Frans Verhagen, Amerika kenner

Een langer verhaal voor het weekend, of beter gezegd, voor de komende deprimerende weken op weg naar verkiezingen waar veel op het spel staat en toch weinig zal veranderen.

Vergeet de verkiezingen. Vergeet de kandidaten. Biden noch Trump kunnen Amerika redden. Amerika is a failed state. Niet in de klassieke zin, een staat die alleen bestaat als een omhulsel van anarchie en chaos, maar in de zin dat Amerika faalt in het nakomen van zijn eigen belofte, faalt in het bieden van elementaire voorzieningen en diensten. Het is een land zonder samenhang, een samenleving zonder samen, los zand. Ik geef toe, het is een boude stelling, misschien wat te boud, Trumpiaans zelfs, maar een goed begin van een discussie over de toekomst van de Verenigde Staten.
​

Het mag een cliché zijn geworden maar de observatie van de Amerikaanse investeerder Warren Buffett blijft waardevol: pas als het eb wordt, zie je wie er naakt gezwommen heeft. Wat dat betreft was de coronacrisis genadeloos. Amerika is ontmaskerd als een land dat als collectiviteit zijn zaken niet op orde heeft, niet in staat is om te reageren op een crisis. Erger, het laat zien dat Amerika geen sociaal contract heeft, geen onderlinge solidariteit, geen compassie. Vervelend wat er gebeurt, maar het gaat mij niet aan. Of erger, wat gebeurt gebeurt niet werkelijk, het is een samenzwering, een politieke stunt, een verzinsel van de media of de president, en, wat het ook is, het gaat vanzelf weer voorbij.

Als grote rijken en leidende landen een levenscyclus hebben, en de geschiedenis lijkt daarop te wijzen, zien we dan nu het definitieve bewijs dat de Verenigde Staten over zijn hoogtepunt is? Het is niet de uitdaging van een andere grootmacht die deze vraag oproept ook al port China de zaak graag op, maar het schouwspel van zelfdestructie. We zien de uitholling van een natie. Het is geen proces van vandaag of gisteren. Trump heeft het verval niet veroorzaakt. Hij is er het symptoom van en in zijn incompetentie ook het bewijs.

De trends lopen al veel langer maar beide crises, corona en Trump, maken duidelijk dat we over het point of no return heen zijn. Ik weet niet wat ‘het nieuwe normaal’ gaat worden maar Amerika is al heel lang niet normaal meer. Amerika vertoont vele kenmerken van een derde wereld land, inclusief het beschamend lage niveau van de leiders ervan.

In het rijkste land van de wereld is de ongelijkheid groter dan ooit sinds de depressie. De laagste lonen stagneren al sinds jaren tachtig. Als het federale minimumloon op gelijk niveau was gehouden met waar het stond in 1968 dan zou het nu 22 dollar zijn. In werkelijkheid is het 7,25 dollar. Veel Amerikanen hebben part time banen, kunnen onregelmatig opgeroepen worden, genieten geen benefits, leven van paycheck naar paycheck.

Het percentage Amerikanen met een inkomen onder de armoedegrens ligt nog altijd ruim boven de tien procent. Kinderen zijn afhankelijk van schoolmaaltijden om behoorlijk te eten te krijgen. Zelfs in de beste tijden loste Amerika zijn armoedeprobleem niet op, en deze tijden zijn niet goed. In de crisis van 2008 raakten zeven miljoen Amerikanen hun huis kwijt, de aantallen die het slachtoffer worden van de huidige crisis zijn niet te overzien. De rijen voor voedselbanken, de wanhoop van mensen die hun baan kwijt zijn door de coronacrisis, hun huur of hypotheekrente niet kunnen betalen, het gekeuvel in Washington over mogelijke steun voor burgers: een beschaafd land zou zich schamen.

Ondanks de vooruitgang die Obamacare betekende, hebben nog steeds zo’n dertig miljoen Amerikanen geen ziektekostenverzekering. Wie wel een verzekering heeft kan hem morgen verliezen als hij zijn baan kwijtraakt, talloze mensen overkwam dat in 2008, en nu weer. Tegelijkertijd is het Amerikaanse gezondheidssysteem het duurste ter wereld – twee maal zo duur als Europese systemen – terwijl de zorg middelmatig is. Het is niet dat het probleem niet wordt onderkend, er gebeurt gewoon niets aan.

De ongelijkheid van vermogen is stuitend. De drie rijkste Amerikanen bezitten meer dan de armste 160 miljoen landgenoten. Een vijfde deel van gezinshuishoudens heeft nul of een negatief vermogen. Voor zwarte gezinnen is dat 37 procent. De mediaan van het vermogen van zwarte huishoudens is een tiende van die van blanken.

Wat doorgaat voor vrije markt is verkeerd in een soort roofkapitalisme waarvan zelfs de robber barons van de laat negentiende eeuw het schaamrood op de kaken zouden krijgen. Bazen van bedrijven steken per jaar enige tientallen miljoenen in hun zak, strijken bonussen op zonder dat de werknemers van hun ondernemingen ervan meeprofiteren. In 1965 verdiende de CEO van een gemiddeld groot bedrijf ongeveer twintig keer zoveel als een arbeider in dat bedrijf. Anno 2020 is dat 278 maal zoveel. In deze kringen is de aandelenmarkt de maat van alle dingen geworden, terwijl de helft van alle genoteerde aandelen in bezit is van 1 procent van de Amerikanen en de onderste helft van de bevolking slechts 0,7 procent van die markt bezit.

Sinds de jaren zeventig heeft het Amerikaanse bedrijfsleven vrijwel permanent banen geëxporteerd naar streken (eerst het Amerikaanse zuiden) en landen met lagere lonen en slechtere arbeidsomstandigheden. Vakbonden werden ondermijnd en buitenspel gezet. Lonen werden laag gehouden, investeringen nagelaten om korte termijnwinst te boeken voor aandeelhouders. Mede daardoor zijn de laagste groepen van de Amerikaanse werkende klasse niet erg productief en dat ondermijnt de productiviteit van het land.

Er valt een progressief betoog op te zetten voor de goede kanten van globalisering, maar niemand doet het en dus is een soort neanderthaler-protectionisme de norm geworden voor alle Amerikanen. Het is een teken van zwakte. Wie had gedacht dat autarkie anno 2020 een doelstelling zou worden voor de aanjager van wereldhandel en vrije markt?

In onderzoeken die welzijn meten daalt de VS in vergelijking met andere landen. Noorwegen, Denemarken en Finland staan bovenaan in de Social Progress Index, de VS duikelde van 19 in 2011 naar plaats 28 nu. Amerikaanse topuniversiteiten zijn de beste in de wereld maar de rest is middelmatig en op lagere niveaus ondermaats. Wat kwaliteit van lager onderwijs betreft staat Amerika op plaats 91. De toegang tot de gezondheidszorg plaatst het land op 97.

Het is allemaal niets nieuws maar de dooretterende werking ervan is destructief. Er is iets corroderends in de wetenschap dat jouw kinderen ander onderwijs krijgen dan mijn kinderen, dat jouw inkomen nauwelijks ruimte geeft om te overleven, dat als mijn kinderen ziek worden ze andere zorg krijgen dan jouw kinderen. De mensen aan de goede kant van de streep spannen zich niet in om iedereen daar te krijgen. Solidariteit is een vies woord, beginnend met de ‘s’ van socialisme.

Racisme is structureel, politiegeweld aan de orde van de dag. Voor zover die bestaat wordt bescherming tegen discriminatie ondermijnd. Het land heeft een onbeschaamde racist als president, een man die de slechtste sentimenten van zijn burgers gebruikt om ze tegen elkaar op te zetten. Black Lives Matter wordt breed gesteund maar dat kost niets en de praktijk van het Amerikaanse dagelijks leven verandert nauwelijks. Wie denkt dat racisme in Amerika op afzienbare termijn zal verdwijnen leeft in dromenland.

Anno 2020 is Amerika behalve een armoedig land ook een gesegregeerd land en dan heb ik niet over ras. Nee, Amerika is terminaal gesegregeerd in de zin dat de mensen die het goed vergaat nauwelijks contact hebben en meestal ook geen compassie met de vele Amerikanen die nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. Ze wonen in verschillende wijken, gaan naar verschillende winkels, ervaren een verschillend dagelijks leven. Erger, ze interesseren zich niet voor elkaar. De hulpvaardigheid van Amerikanen voor mensen in hun directe omgeving heb ik altijd gewaardeerd als tegengif voor de al te Nederlandse instelling dat de overheid wel voor hen zorgt. Inmiddels bouwen rijke Amerikanen een muur om hun landhuis of hun wijk met landhuizen. Ze zullen elkaar vast nog wel helpen maar het lijkt erop dat een eroderend egoïsme nu de overhand heeft.

Nog erger, ze zijn bang voor elkaar, zoals het zielloze rijke echtpaar in St. Louis demonstreerde door met oorlogswapens hun kapitale huis te beschermen tegen een ingebeelde dreiging. In een tot de tanden gewapend land is de kans op ongelukken sterk toegenomen, zeker als de president geweld goedpraat en neonazi’s in bescherming neemt. Het is niet dat de staat zijn geweldsmonopolie verlies, de staat geeft het weg. Als je progressieve vrienden in Noord Californië denken over het aanschaffen van wapens omdat corona-ellende wel eens de pan uit kan rijzen, als je zwager in New Jersey een pistool wil omdat, wie weet, zwarte demonstranten in zijn suburb zouden kunnen opduiken, dan weet je dat het flinterdunne laagje beschaving bijna weg is en iedereen kan worden meegesleept.

Het beeld van de Amerikaanse droom, altijd al een hersenschim die werd gepropageerd door mensen die succes hadden, kan niemand meer voor de gek houden. De sociale mobiliteit in de Verenigde Staten is minimaal. Zeker, de groep met hogere inkomens groeit, maar nog sterker groeit het deel met de laagste inkomens. De middenklasse slinkt, de kans dat je omlaag valt is aanzienlijk groter dan dat je omhoog klimt. De conservatieve mantra dat je zelf verantwoordelijk bent voor succes of falen ontslaat de samenleving van bemoeienis en deprimeert degenen die niet slagen.

Geen wonder dat het een samenleving is met veel ongelukkige mensen. Het aantal doden ‘uit wanhoop’, dat wil zeggen door alcohol, drugs en zelfmoord, is sterk gestegen. De levensverwachting van de gemiddelde Amerikaan is gedaald. De coronacrisis verhult de opioid-crisis: in 2019 overleden 68.000 mensen aan een overdosis. Lange tijd werd de pathologie van de onderklasse toegeschoven naar de zwarte gemeenschap, pas toen hij ook witten betrof, vooral na de crisis van 2008, kreeg hij aandacht. De aandacht die Trump in het Witte Huis bracht. Niet dat iemand daar beter van is geworden.

Niets van dit alles was onvermijdelijk, een ongeluk of een onbedoeld resultaat. Het was bewust beleid. Er was een tijd dat de Amerikaanse overheid grote projecten opzette, al moet je meteen erbij zeggen dat daarvoor een of andere vorm van crisis noodzakelijk was. De New Deal natuurlijk, maar ook de GI-Bill die na de oorlog miljoenen veteranen onderwijs gaf en leningen om huizen te kopen of een bedrijf te beginnen. Het systeem van highways, door president Eisenhower verkocht als nationale veiligheid. Dat gold ook voor onderwijsvernieuwing toen de Sovjets als eersten een satelliet lanceerden. De landing op maan, de ontwikkeling van technologie en internet door het Pentagon, het zijn allemaal voorbeelden van verstandige investeringen in de publieke sector die enorme spin off hadden voor de rest van de samenleving. De fundamenten van Silicon Valley zijn overheidsprogramma’s.

Vanaf 1980 werd de knop bewust omgezet, werd de overheid de kwaaie pier. Met het aantreden van Ronald Reagan begon een georkestreerde aanval op de publieke zaak. Zoals Thomas Piketty heeft aangetoond zijn de inkomensverschillen in de VS enorm toegenomen sinds het aantreden van de regering Reagan en de enorme verlaging van de inkomstenbelasting. Daarmee werd het geld voor collectieve uitgaven danig beperkt, wat nog werd versterkt door de overheidstekorten die er het gevolg van waren.

Onder dit alles lag een ideologie van anti-overheid die bewust en zeer doordacht werd gepusht door de leiders van de Republikeinse Partij. Het heette conservatisme maar had een sterk libertarische inslag. Ze verkochten de leugen dat economische groei de tekorten vanzelf zou wegwerken. Sociale uitgaven werden noodzakelijkerwijs gekort, de subsidies voor ondernemingen niet, defensieuitgaven gingen omhoog. Het leidde niet eens tot een kleinere overheid, wel tot een armere overheid. Welfare voor burgers werd vervangen door welfare voor ondernemingen. Het aantal lobbyisten in Washington is sinds 1980 verveelvoudigd. Ze schrijven de wetgeving voor luie en door campagnefinanciering gecompromitteerde politici.

We hoeven hier ons niet het hoofd te breken over de schuldvraag. De Democraten bewogen soepel mee. Onder president Clinton ‘hervormden’ ze het sociale stelsel, stemden ze in met verregaande deregulering van het financiële systeem, en turbo chargden misdaadbestrijding die leidde tot overvolle, geprivatiseerde gevangenissen vol zwarte Amerikanen. Clinton verkocht het onder de vlag van triangulering of derde weg. Ondertussen hielp Hillary Clinton de kans op serieuze ziektekostenverzekering om de zeep. De pijn in het hartland van Amerika werd genegeerd.

Zelfs op een terrein waar iedereen van vindt dat er hoognodig geïnvesteerd moet worden, in de krakkemikkige bruggen en slechte wegen van Amerika, de infrastructuur, staat al decennia alles stil. Openbare voorzieningen als vliegvelden, treinstations, metro’s en snel internet liggen er slecht bij. Amerika heeft geen enkele hoge snelheidstrein, nauwelijks trage snelheidslijnen. Niet omdat er geen behoefte aan zou zijn maar omdat men de investering niet wil maken. De reden dat klimaatverandering geen prioriteit heeft, is dat het een overheidsinvestering vergt. Alleen de defensieuitgaven zijn onaantastbaar maar voor de Amerikaanse burger leveren ze weinig tot niets op.
​

Een structureel probleem is dat de Amerikaanse grondwet, het Amerikaanse politieke systeem, niet meer voldoet in de huidige tijd. Het electorale systeem met de kiesmannen is, in deze vorm, niet alleen ondemocratisch maar ronduit vijandig aan de democratie. Het leidt tot desinteresse en afzien van kiezen in staten waar een stem toch niets verandert. Maar ook de veelbezongen scheiding der machten werkt niet meer. De uitvoerende macht wordt niet gecontroleerd door de wetgevende macht, de wetgevende macht brengt niets tot stand als niet beide huizen in dezelfde hand zijn. Het Supreme Court is sinds de jaren zeventig sterker gepolitiseerd dan ooit.

Het tweepartijensysteem, gevolg van het bestaande politieke stelsel, is disfunctioneel geworden. Polarisatie op zich is niets nieuws, maar gebrek aan samenwerking wel. Misschien was het gemakkelijker om compromissen te sluiten toen alles lekker liep, in elk geval is de afgelopen tien jaar bijzonder weinig wetgeving tot stand gekomen. Een van partijen heeft zichzelf politiek gecastreerd. De samenleving levert geen politiek talent op dat door die impasse heen kan breken.

Beide partijen verspilden hun energie in destructieve culture wars of identiteitscompetities terwijl sociaal-economisch beleid werd verwaarloosd of verdacht gemaakt als Europees socialisme. De politieke en economische elite was vooral bezig met zichzelf, met zelfverrijking en schaamteloos misbruik van het systeem. Leiders proberen niet eens een gezamenlijkheid te formuleren.

In Amerika heb je geen staatsgreep nodig om richting autoritair regime te gaan. Je kunt in kleine stappen de democratie ondermijnen, de rechtsstaat corrumperen en de burger wennen aan gedrag dat ooit onacceptabel was. Het kan door de instellingen die de staat overeind houden te politiseren. Dan worden rechters, openbare aanklagers, toezicht houdende wetgevers en het recht handhavende bureaus niet meer neutraal maar een middel in handen van would be autoritaire leiders. We zien het gebeuren.

Tekenen van een corrupte staat: een president die wetgeving erdoor jast die zijn familie bevoordeelt en zijn ambt gebruikt voor politiek voordeel, die veroordeelde trouwe onderknuppels gratie verleent, het ministerie van justitie politiseert en misbruikt. Senatoren die de kennis van een geheime briefing gebruiken om hun vermogen veilig te stellen, grootscheeps misbruik door ondernemingen van coronasteun, vervanging van professionals in de bureaucratie door politiek trouwe lobbyisten. Beschimping van de vrije pers en onafhankelijke wetenschap.

Het geeft weinig vertrouwen dat de minister van Justitie het vuile werk doet voor een corrupte president en zijn kliek. En nooit tevoren heeft het Amerikaanse leger expliciet hoeven te verklaren dat het zich niet zou laten gebruiken voor politieke doeleinden. Niets spreekt meer vanzelf in een bananenrepubliek.

Het is niet enkel een crisis van democratie, althans niet in de instrumentele zin. Was dat maar het enige probleem, dan zou het met verkiezingen opgelost kunnen worden. Maar ook met perfecte democratie, met beschaafde leiders die zich aan de regels houden, het beste voorhebben met het land – laten we zeggen, iemand als Barack Obama – gaat het niet goed met Amerika. Die democratie is wel degelijk in een crisis, maar dat is een bijkomend probleem.

Over buitenlandse politiek kunnen we kort zijn. Een land dat geen interne samenhang heeft kan onmogelijk de wereld leiden. De bevolking van een land zonder eenheid kan niet eensgezind naar buiten optreden. Voor zover het land militair actief is, in de eindeloze oorlogen, heeft de gemiddelde burger daar geen boodschap aan. Sinds de zege in WO II gingen de troepen nimmer naar huis en kenden de VS geen jaar zonder oorlog – en de meeste oorlogen werden niet gewonnen. De moeheid is voelbaar. Als er nog wat over was van Amerika’s reputatie, Amerika’s voorbeeldrol, dan is dat nu verdwenen. Het enige waar Amerika nu uitzonderlijk in is, is de totale incompetentie in de coronacrisis. Waar vroeger bewondering, jaloersheid of zelfs afkeer een rol speelden, is nu meewarigheid het dominante gevoel.

Het is niet verwonderlijk dat een land in verval een president opdoet als Donald Trump. Of beter gezegd, het is geen toeval dat er een keuze voorlag tussen Donald Trump en Hillary Clinton. Zonder in detail te gaan over beide personen, kunnen we vaststellen dat ze bijna perfect hoorden bij dit vervallen Amerika, elk op haar eigen wijze. En tegelijkertijd maakte het niet uit.

Het is verleidelijk te denken dat een andere president met meer fatsoen en meer communautaire idealen Amerika kan redden. Ik heb er een hard hoofd in. Joe Biden zal het niet doen. Misschien kan zijn vicepresident het wel, misschien weet iemand het moment te grijpen en het land weer aan elkaar te knopen. Franklin Roosevelt voerde in 1932 campagne op een fantasieloze, traditionele agenda, maar toonde zich als president creatief en krachtdadig. Theodore Roosevelt, Harry Truman en Lyndon Johnson, omhooggevallen vicepresidenten, verrasten. Het is nooit te laat voor optimisme maar het heeft veel van het reiken naar strohalmen.

Een failed state? Nee, je krijgt geen gevoel van verval als je in Washington rondloopt of woont in een aangeharkte suburb van Los Angeles. Maar dat is niet het punt. Dit land is een land van eilanden geworden die onderling weinig gemeen hebben. Grote groepen die het goed hebben, over het geheel genomen. Grote groepen die het slecht hebben. Geen verbanden tussen deze groepen. Geen gevoel van algemeen belang, van gezamenlijk leven, van een samenleving die primaire voorzieningen verzorgt en banden legt en in stand houdt.

Okay dan, misschien niet een failed state maar een falende staat, een etterende wond van niet nagekomen beloften. De roetsj is bezig, is al heel lang bezig, en de vraag is of hij gestopt kan worden. De uitslag van deze verkiezingen is daarin maar een beperkte factor.

De psycho in het Witte Huis voert zijn campagne om de verkiezingen te ondermijnen op. Hij zal geen resultaat accepteren dat hem niet bevalt. Dat zegt hij althans. Maar het is vooral een manier om de campagne te beïnvloeden, met de optie om er straks heibel over te maken. Typische Trump strategie, kijken waar hij mee weg kan komen. Het zou mij niet verbazen als hij na een dikke nederlaag gewoon zegt: okay, ik ben weg. Was alleen maar om iedereen scherp te houden.

Ondertussen moet je zijn woorden als president serieus nemen en is de ondermijning van het systeem en de geloofwaardigheid van verkiezingen enorm. Het is nog nooit gebeurd dat een president weigerde een uitslag te accepteren, maar opnieuw, het punt is dat hij dat nu zegt, als aankondiging. In 1876 accepteerden de Democraten (toen de racisten) niet dat de verkiezing werd gestolen door de Republikeinen van Rutherford Hayes. Ze onderhandelden over het terugtrekken van noordelijke troepen in ruil voor het presidentschap. Republikeinen kregen de president, Democraten mochten zich uitleven in segregatie en lynching.

De pruttelende geluiden van een paar Republikeinen klinken des te ongeloofwaardiger in de week dat ze opnieuw een Supreme Court zetel hebben gestolen. Niemand noemt Trump bij naam, niemand verwijt hem schandelijke stemmingmakerij. Wie denkt dat deze lui in geval van een resultaat waarbij Biden met kleine winst de verkiezingen wint zich niet door Trump zullen laten meeslepen in een uitdaging van die uitslag, heb ik nog een prima vierdehands auto in de verkoop.

Het geeft maar aan hoe diep de VS gezakt is. Verkiezingen die minder over issues gaan dan over de vraag of de zittende president ooit zal vertrekken? Het is het scenario van je reinste bananenrepubliek. Een schande voor het land, een schande voor de Republikeinen. Maar zoals een van de late nite hosts zei: je kunt je alleen maar schamen als je een geweten hebt.

En zo stortte het ‘geweten’ van de senaat, Mitt Romney, zonder ceremonie neer. Hij blijkt ook gewoon een opportunist die de verleiding van een supreme court zetel niet kan weerstaan. Gaan de Democraten ergens wraak nemen? Reken er maar op. Niet dat daar iemand beter van wordt. Maar zo gaat het in derde wereldlanden.

Wat ik nog had nagelaten uit te schrijven, is dat Kamala Harris lid is van het Judiciary Committee van de senaat die een eventuele voordracht van Trump tijdens de hoorzittingen zal ondervragen. Harris blonk uit in die rol toen Kavenaugh werd ondervraagd.

Het levert een probleem op voor Moscow Mitch: als hij hoorzittingen organiseert voor de verkiezingen biedt hij een geweldig platform aan Harris. Het zou ook duidelijk maken dat vrouwenrechten, zoals het recht om te beschikken over je eigen lichaam, bedreigd worden.

Als ik erop zou moeten gokken zou ik zeggen dat we voor de verkiezingen geen hoorzittingen krijgen. Trump zal wel iemand voordragen, over haar zal gedebatteerd worden maar, vermoed ik, niet in de commissie zelf. Te veel risico.

In elk geval zal Harris in het debat met de evangelische kwezel Mike Pence haar punten kunnen maken. Zelden zal er een grotere tegenstelling te zien zijn geweest. Ik verheug me er nu al op – meer dan op het bejaardendebat.

Interessant genoeg lijkt Donald Trump bij de vacature van Ruth Bader Ginsburg een optie te negeren die de verkiezingen meer op scherp kan zetten dan wat dan ook. Die optie gaat uit van de volstrekt egocentrische houding van de president en veronderstelt dat het hem, eerlijk gezegd, geen donder uitmaakt wie er rechter wordt, als hij maar wordt herkozen. Ik denk dat dat in zijn hart is wat hij denkt, of beter voelt, want je moet hem niet teveel denkkracht toeschrijven.

Die optie is, meegaan met de Democraten, en zeggen dat de volgende president de vacature moet vervullen. Hij zou het kunnen presenteren als een daad van staatsmanschap, voorkomen dat het land hopeloos verdeeld raakt. Iedereen zou met zijn ogen rollen maar het zou de zaak op scherp zetten: conservatieve kiezers, kom naar de stembus of raak je rechter kwijt. Stem op mij dan krijg je je rechter, stem niet dan ben je haar kwijt. Het is misschien niet zoveel anders dan nu iemand voordragen maar dat heeft het risico dat die vrouw een doelwit wordt, gemakkelijker te demoniseren.

Het is een apres-moi-le-deluge houding die hem op zich zou passen. Want natuurlijk heeft Trump niets met de bijbel, met evangelische christenen, niets met pro-life. Hij is meer een Jerry Falwell type, iemand zonder moreel kompas, een schuinsmarcheerder die min of meer per ongeluk op een plaats van macht terecht is gekomen en die graag wil behouden.

Zou het iets veranderen aan de opkomst en/of het stemgedrag op 3 november? Ik weet het niet maar ik zou het als ik Trumps adviseur was wel durven aan te raden, in een roekeloze maar potentieel lucratieve alles of niets deal.

En beter nog voor deze president die alleen maar kan liegen en zijn Republikeinen die alleen maar meelopen: hij zou na verlies in de verkiezingen gewoon zijn woord kunnen breken en toch iemand voordragen. Moscow Mitch zou ervoor zorgen dat die vrouw benoemd zou worden. Het risico dan is dat er toch een paar Republikeinse senatoren zijn die dat te ver gaat, die ineens ontdekken dat ze toch een geweten hebben.

Misschien zie ik de valkuilen niet maar waarschijnlijker is dat Trump gewoon niet in staat is om deze weg te bewandelen. Er is een vacature, hij zal hem vervullen. Als het de Democraten ziedend maakt, en dat doet het, spreekt het hem onmiddellijk aan.

Ik geef toe dat de meest waarschijnlijke optie gewoon is dat Trump zijn zin doordrijft en een superconservatieve vrouw benoemt en dat meerderheidsleider Mitch McConnell die in stemming brengt en dat zij voor het einde van het jaar benoemd wordt. De gevolgen zullen dramatisch zijn voor het land, maar dat is niet iets waar beide heren mee zitten.

De oktoberverrassing komt vroeg dit jaar. De dood van Ruth Bader Ginsburg maakt nog eens extra duidelijk hoe belangrijk de verkiezingen van 3 november zijn. Niemand moet verrast zijn dat Mitch McConnell, de baas van de Republikeinse meerderheid, zal proberen er een opvolger door te duwen zolang Trump president is en zolang hij die meerderheid houdt. Natuurlijk zal deze machtspoliticus pur sang zich niet laten weerhouden door de stellingname in 2016 dat je zo dicht voor de verkiezingen dit niet moet doen. Toen gebruikte hij dat argument bij het overlijden van rechter Scalia en blokkeerde de voordracht van een rechter door president Obama. De kiezers moesten maar beslissen vond hij, geheel in strijd met de grondwet. Trump kon in 2017 een conservatief benoemen op de gestolen zetel.

En zo staat het Supreme Court ook in 2020 opnieuw op de agenda bij de presidentsverkiezingen. Eigenlijk staat het Hof daar altijd op omdat het benoemen van rechters aan de president toevalt en er altijd wel een vacature ontstaat, maar zo’n sterfgeval vlak voor de verkiezingen maakt het heel acuut en heel concreet.

Het Supreme Court, negen voor het leven benoemde rechters, neemt in het Amerikaanse politieke systeem een cruciale plaats in. Het Hof toetst alle wetgeving en uitspraken van rechters op lagere niveaus aan de grondwet. Omdat veel omstreden onderwerpen bij de rechters terecht komen omdat de politici er hun handen niet aan willen branden – denk aan abortus, het homohuwelijk en in het verleden de rassensegratie – is het vaak aan de rechters om daarover te beslissen. Het meest opzichtig nog wel in 2000 toen het Supreme Court de verkiezingen besliste, of in elk geval het stemmen tellen beëindigde.

Het Supreme Court was verantwoordelijk voor de belangrijkste wijzigingen in het dagelijks leven van Amerika. In 2010 besliste het Hof dat ondernemingen een recht op vrije meningsuiting hebben en geld kunnen besteden in verkiezingscampagnes (Citizens United v. FEC) waardoor het grote geld vrij baan kreeg. In 2013 stelde het vast dat een bepaling in de Voting Rights Act van 1965 die zuidelijke staten met een geschiedenis van racisme verhinderde restrictieve regels op te stellen ‘niet meer nodig was’ (Shelby County v. Holder). Het gevolg was een stortvloed aan staatswetgeving in door Republikeinen geleide staten die het moeilijk of onmogelijk maakte te stemmen.

Sinds Roe v. Wade, de beslissing in 1973 die abortus legaliseerde zijn conservatieve activisten bezig geweest om die uitspraak terug te draaien. Voor veel kiezers is het standpunt van een politicus over abortus de enige reden om voor of tegen iemand te stemmen.

Geen wonder dat het recht om nieuwe rechters voor te dragen – de senaat moet hen goedkeuren, vandaar de macht van senator McConnell – zo belangrijk geacht wordt. Op dit moment zitten er vijf rechters die als conservatief gelden en met Ginsburg vier die je progressief zou kunnen noemen. Vervang Ginsburg door een conservatief en die meerderheid wordt wel erg groot. Overigens is het nooit zeker dat rechters ook doen wat de presidenten die hen benoemden zouden willen. Opperrechter John Roberts heeft de afgelopen twee jaar laten zien dat hij soms bereid is mee te stemmen met de progressieven.

De dood van Ginsburg maakt dit allemaal acuut. Het is speculeren hoe dit zich zal ontwikkelen, zeker is dat het invloed zal hebben op 3 november. Mogelijk zullen evangelische kiezers die dreigden af te dwalen van een president die al hun normen en waarden met voeten treedt, nu toch keurig in de pas lopen. Mogelijk zullen Democratische stemmers een tandje bijzetten om te zorgen dat Trump verdwijnt. Dat is Trumps dilemma: hij kan de keuze aanscherpen door een concreet iemand voor te dragen maar daarmee loopt hij ook het risico dat hij de oppositie een doelwit geeft.

Het leidt geen twijfel dat de Republikeinen een benoeming erdoor kunnen drukken. Ze hebben al eerder een zetel gestolen en hadden daar geen gewetensproblemen mee, tot 4 januari hebben ze 53 van de 100 zetels. Een benoeming en goedkeuring na een verlies van Donald Trump zal echter zo omstreden blijken dat mogelijk zelfs deze Republikeinen daarvoor terugschrikken. Twee vrouwen, Lisa Murkowski van Alaska en Susan Collins van Maine, hebben al gezegd dat ze niet voor de verkiezingen voor een benoeming zullen stemmen (ze houden de optie open dat later wel te doen). Collins wacht dit jaar een moeilijke verkiezingsstrijd (senatoren zitten voor zes jaar, iedere twee jaar gaat een derde deel naar de kiezers) en dit zou voor haar wel eens de genadeklap kunnen zijn. Senator Lyndsey Graham van South Carolina, ook verwikkeld in een moeilijke verkiezing, heeft vier jaar geleden gezegd dat hij een benoeming zo dicht bij de verkiezingsdatum niet zou accepteren, maar inmiddels is de onbetrouwbare Graham beste vriendjes met Trump. Hij is niet geloofwaardig. De vraag is of de Republikeinen zelf wel met een meerderheid kunnen komen en hoeveel senatoren bereid zijn McConnell te dwarsbomen. En ex-presidentskandidaat senator Mitt Romney van Utah heeft zich ontwikkeld tot geweten van de Republikeinen.

Het grootste probleem voor Amerika is van een heel andere orde. Het Supreme Court is al aanzienlijk conservatiever dan de overgrote meerderheid van de Amerikanen, als ze nog veel verder afdwalen dreigen ze hun geloofwaardigheid te verliezen. Dat is iets wat John Roberts wakker houdt. Als opperrechter ziet hij het als zijn taak het Hof ingebed te houden in de Amerikaanse samenleving. Maar als er nog maar drie rechters over zijn die op het gebied van abortus, wapenwetgeving, immigratie en gezondheidszorg de meerderheid van de Amerikanen vertegenwoordigen, dan staat Roberts voor een zware taak.

Hoe je het ook wendt of keert, de dood van Ginsburg, die de laatste decennia immens populair was bij niet-conservatieven, introduceert een extra onzeker element in de verkiezingsstrijd. Op het eerste gezicht lijkt Trump daar het meest van te profiteren en hij zal ongetwijfeld vol op het orgel gaan om het belang van de rechters te onderstrepen. Bij de Democraten zal vooral Kamala Harris zich laten horen. Een vrouw van kleur die haar zorgen uitspreekt over een Trump kandidaat zal een breed gehoor vinden. Er stond al veel op het spel op 3 november, het wordt alleen maar meer.

Trump deed een town hall en trof intelligente, kritische kiezers die hem lieten spartelen in onkunde en bloody mindedness (herd mentality?). Het belooft wat voor de debatten waarin Trump denkt dat hij met superieure intelligentie en scherpte de dementerende Biden aan kan. Ik moet nog zien dat Trump die debatten overleeft. Niet met het niveau van de afgelopen weken.

Het is moeilijk om wat origineels te schrijven over de campagne. Peilingen zijn peilingen, je kunt er eindeloos wat over schrijven en volgende week wat anders. Alleen 3 november telt. Trump is Trump, de zelfvoldane grijns op zijn gezicht toen hij in Californië wetenschap uit het raam gooide, een dag later alles wat zijn Centers for Disease Control zeggen negeerde of bagatalliseerde – dagelijks nieuws is geen nieuws. Het is aftellen naar 3 november.

Ik kan er ook niet meer van maken. In de aanloop naar de verkiezingen (en trouwens ook de aanloop naar die in Nederland, in maart) zullen we eindeloze herhaling van zetten zien, met af en toe een interessante observatie of een penetrerend artikel. Ik hoop er zelf nog een of twee te schrijven voor de grote dag maar ik vrees dat dit blog niet iedere dag van aha-erlebnissen zal overlopen.

Het mooiste verhaal van deze week is de zegsman van het ministerie van Gezondheid in de VS, Michael Caputo. Hij vertelt alles wat we over Trump benoemingen hoeven te weten. Op de achtergrond speelt een tweestrijd tussen de topofficials in Health and Human Services, minister Alex Azar die door Trump op een zijspoor is gezet, en administrator Seema Verma, een ambitieuze dame die haar eigen minister ondermijnt en verder publiek geld gebruikt voor privezaken, maar goed ligt bij de Trumpistani. Het ministerie is een puinhoop.

Boven op die puinhoop werd Caputo, een onderknuppel voor de corrupte Roger Stone, benoemd om de pr over Covid 19 te structureren. Hij deed wat veel Trump lieden doen, vriendjes en ideologische bedgenoten rond zich verzamelen en de professionele staf opzijzetten. Miljoenen gaan verspild worden.

Maar Caputo kon het tweeten niet laten. Hij is, net als Roger Stone en Donald Trump, niet alleen corrupt maar ook knettergek. Caputo had al een reeks van racistische en seksistische tweets verwijderd, toen hij op een ochtend weer helemaal wild ging. Journalisten moesten vergast worden, hij beschuldigde overheidsfunctionarissen van het voorbereiden van een coup en raadde Trump supporters aan zich te bewapenen in de aanloop naar 3 november.

De arme man, duidelijk gestoord, is nu met medisch verlof. Dat zou Trump ook moeten doen.

De ‘deal’ tussen de regeringspartijen om iets te doen aan een probleem dat al vijf jaar bestaat, vluchtelingen in een kamp op Lesbos, is van een treurig stemmende nietsheid. Het kamp is een schande voor de beschaafde wereld die we denken te vormen.

Dat de VVD niets wil en durft met de onwelriekende adem van Baudet en Wilders in de nek, is geheel en al voorspelbaar. Wat heb je aan een premier bonus als die premier nooit zijn nek durft uit te steken?

Dat de zich christelijk noemende partijen zo labbekakkerig zijn, tja. Dat D66 werkelijk alle waarden uitverkoopt om in de regering te zitten, tja. Maar laten we de blaam eerlijk verdelen. De PvdA heeft ook nooit een serieus voorstel gedaan om wat aan Lesbos te doen en de SP heeft een hekel aan vreemdelingen die in de buurt van beide haatzaaiers.

Nederland denkt nog steeds dat ze een reputatie heeft van moreel leidend land. Lachertje.

Trumps ijdelheid is een gift voor Amerika, althans in dit stadium. Trump is zijn eigen grootste vijand als het erom gaat zijn herverkiezing veilig te stellen. Het boek van Bob Woodward is enkel het meest recente voorbeeld. Waarom zou je als president praten met iemand die boek na boek heeft geschreven waarin mensen rondom een president het verhaal vertellen van dat presidentschap.

Woodward wist natuurlijk dat als hij Trump maar kon interviewen, telefonisch of anderszins, hij antwoorden kon uitlokken die zouden openbaren wat er werkelijk omging in diens regering. Dat de journalist vertrokken ministers en medewerkers aan de praat kreeg, is geen verrassing. Teleurgestelde of bezorgde mensen vertellen graag over hun ervaring. Woodward moet een rondedansje gemaakt hebben toen Trump zelf bereid was in real time zijn diepere gedachten prijs te geven.

Misschien wist niemand rondom Trump dat hij met Woodward praatte, al is het waarschijnlijker dat hij erover opschepte. De vraag is waarom niemand gezegd heeft dat dit niet zo verstandig was. Of misschien is het gezegd maar heeft Trump zich daar, geheel naar zijn stijl, niets van aangetrokken.

Het vreemde is dat Trump, ondanks zijn meer dan 20.000 leugens en verdraaiingen, een open boek is. Je weet dat hij de boel belazerd, niet weet wat er gebeurt, kraait als een haan die denkt dat de zon opkomt omdat hij geluid maakt. Woodward claimt op de cover van zijn boek dat hij een blik biedt in ‘Trumps mind’. Tja, een blik in een immense leegte, of zoals een bespreker schreef, een raam dat uitkijkt op een luchtschacht, omgeven door muren, verschaft niet veel meer dan we al weten.

Dat is trouwens ook een kracht van Woodwards boeken: hij bevestigt wat al duidelijk was. Dat de CIA onder Reagan Iran-Contra runde, dat kleine Bush alles bij elkaar loog om de oorlog in Irak te kunnen beginnen, dat Billy een agenda had maar er weinig van kon realiseren en dat Obama vast bleef zitten in Afghanistan omdat hij de militairen niet aankon (en de oorlog, onterecht, als Amerikaans belang zag). Behalve veel geld verdienen met ‘fly on the wall’ journalistiek van hoge klasse, zorgt Woodward ervoor dat we een ‘record’ hebben, min of meer weten wat er gebeurde.

Trumps geratel over gesneuvelde Amerikanen als ‘suckers’ en ‘losers’ verbaast niemand. Sterker, hij had de oorlogsheld senator John McCain al op die manier beledigd. Voor Trump is iedereen die soldaat wordt een loser, hij wist aan Vietnam te ontkomen door een dokter om te kopen. Overigens mag ik er nog maar eens aan herinneren dat ook Billy Clinton en kleine Bush op niet reguliere wijze Vietnam ontliepen en John Kerry, die wel diende, door diezelfde Bush werd neergesabeld.

Woodward stelt, min of meer overbodig, dat Trump een obsessie heeft met Obama. Je hoeft geen psychiater te zijn om te begrijpen waarom Trump zijn voorganger haat. Afgezien van ingeworteld racisme vertegenwoordigde Obama een Amerikaan zoals Trump die per se niet was. Self made, intelligent, gerespecteerd, succesvol, welbespraakt. Alles wat Trump niet is en nooit zal kunnen worden. Zijn enige troef is Obama afkammen, zoveel mogelijk van diens beleid terugdraaien of dwarsbomen. Trump is een open boek.

We hoeven er niet verrast over te zijn: Trumps grootste vijand is Donald Trump. Vorige week beledigde hij de Amerikaanse militairen, nu onthult Bob Woodward (hoe krijgt die man het steeds weer voor elkaar?) dat Trump in februari al erkende dat hij het coronavirus bewust wegpraatte. Tja, maakt het wat lastig om die 190.000 doden aan de Chinezen te wijten.

Overmoed is onverstandig maar ik maak me geen grote zorgen over de kans dat Trump in november nog wint. Hij heeft maar een programmapunt en dat is dat de Democraten levensgevaarlijk zijn maar dag in dag uit laat hij zien hoe gevaarlijk hij zelf is. Een programma heeft hij niet, maar dat is in deze treurige strijd niet relevant. De Democraten, althans Joe Biden, hebben ook geen programma.

Het gaat om Trump of Weg met Trump. Natuurlijk maak ik me zorgen over de mogelijkheid dat Biden tijdens de debatten de weg kwijt raakt, zoals dat gebeurde met Ronald Reagan in het eerste debat in 1984. Maar zelfs dat zal de anti-Trump kiezers niet afhouden van het stemmen op de oude man.

Het is echter wel degelijk belangrijk dat Biden goed campagne voert en stevig wint want zonder de senaat zit een president straks weer machteloos in het Witte Huis. Omdat Alabama een lastige wordt voor de Democraten om te behouden, zullen ze vier zetels moeten winnen. 2014 was een goed jaar voor de Republikeinen dus er staan voor hen meer zetels op het spel dan voor de Democraten (senatoren zitten zes jaar) en als er ooit een kans was dan is het nu. Maar zelfs die Republikeinse labbekak van een Collins, senator van Maine, staat nog steeds niet dik op achterstand.

Het zal spannend blijven. Ook trouwens wat er nog meer in Woodwards boek staat. Wat mij blijft verbazen is dat mensen met Woodward praten, speciaal mensen die wat te verbergen hebben. Dat ex ministers en officials als Mattis en Kelly wat loslaten spreekt vanzelf, dat Trump zelf met Woodward praat, on the record, on tape zelfs, slaat mij met stomheid.

De afgelopen week leek het er even op dat Trump het verhaal van de verkiezingsstrijd kon concentreren op law and order – een deel van zijn racistische boodschap. Dit is de groep die hij wil bereiken maar het blijft de vraag of hij die kan uitbreiden. Wie gevoelig is voor Trumps racisme, zit al in zijn kamp.

Dat geldt ook voor zijn nieuwe dog whistle, suburban women. Dat is racisme in veelvoud. Suburbs bedreigd door zwarte nieuwkomers, huizenprijzen omlaag, misdaad, drugs, allemaal vanzelfsprekend voor de man die alle Hispanics verkrachters noemde. Vooral de ‘women’ vind ik interessant in deze context. Uiteindelijk was de kans dat je als zwarte in het zuiden werd opgeknoopt maximaal als je al of niet opzettelijk een blanke vrouw aankeek of op een andere manier bedreigde. Ik vermoed dat deze whistle niet zo heel lang mee zal gaan.

Dat geldt ook voor de law and order. Dat houdt zelfs Trump geen twee maanden vol en sinds gisteren is het verhaal weer negatief voor de psycho: zijn beledigingen aan het adres van militairen. Hij kan roepen wat hij wil over nep nieuws, hij heeft John McCain op die manier beledigd. Hij ging niet naar de begraafplaats terwijl Merkel en Macron dat wel deden. Dat hij liever in het hotel naar Fox News bleef kijken wisten we al, dat hij bang was dat de regen zijn haarconstructie zou ondermijnen verrast niet.

Dit verhaal heeft wel ‘legs’ zoals je dat noemt. Het speelt in op alles wat we weten van Trump, wat verwerpelijk is aan de man en nu over een onderwerp dat ook zijn vaste aanhang niet gemakkelijk kan accepteren. Zelfs racisten houden er niet van dat militairen en gesneuvelde en gewonde soldaten beledigd worden.

Een zijlijntje was het aangekondigde opheffen van ‘Stars and Stripes’, het krantje van de Amerikaanse strijdkrachten met meer geschiedenis dan toekomst. Het zou te kritisch zijn over de psycho in chief. Trumps aankondiging viel niet lekker en is inmiddels fluks teruggedraaid.

Voor de geschiedenis: hieronder een foto van mijn vader, Jules Verhagen, die in de laatste maanden van de oorlog en direct daarna als liaison officer in het Amerikaanse leger zat. Hij werd door een collega gefotografeerd, lezend in Stars and Stripes de dag nadat Hitler zelfmoord pleegde. De foto is, voor zover ik weet, in Stuttgart genomen, een paar dagen later bereikte hij Dachau.