstaander in de partij. Zijn 25 procent is niet indrukwekkend en minder dan vier jaar geleden. Net als vier jaar geleden is hij te links om als Democratisch kandidaat te kunnen fungeren.

Een totaal verkeerde inschatting van mijn kant was de rol die Deval Patrick zou kunnen spelen, de zwarte oud-gouverneur van Massachusetts die in november instapte. Ik zag in hem een mogelijke dreiging voor Biden. Dat is hij niet – nog niet – en ik verwacht ook niet dat dat gaat gebeuren.

Tegelijkertijd met Patrick stapte toen Mike Bloomberg in. Ik schoof hem als kandidaat terzijde, zijn geld en aanvallen op Trump verwelkomend. Inmiddels zijn de aanvallen effectief maar is Bloomberg zelf ook een serieuze kandidaat geworden. Opnieuw een bejaarde, 78 jaar oud, maar iemand van wie ik kan zien dat hij de vloer aan kan vegen met Trump en een lastig tegenstander zal blijken voor de Republikeinse Trump-hielenlikkers (dat is de hele partij). Een bona fide miljardair die de bully en oplichter in het Witte Huis op zijn plek kan zetten.

Afgezien van Sanders, die denk ik een volslagen ramp zou blijken, kan ik leven met elk van deze mensen. Zelfs met Bloomberg. Zijn belastingplannen klinken redelijk (Warren Buffett was degene die ooit klaagde dat zijn gemiddelde belastingpercentage lager was dan dat van zijn secretaresse – rijke mensen – niet onroerend goed boeren die leven bij de leugen – zijn zich niet onbewust van hun rijkdom).

Liever Bloomberg dan Biden? Ik moet bekennen dat mijn zorgen over Biden zo groot zijn dat ik inderdaad voor Bloomberg zou gaan. In alle gevallen is de vp-kandidaat cruciaal. Deze bejaardenclub gaat niet vier jaar besturen zonder fysiek onder grote druk te komen (hoewel Bloomberg als bestuurders de meeste ervaring heeft en, mag je veronderstellen, het best weet hoe hij moet delegeren).

Kortom, aan de vooravond van Iowa, gooi ik alle voorzichtigheid van me af. Ik zat fout, een aantal keren. Dat ik in goed gezelschap verkeer van zowat alle analisten maakt niet zoveel uit. Fout zitten is de essentie van ons beroep. Waarvan acte.

Donderdag 30 januari om 19 u presenteert Paul Verhagen ons nieuwe boe bij boekhandel Scheltema, Rokin, Amsterdam Charles Groenhuijsen zal het eerste exemplaar ontvangen. Komt allen in deze belagrijke weken voor het presidentschap.