Frans Verhagen, Amerika kenner

Ik ben, zacht uitgedrukt, geen fan van bejaarden in de politiek. Minder zacht geformuleerd: ik zou willen dat Bernie Sanders, Joe Biden en eigenlijk iedereen boven de 65 de politiek overliet aan mensen met meer toekomst.

De hele gedachte dat zij opgewassen zouden zijn tegen de eisen van het ambt geeft al aan dat ze de zaken niet meer op een rijtje hebben.

In de NRC vandaag een artikel over je afnemende energie/vaardigheid/tempo naarmate je ouder wordt, een proces dat sneller gaat boven de 70.

I rest my case.

Voor alle media – jazeker, Jinek en Pauw, die Baudet het forum gaven waarop hij zijn onfrisse ideeën over ras, samenleving en eigenlijk alles, kwijt kan: lees dit verhaal in de Guardian. En doe aan zelfonderzoek.

https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/mar/22/political-monsters-media-jacob-rees-mogg-platforms 

Frans Andriessen, de gisteren overleden KVP voorman (later CDA), was een bevlogen politicus van wie niemand bevlogen raakte.

Voor mij heeft hij een persoonlijke betekenis omdat mijn eerste artikel in Intermediair over zijn aftreden ging. Dat zat zo. Ik had een doctoraal scriptie geschreven over de ministercrisis – wat er gebeurt als een enkele minister aftreedt. Als dat gebeurt over een persoonlijk probleem (dronken paaltje, secretaresse gepakt) dan was dat geen probleem maar als zo’n minister aftrad over een inhoudelijk, politiek probleem dan, voorspelde ik op basis van de ontwikkelingen, dan zou het hele kabinet vallen omdat zijn partij hem zou steunen.

Mooi niet dus. Toen Andriessen in het slechtste kabinet van na de oorlog, Van Agt-Wiegel, minister van Financiën was, eiste hij dat de regeringspartijen zich aan de afspraken over beperkte tekorten zouden houden. Hij dreigde met aftreden.

Wat gebeurde is dat zijn eigen partij, Van Agt & Co, en de andere regeringspartij, de VVD, altijd kien op het veroordelen van begrotingstekorten (volgens Wiegel had Den Uyl potverteerd), Andriessen lieten vallen. Hij kon vertrekken zonder dat er een kabinetscrisis losbarstte.

De redenen daarvoor waren eenvoudig: machtspolitiek. Nu ze eenmaal Den Uyl en de PvdA hadden uitgerangeerd, wilden ze geen risico lopen met een kabinetscrisis die mogelijk tot een afrekening van dit treurige kabinet zou kunnen leiden. Dus bleven ze lekker zitten en lieten de tekorten immens oplopen. Wiegel was er altijd schaamteloos over, net als de Amerikaanse Republikeinen klaagde hij altijd over andermans tekorten en liet ze zelf volledig uit de hand lopen. Sinterklaas bestaat, riep de man, en hij zit daar, wijzend op Den Uyl. So what else is new?

Vaak wordt gezegd dat met de Nacht van Schmelzer, de val van het kabinet Cals, het wantrouwen tegen Den Haag en de politiek begon. Zeker, dat was een begin, maar de voltooiing en uiteindelijke bevestiging van dat wantrouwen en van de polarisatie die ons nog steeds dwarszit, was het niet tot stand komen van Den Uyl II en de vorming van dat slechtste kabinet aller tijden, met Wiegel als feitelijke premier. Van Agt zat erbij en keek ernaar, als hij niet met een bon mot was afgereisd naar de Tour de France.

Frans Andriessen zag het gebeuren en werd er het slachtoffer van. Verraden door zijn eigen partij. Ik kende hem niet persoonlijk maar ik heb de indruk dat hij er nooit meer helemaal bovenop is gekomen. En wij, Nederland, eigenlijk ook niet.

Brexit, Trump, Baudet. Kiezers die denken dat ze iets nieuws krijgen, iets voor niets, bevrijding van de oude banden.

In plaats daarvan krijgen ze chaos, corruptie en een gymnasiast die taal uitslaat waar de meeste van zijn volgelingen geen touw aan vast kunnen knopen – als hij zelf al verwerkt heeft wat hij ooit gelezen heeft.

Hardleers, die kiezers.

Ik zag gisteren de documentaire over Alex Honnold in zijn free solo klim op El Capitan, de imponerende duizend meter hoge wand in Yosemite Park.

Het zweet stond me in de handen. Je weet dat het goed afloopt, dat hij heelhuids boven komt, maar het was soms moeilijk om te kijken naar zijn klim. Waarom iets kippenvel oplevert terwijl je weet dat het ergste niet gebeurt, weet ik niet. Over het waarom van zo’n levensgevaarlijke onderneming wist ook Honnold zelf niets zinnigs te zeggen. Je doet het omdat iets je vertelt dat het moet.

Al kijkend vergat ik de Provinciale Staten verkiezingen. Daar liep het niet goed af. Fortuyn is wederopgestaan in Baudet, Nederland blijkt net zo gevoelig voor nationalistische retoriek en klimaat onzin als Amerika. Onze arrogantie, inderdaad, dat we een beschaafder land zijn dan de VS en, pak weg, Hongarije of Italië, werd gelogenstraft. Minder verrassend dan je zou denken: sinds de jaren zestig was er altijd ruimte op rechts, maximaal ter grootte van de 26 zetels die de dode Fortuyn wist te halen.

Sindsdien heeft een aaneenschakeling van provocateurs en malloten, van Wilders tot Verdonk en vergeet niet die idiote Peter de Vries die ooit hoog in peilingen stond, geprobeerd die zetels te veroveren. Baudet doet het, althans in PS verkiezingen.

De teneur van de artikelen is dat dit de VVD dwingt om met links samen te werken. Ik geloof er niets van. Baudet en zijn corpsballenclub zijn niet zo melaats als Wilders en met hem wilden de VVD (en Rutte) en het CDA best samenwerken, zelfs op het hoogtepunt van zijn haatzaaierij. Dat is dan ook ons voorland: Forum, VVD, CDA  en PVV die een regering gaan vormen. Rutte en Buma waren al opgeschoven naar nationalistisch, anti-alles rechts. Het heeft niet geholpen om echt rechts af te stoppen. Kiezers zijn niet gek. Ze kiezen voor het echte gevaar. Een levensgevaarlijke onderneming, zonder touw. Als dat maar goed afloopt.

Bravo, media.  Baudet en zijn club van corpsballen (elite die de anti-elite roep leidt) gooien hun kont tegen de krib: zij willen niet weten van een opgeschorte campagne. Dat is alleen maar bedoeld om hen dwars te zitten.

Smakeloos? Niet in het boekje van Baudet. 

Maar dat even terzijde. Wat doen de media? Ze gaan naar die ene bijeenkomst die wel doorgaat, van deze twee gevaarlijke malloten, en geven hen zo meer aandacht dan zo ooit hadden gekregen. 

Je zou denken dat de media iets leren van psycho Trump die dit soort trucjes toepast en die eindeloos profiteert van het ongefilterd uitzenden van zijn waanzin.

Bravo.

In de Financial Times had Simon Kuper zoals altijd een interessant column. Omdat hij zo relevant is voor de campagne die zich begint te ontrollen, vat ik zijn verhaal hieronder samen – soms in zijn woorden, soms in die van mij. Het gaat om de les die te leren valt.

Campagnes zijn fundamenteel veranderd. Lessen geleerd voor, pak weg, 2000, tellen minder dan wat we kunnen leren van 2016. Donald Trump was gepokt en gemazeld in reality televison. Hij voelde aan dat de middelen die je daar gebruikte toepasbaar waren in politieke campagnes, deels intuïtief, deels omdat hij zelf al decennia ervaring had opgedaan. Zijn cruciale inzicht was dat verkiezingscampagnes vergelijkbaar waren met nogal middelmatige reality shows, gemaakt door amateurs en vol met treurige personen zonder werkelijk leven. Een voorstelling met B-acteurs, de verkeerde Clinton, de verkeerde Bush.

Een andere invloed is de cultuur van gaming. Steve Bannon, de man die met de de doorslag gevende invloed op Trumps overwinning, had in 2005 korte tijd geïnvesteerd in gaming. Financieel pakte dat niet goed uit maar hij ontdekt een onderwereld van jonge mannen die anoniem on line hun agressie botvierden. Net als reality television en video games belonen social media betrokkenheid. Als een beeld doorbreekt – Build the wall – dan gebruiken populisten het. Als het niets doet, dan laten ze het vallen. De campagne van Trump zal vol stops en go’s, probeersels. Lock her up bleek wonderen te doen omdat het de B-Clinton de boef maakte waartegen het gemakkelijk ageren was.

Het was interessant te zien hoe Trump, als president, zich inhield tegen Speaker Nancy Pelosi, die op het oog een gelijksoortig doelwit bood. Opnieuw sprak intuïtie: Trump wist dat hij te maken had met een A-held, iemand die hem zou afdrogen als hij het conflict niet wist te ontlopen. Populistische campagnes, misschien straks alle campagnes, voldoen aan de politiek vraag en om dat te doen verzamelen ze eindeloos gegevens over kiezers. Dat stelt hen in staat heel kleine groepen te benaderen met boodschappen die niemand anders ziet. Supporters worden deelnemers in plaats van toeschouwers – kijk naar de bijeenkomsten die Trump organiseerde, zelfs als president, in dat geval omdat hij het vuurtje alleen maar gaande kon houden met een permanente campagne.

Populisten zijn ook goed in staat, voorlopig althans, om campagnes te isoleren van daadwerkelijk besturen. Hun leiders zijn niet geselecteerd op de bekwaamheid om te besturen maar op hun vaardigheid in het betrokken houden van de kiezers. Niet voor niets komt een flink aantal van hen uit de vermaaksindustrie (Beppe Grillo, Boris Johnson, Donald Trump). Je zou onze eigen corpsbal, Thierry Baudet, als een product van de vermaaksindustrie kunnen zien. In elk geval is hij net zo kien op het gebruik van visuele en andere middelen om eenvoudige punten te scoren – punten die effect hebben al is de onderbouwing totale onzin (denk aan zijn 1000 miljard kosten voor een energieplan).

Minder nieuw maar effectief gebruikt is het opwekken van woede als middel om de zaak op te vuren. Iemand die een uitgewerkte politieke agenda heeft hoe je pensioenen moet hervormen verliest het van iemand die roept: ‘gooi ze eruit’. Belangrijker dan de keuze voor een kandidaat is het kiezen van de juiste vijand. De ideale vijand is een persoon of een groep die kan worden aangewezen als de belichaming van slechtheid in vele vormen. Vandaar George Soros, vandaar anti-semitisme of racisme. Het populistische script zegt: hoe saai en veilig jouw land mag lijken, deze vijand is erop uit jouw manier van leven te vernietigen. Of jouzelf. Populisten trekken extremisten aan. De ware populist kamt hen nooit af. Ze zijn zijn sterkste aanhang en maken dat hij er in vergelijking gematigd uitziet. Zoals Kuper opmerkt, Trump had de neo-nazi’s in Charlottesville nodig zoals Nethanyahu de Jewish Power partij nodig heeft, de partij van de extremist Kach, door de VS als terroristische beweging geduid.

Je mag aannemen dat de Democraten zelf deze technieken gaan gebruiken. De vijand die alles belichaamt hebben ze al: Trump vervult de hoofdrol als slechterik, nadere duiding onnodig. Je mag aannemen (hopen) dat ze niet een ideale vijand als hun eigen kandidaat zullen kiezen in 2020. Ook Democraten zijn veranderd van toeschouwers in participanten, er is meer activiteit op lokaal niveau dan ooit tevoren. Zoals Kuper afsluit, we zijn nu allemaal populisten, tot op zekere hoogte.

Sommige dingen zijn zo treurig voorspelbaar. 

Trump die zeurt over de ‘handbewegingen’ van Beto O’Rourke, proberend om zijn bijnamen en voor gek zet strategie van 2016 te herhalen.

Vrouwen die zeuren dat Beto een ontvangst met meer aandacht krijgt dan al die vrouwen die zich al kandidaat gesteld hebben. 

Reken op de zwarten en hispanics die klagen dat een blanke man die als enige kwaliteit heeft dat hij jong en nieuw is meer aandacht krijgt dan hun kandidaten.

Kortom, het oude gezeur, de ‘whiners’ die op volle kracht klagen en klagen en klagen.

Beto doet er goed aan dat allemaal gewoon te negeren. Gewoon zijn ding te doen. Als het misgaat, gaat het mis, gaat het goed, dan gaat het goed. Hij moet flegmatiek en tot op zekere hoogte afstandelijk zijn zonder arrogant over te komen.

Een van belangrijkste zaken voor een kandidaat is zijn of haar eigen nieuws bepalen en niet reacties op anderen dat nieuws te maken. Dat is het leuke van campagnes, kandidaten moeten laten zien wat ze in huis hebben – en niet zeuren en klagen. 

De commissie Remkes is net weer met een dik rapport gekomen om de democratie te ‘verbeteren’. In de praktijk betekent dat vaker burgers hun ongenoegen (want dat is het meestal) laten uiten. Ik denk dat dit allemaal totale onzin is. In een vertegenwoordigende democratie moet de burger gewoon via het parlement zijn mening duidelijk maken en dan leven met het resultaat.

Vandaar mijn ergernis met die Provinciale Statenverkiezingen die in werkelijkheid een opiniepeiling zijn over dit kabinet. Dat is volksverlakkerij in een aantal opzichten. Het betekent dat de provincie wordt opgeofferd aan landelijke politiek. Je profileren op wat je in de provincie hebt gedaan is voor de meeste partijen niet erg aantrekkelijk. Dat hebben we ook al zien gebeuren met gemeenteraadsverkiezingen die landelijk gekaapt worden.

Maar het grootste bedrog is dat de kiezer nu via die provinciale staten, die op geheel ondemocratische wijze de Eerste Kamer kiezen, gedwongen wordt om zijn stem bij de Tweede Kamerverkiezingen te bevestigen – als je tenminste wilt dat niet dit soort Mickey Mouse verkiezingen maar de echte parlementsverkiezingen bepalen wie regeert. Als je niet blij bent met het kabinet ga je de stemmen van 2017 dwarsbomen door op oppositiepartijen te stemmen. Zo kan de corpsballenclub van Baudet invloed krijgen die ze in 2017 niet kregen.

Afgezien van ergernis over deze poppenkast en Ruttes campagne met zijn ridicule vaasje (het equivalent van zijn ‘gewone nederlanders’ – voor ons, ongewone nederlanders, is hij er niet) en Buma met zijn ‘een heel goede morgen’ flauwekul, heb ik weinig last van deze verkiezingen. Ik hoef nergens over na te denken want ik stem op dezelfde partij als in 2017, de PvdA. Niet omdat ik iets weet van de provincie maar simpelweg om niet mijn enige echte stem te laten dwarsbomen. Maar op 21 maart ga ik wel lezen dat een klein deel van de kiezers (lage opkomst) het resultaat van twee jaar gelden heeft weggepoetst. En dan maar roepen om meer democratie!  

Een debat tussen de baasjes in de Tweede Kamer zoals dat, geloof ik, vorige week werd gevoerd, kan ik missen als kiespijn. Dat geldt ook voor een debat tussen de ‘lijsttrekkers’ voor de Eerste Kamer (daar zie je al de onzin, er is geen verkiezing, er is geen lijst, er zijn straks enkel provinciale afgevaardigden – ik weet bovendien uit eigen ervaring in 2008 hoe er bij D66 werd gemanipuleerd met die stemmen). De helft van de artikelen in de krant kan ik overslaan want die gaan alleen maar over het gevolg van verkiezingen die geen gevolgen zouden mogen hebben.

Straks zitten we met een kabinet dat een meerderheid heeft in de enige kamer die democratisch is gekozen maar moet buigen naar een indirect en ondemocratisch gekozen eerste kamer. Wie is daar in vredesnaam bij gebaat? Niet een burger die een betere democratie wil en met referenda en andere onzin voor de gek wordt gehouden.

Beto heeft zijn kandidatuur aangekondigd. Ik ben er enthousiast over maar ik weet niet hoe lang dat gaat duren.

Als O’Rourke verfrissend weet te blijven en vooral, vooral, de kleine prikjes negeert die iedereen nu gaat uitdelen en zich blijft concentreren op de essentie (een progressieve president van een nieuwe generatie met een links van het midden programma dat bindend kan werken), dan kan hij ver komen.

Het is altijd moeilijk om allerlei min of meer futiele aanvallen op je voorgeschiedenis, je kwaliteiten of je programma af te schudden. 

Zes jaar afgevaardigde is geen geweldige ervaring, maar de vier jaar senaat van Harris (en indertijd van Obama) waren dat ook niet. Daar moet hij zich ook niet aan laten ophangen. Mijn advies is nog steeds om niet terug te deinzen voor de vergelijking met Lincoln die uiteindelijk maar twee jaar afgevaardigde was en twee senaatsraces in zijn staat had verloren voordat hij genomineerd werd.

Amerika staat op de rand van een burgeroorlog. Dat klinkt dramatisch en het wordt geen shoot out zoals in 1861 maar de opgejuinde en overdreven tegenstellingen die de Republikeinen nu al vijftig jaar gebruiken om met een minderheid aan de macht te blijven, hebben niet alleen een disfunctioneel land opgeleverd maar ook een land dat geen samenhang heeft, een land waarin Republikeinen burgers tegen andere burgers opzetten. Juist in dat land is het beeld van de eerste Republikeinse president, Abraham Lincoln, ongelooflijk krachtig. In niets lijkt de partij van Trump en McConnell op Lincolns partij en het is goed om dat keer op keer te zeggen.

O’Rourke heeft niets te verliezen. Hij is een underdog, ook al roepen veel mensen nu dat hij misschien Trumps grootste uitdaging kan zijn. Hij zal fouten maken, hij zal beschimpt worden, afgezeken, veracht omdat hij niet Sanders genoeg is. Als hij het allemaal weet te negeren dan hebben we hier een potentiële Lincoln.