Frans Verhagen, Amerika kenner

Dat duurde niet lang of de wormen kwamen tevoorschijn uit het Republikeinse bouwwerk dat Trump nalaat. Voordat hun chef nog maar heeft erkend dat hij de verkiezingen heeft verloren, razen senatoren die in 2024 mee willen spelen al tegen de voorgestelde benoemingen van Biden.

Ivy Leaguers, panda huggers, geen contact met gewone mensen zijn nog maar de minst grove kwalificaties die lui als Marco Rubio, Josh Hawley en Tom Cotton rondbazuinen. Never mind dat geen kabinet ook meer dood hout en miljonairs bevatte dan dat van Trump. Maar helemaal los daarvan lijkt de grove toon, de onbeschoftheid van de psycho overgenomen door de kleine jongens.

Van Hawley en Cotton verbaast me dat niet, van Rubio wel. Ik had gedacht dat Rubio zich zou profileren als een gematigd populistische, denkende, big government Republikein. Niet dus. Ik verwacht weinig verandering in het gedrag van die lafhartige labbekakken die Trump vier jaar de samenleving lieten vervuilen. Riemen vast.

Toevoeging zondagavond: artikel Fred Hiatt in de Washington Post die dezelfde lijnen uitzet.

Okay, genoeg. Maradonna was een groot voetballer. De grandioze dribbel, de dans met bal bij de opwarming, via youtube kunje het honderden keren zien. Hij is dood. Kunnen we er verder over ophouden? Wat maakt dat de hele wereld een week van de leg is door de dood van een voetballer? Dat iedere boerenlul moet vertellen hoe aangedaan hij of zij is, welk moment hij zich herinnert?

Het is maar een spelletje, een spelletje dat steeds minder leuk wordt, met een wk in Qatar, maar een spelletje. En Maradonna was maar een voetballer.

That was good fun! De ondergang van Minerva’s uilenvanger en zijn club van corpsballen met fout nationalisme, zorgde voor een vrolijke noot in de treurige ontwikkeling van de democratie elders in de wereld. Dat Joost Eerdmans, toe aan zijn, zesde, zevende of zo, partij klaar staat om maar weer eens te proberen Pim Fortuyn nieuw leven in te blazen is geheel voorspelbaar. Dat een door de VVD afgedankte huisjesmelker hem vergezelt, idem. En natuurlijk, daar is hij weer, de chauffeur van Pim!

De allesvertegenwoordiger Nanninga, zetelend als een ware Minerva in gemeenteraad, provinciale staten en de onzinnige Eerste Kamer, geeft de man die haar aan die baantjes hielp een laatste zetje. Hij mag niet eens lijstduwer worden, Baudets trucje om via voorkeurstemmen of de dreiging daarmee, toch invloed te houden op zijn foute clubje. De getrouwen willen doorgaan. Alsof FVD ooit iets anders was dan een platform voor een ijdeltuit met foute opinies.

Ah, Nederlandse democratie! De opvolger van Hiddema is iemand die inmiddels met ruzie is vertrokken bij Baudets club en namens een andere partij in de Eerste Kamer zit, via de in alle opzichten ondemocratische provinciale statenverkiezingen. Hij denkt er nog over om een paar maanden namens de club die hij al heeft verlaten in de Kamer te gaan zitten. Kijken wat strategisch het beste uitkomt, zei hij vrolijk.

Ondertussen kregen we bericht dat de bejaardensoos van sociale voorzieningen uitbuiter Krol niemand van de zittende fractie hernomineert. Misschien omdat iedereen ruzie heeft met iedereen, misschien zijn ze te bejaard, misschien gaat Jan Nagel nu alle functies vervullen. Lachen, toch?

Het lachen vergaat je als we een volgende ronde ingaan van het verkavelen van de Nederlandse publieke omroep. Het Telegraaf aandeel, Wakker Nederland, lijkt stevig verankert, PowNed, onzichtbaar maar met een grootverdienende baas die het systeem wel eens even omver zou werpen, stukje minder. Maar nou komen er twintig of zo nieuwe kandidaten die met 50.000 keer niets een stuk budget mogen opvreten. Ik heb de moed opgegeven dat het nog ooit wat wordt met dat belachelijke systeem, daterend uit een andere tijd. Waar Twan van NOS naar RTL kan springen en dan weer terug naar de KRO (of de NCRV of weet ik veel welke omroep zonder gezicht).

Als niet kijker heb ik er weinig last van, maar het irriteert. Al dat gemanoeuvreer om in de pot van Hilversum te graaien.

De Founding Fathers, de mannen die in 1776 de Amerikaanse onafhankelijkheid verwezenlijkten en in 1787 de grondwet opstelden, waren visionaire lieden. Drie van hen legden in The Federalist Papers de overwegingen neer achter de diverse aspecten van de grondwet die van Amerika de eerste functionerende republiek maakten, met een gekozen staatshoofd dat iedere vier jaar zijn positie ter beschikking stelde.

The Federalist Papers, nog steeds het lezen waard, zijn Amerika’s unieke bijdrage aan het denken over hoe samenlevingen zichzelf organiseren. De artikelen om de grondwet te rechtvaardigen, want dat waren het, overwogen alle mogelijke situaties en ontwikkelingen, wogen belangen af van diverse delen van de samenleving, en keken naar voorbeelden elders in de wereld om daar lering uit te trekken. De Nederlandse republiek bijvoorbeeld, werd als onvoldoende beoordeeld.

Amerika is dol op die Founding Fathers. Ze hebben een soort aura gekregen dat hen onaantastbaar maakt, ook al waren sommige van hun slechtere eigenschappen voor iedereen zichtbaar. Alexander Hamilton heeft de unieke eer dat hij onderwerp is van een musical die al jaren harten verovert op Broadway. Hij was getrouwd in een familie die slaven hield, en werd doodgeschoten door een politieke concurrent, de toenmalige vicepresident van de Verenigde Staten. Thomas Jefferson, die de fameuze woorden pende ‘all men are created equal’, zag er geen been in om dat te doen terwijl hij zelf 300 slaven in bezit had.

Er is veel voor te zeggen om deze mannen, met hun fouten en afwijkingen, inderdaad in een historisch pantheon te plaatsen. Ze waren belezen, discussieerden over de menselijke natuur, over hoe samenlevingen functioneren en probeerden iets nieuws in elkaar te zetten, een republiek. En dat in een tijdperk waarin alleen keizers, koningen en een enkele stadhouder andere landen runden.

Deze geniale mannen hadden echter niet kunnen voorzien dat iemand als Donald Trump ooit hun republiek zou leiden, en al helemaal niet dat hij niet volgens de regels na vier jaar weg zou gaan indien niet herkozen. Een president zonder mandaat, die weigert te vertrekken, het was niet een optie waaraan ze hadden gedacht. Of misschien wel, zij het indirect. De grondwet laat het presidentschap automatisch aflopen na vier jaar. Oorspronkelijk was dat op 4 maart, vier jaar na het aantreden van George Washington in 1789. In het 20ste amendement is dat vervroegd naar 20 januari. In dat amendement staat ook dat de termijn van de zittende president afloopt om 12 uur ‘s middags, op 20 januari. Indien er geen opvolger is die legitiem is gekozen, dan valt het ambt vanzelf open en wordt de Speaker van het Huis van Afgevaardigden president.

Met de corruptie van het democratisch systeem door Donald Trump en de steun daarvoor van een van de twee grote politieke partijen hadden de Founding Fathers geen rekening gehouden. Ze waren geen fans van al te veel democratie, maar nog banger waren de Fathers voor een dictatuur, al of niet door een monarch. De instelling van de senaat en het kiescollege waren middelen om de macht van het volk te temperen, de beperkte termijn een middel om absolute macht te voorkomen.

George Washington was verstandig genoeg om na twee termijnen terug te treden, zodat voor de hele wereld duidelijk was dat een president op grondwettelijke wijze vervangen kon worden door een gekozen opvolger. Vier jaar later werd zelfs duidelijk dat iemand van de oppositie, Thomas Jefferson, president kon worden zonder dat er wapengekletter of geweld aan te pas kwam. De republiek heeft in 233 jaar nooit een situatie gekend waarin een president de uitslag van een verkiezing weigerde te aanvaarden. Politici tot in hun botten hadden altijd de gratie om de uitslag te respecteren en zich daarnaar te gedragen zelfs toen dat omstreden was, zoals in 1824, 1876 en 2000.

Donald Trump heeft in vier jaar veel gedaan om het aanzien van het ambt van president te schaden. Na 22.000 leugens en halve waarheden geniet zijn woord geen gezag. Volgens velen ondermijnde hij ook de democratie door met hulp van zijn Republikeinse Partij kwestieuze besluiten en benoemingen erdoor te jassen en door de instituties van het Amerikaanse systeem, van rechters tot gouverneurs, van politici tot de onafhankelijke media, aan te vallen en te besmeuren als onpatriottisch, als verraders.

Conservatieve Amerikanen mogen zich graag beroepen op de Founding Fathers. Het Supreme Court vult uitspraak na uitspraak met overwegingen die net doen alsof de rechters weten wat deze achttiende eeuwse genieën voor ogen hadden toen ze een grondwet schreven die volgens een van hen, Thomas Jefferson, elke generatie opnieuw opgesteld zou moeten worden. Die interpretatie, ‘original intent’ is net zo politiek als elke andere, maar conservatieven verschuilen zich achter de Founding Fathers en komen er nog mee weg ook. Donalt Trump was zeker niet een orginal intent, om het zacht uit te drukken.

De vader van de Republikeinse Partij, Abraham Lincoln, heeft zich tijdens deze vier jaar al een paar keer in zijn graf omgedraaid. Hij had nooit kunnen vermoeden dat een notoire racist en verdeeldheid zaaiende opportunist zijn partij in het hoogste ambt zou vertegenwoordigen. Inmiddels is het lawaaiig op de begraafplaats. Alle Founding Fathers draaien zich in hun graven om bij het spektakel dat Donald Trump en de Republikeinse Partij opvoeren.

Nooit is de democratie in Amerika meer beschadigd dan onder deze president en door deze charade na afloop van ordentelijk en eerlijk verlopen verkiezingen. Nooit ontbrak het zo aan leiderschap. De zuidelijke politici die zich in 1860 afscheidden en de burgeroorlog startten, hadden tenminste nog de kracht van hun overtuigingen. Dit keer wordt Amerika bedreigd door de zucht naar macht, door het roekeloos opportunisme dat de huidige generatie Republikeinen en de zittende president motiveert en dat de Amerikaanse democratie, en daarmee het aanzien van democratie in de wereld, inmiddels al onherstelbare schade heeft toegebracht.

‘A republic if you can keep it’ zei Founding Father Benjamin Franklin toen hem werd gevraagd wat de uitkomst was van het grondwetsoverleg in 1787. Hij had niet kunnen vermoeden dat 233 jaar later, 44 presidenten met elementaire beschaving later, het handwerk van de Founding Fathers alsnog aan stukken zou worden gescheurd.

Gaan de Republikeinen in het staatscongres van Michigan (of Wisconsin of Pennsylvania) de kiesmannen van hun staat toewijzen aan dictator Donald Trump, de verliezer van de verkiezingen in hun staat? In zijn zijn simpelste vorm kunnen ze dat, de grondwet zegt dat de staat bepaalt hoe kiesmannen worden aangewezen. Wetten en praktische bezwaren staan hier in de weg aan Trumps laatste pogingen om Hitler te imiteren.

Wetten omdat staten de aanwijzing van kiesmannen hebben vastgelegd. Maar wetten kunnen worden veranderd door die meerderheden die de Republikeinen in die staten hebben. Dat geldt ook voor de bepaling dat bijvoorbeeld in Michigan de gouverneur, een Democrate, moet aftekenen op welke kiesmannen haar staat vertegenwoordigen.

Het is allemaal voorspelbare Trump bullshit. Hij gooit alles in de strijd en wie weet houdt hij er wat van over. Het is een president onwaardig maar past geheel bij het lage morele niveau van Trump.

Ik heb geen hoge pet op van het lef van Republikeinen op hoger dan staatsniveau, senatoren bijvoorbeeld, maar ik kan me niet voorstellen dat zij iets dergelijks zouden accepteren. Ze hebben hun eigen controle op 6 januari maar ik denk dat we al eerder zullen zien dat pogingen van de Trumpistani zullen worden afgeschoten.

Geen reden voor zorgen dus over het kiescollege. Wel over de Amerikaanse democratie. Iedere dag dat die vulgaire proto dictator langer probeert met leugens en beschuldigingen het resultaat van verkiezingen te ondermijnen, is een dag dat die democratie schade lijdt. Helaas is de schade al zo groot dat reparatie vrijwel onmogelijk is. Niet alleen de wereld gelooft dat Amerika een bananenrepubliek is, ook Trumps aanhangers geloven in meerderheid wat hij hen wijsmaakt. Amerikanen zelf geloven niet meer in hun democratie. Treuriger verkiezingen heb ik nooit meegemaakt.

De campagne voor 2024 is begonnen. Ik hecht weinig waarde aan Trumps aanstaande aankondiging dat hij dan opnieuw kandidaat zal zijn. Zijn ster zal tegen die tijd behoorlijk gedoofd zijn, zijn genialiteit een stuk minder helder, zelfs voor zijn onverbeterlijke supporters. Misschien dat een enkele evangelische idioot die denkt dat Trump door God gezonden is nog achter hem aan loopt, maar zelfs dat lijkt me niet zo waarschijnlijk. Een 78 jarige zal na Joe Biden ook minder aantrekkelijk lijken, schat ik zo.

Trump zal ongetwijfeld boven de markt blijven zweven als kandidaat, maar dat is simpelweg vanuit zijn gewoonte als New Yorkse bull shitter die kijkt wat het lijden kan. Hij heeft er, omringd door rechtszaken, belang bij om zijn aanhang op scherp te houden. Als hij nog een nieuwe business wil opstarten, een televisiekanaal of zo (ik betwijfel het want dat vergt meer werk dan enkel golven in Florida), dan moet hij aanwezig blijven.

En gewoon, het stabiele genie kan de media aandacht niet missen. Zijn partij zal wel een tijdje meegaan, maar vooral om Biden dwars te zitten – ook een motief voor Trump trouwens. Het Trump addergebroed zal ondertussen proberen munt te slaan uit wat er nog over is van Trump magie. Ik verwacht niet dat het 2022 zal overleven.

Nee, je ziet dat begin van de campagne beter bij Mike Pompeo, een van de slechtste ministers van Buitenlandse Zaken die Amerika ooit had. Deze vriend van dictators en opzijschuiver van schendingen van mensenrechten, gaat wild tekeer tegen de Chinezen in Hong Kong, maar heeft geen enkele geloofwaardigheid. Dat is precies zoals de Trumpies het willen. Amerika spreekt een woordje mee, maar niet voor softe doelstellingen. Dat Pompeo zijn ethische controleur op het department ontsloeg omdat die zijn prive gebruik van publieke diensten onderzocht, wordt als normaal geaccepteerd.

Pompeo liet zijn liefde voor de baas blijken door vorige week te verkondigen dat er een prima overgang zou zijn naar de tweede termijn van Donald Trump. Nee, het was geen grapje, al probeerde hij van twee walletjes te eten. Niet dat ik geloof dat Pompeo gelooft dat Trump na 20 januari nog aanwezig is, maar het kon geen kwaad om zijn baas nog eens onder kin te kietelen.

Over Iran is Pompeo altijd duidelijk. Liefst morgen bombarderen en in elk geval boycotten tot de laatste Iraniër honger lijdt. Hij heeft het ook druk met het overal in de wereld verdedigen van ‘religious freedom’, wat voor hem betekent dat christenen zoals hij de normen van een samenleving bepalen en in elk geen seculiere samenleving accepteren.

Gisteren was Pompeo in Israël waar premier Nethanyahu de Trumpies met verdriet ziet vertrekken. Voor de goede orde bezocht Pompeo bezette gebieden en deed wat ferme Nethanyahu uitspraken. De boycot Israel campagne tot antisemitisch verklaren. Waarom deed Pompeo dat? Hij is een evangelische christen en de achterban slaat hier lekker op aan.

Kortom, Pompeo probeert een voorsprong te nemen op Ted Cruz, Tom Cotton en andere potentiële populisten. Terwijl kwezel Pence voorlopig zijn tijd moet uitzitten als onderstudie van Trump zonder eigen mening, kan Pompeo lekker aan de weg timmeren. Het is oh zo gemakkelijk motieven te doorzien.

Waar hebben deze mensen hun verstand zitten? Gouverneur Gavin Newsom van Californië hield een etentje met geldschieters. Speaker van het Huis Nancy Pelosi organiseerde een etentje met 50 nieuwkomers in het Huis en laste dat fluks af toen er kritiek kwam.

Het was allemaal goedgekeurd door de arts van het congres, en Newsom hield afstand, zei hij, maar dat beantwoordt niet de cruciale vraag: hoe halen ze het in hun hoofd? Geen wonder dat kiezers hun politici wantrouwen. Ik doen dat ook, hun beoordelingsvermogen laat hen te vaak in de steek. Zoals onze eigen Rutte zou zeggen: inschattingsfoutje.

Hoeveel van dat soort foutjes voordat het een probleem wordt?

Dit weekend werd bekend dat er een vergaande handelsovereenkomst is gesloten tussen China, Korea, Japan en tien ASEAN landen. Een deal van landen rond de pacific, zij het enkel aan de westkant daarvan. Geleid door China.

Hoe zat dat ook al weer? Was de VS niet bezig met een deal die landen rond de Pacific koppelde en China buitensloot? Jazeker, president Obama onderhandelde totdat het Trans-Pacific Trade Pact (TTP) binnen bereik was. Onder druk van anti-globalisten, protectionisten en opportunisten (respectievelijk Bernie Sanders, Donald Trump en Hillary Clinton) werd het TTP in de campagne van 2016 de nek omgedraaid, formeel bevestigd door Trump toen hij eenmaal president was. China keek lachend toe.

President Trump had een ander idee. Hij zou, als geniale dealsluiter, een bliateraal handelsakkoord met China tot stand brengen. Trump was geobsedeerd met het handelstekort tussen beide landen. Hij stuurde zijn hardline onderhandelaars naar China en liet ondertussen aan Xi Jing Ping weten dat hij het op prijs zou stellen als die hielp een mooi akkoord te sluiten dat hem herverkiezing op zou leveren.

In een ‘historische’ deal verklaarde Trump dat China 200 miljard dollar extra aan Amerikaanse goederen en diensten zou inkopen maar een alomvattende, serieuze deal met China kwam er niet. Uit frustratie legde Trump handelsbeperkingen, dat wil zeggen, importheffingen op aan China. Spullen uit het land die Amerikaanse consumenten graag kopen werden duurde. De Amerikaanse regering hief een extra paar procent aan de grens. In zijn onnozelheid, dezelfde onnozelheid die Mexico voor de muur liet betalen, dacht Trump dat dit kosten waren voor China. De Amerikaan die nu meer moest betalen voor zijn in China gemaakte waren wist wel beter.

China sloeg terug door de import van sojabonen te beperken. Dat was niet precies wat de Trump stemmende boeren in het Midden Westen en Westen van de VS hadden bedoeld. Ze vroegen en kregen miljarden steun om het verlies aan de Chinese markt te compenseren. De deals die Trump wilde afdwingen kwamen er niet. Hij zakte weg in gefrustreerd roepen over het China-virus en liet elke vorm van beleid op coronagebied varen. China kreeg het virus snel onder controle, in Amerika werkt het in overdrive. China keek lachend toe.

Dit zijn goede jaren voor China als wereldmacht. De VS blijkt vooral goed in het scoren van eigen doelpunten en het laten zien dat een democratie geleid door een idioot zo rommelig en ineffectief wordt dat het autoritaire beleid van de communistische partij er vanzelf goed uit gaat zien. De Chinese economie groeit dit jaar, de enige grote economie in de wereld die dat doet. Het IMF verwacht in 2021 weer groei van rond de 8 procent.

Volgens het Peterson Institute for International Economics is de Chinese import van Amerikaanse goederen 16 procent lager dan voor de handelsoorlog begon in 2017. De Chinese import van goederen uit de rest van de wereld steeg met 20 procent of meer. De 200 miljard deal van Trump is niet uitgevoerd.

De Financial Times schrijft, op basis van een rapport van de Brookings Institution dat de Chinese reactie op Trumps protectionisme de Amerikaanse export zware schade heeft toegebracht. De importheffingen dwongen Amerikaanse bedrijven die importeerden om lagere winstmarges te accepteren. Lonen daalden, prijzen stegen. Het bilaterale handelstekort met China is lager geworden maar het handelstekort in het algemeen niet. Het Amerikaanse optreden leidde tot andere handelsstromen die de Amerikaanse tekorten met Europa, Mexico, Japan, Zuid-Korea en Taiwan lieten oplopen.

Het geld van de importheffingen is gebruikt om boze boeren af te kopen. De paradox is, zegt de FT, dat in de financiële markten de frictie tussen China en de VS vrijwel afwezig is. Daar kunnen Amerikaanse bedrijven wel meer toegang tot China krijgen. En China zou steeds meer investeringsfondsen aantrekken.

De conclusie van de FT is dat de strategische competitie tussen de VS en China van president Biden vereist dat hij een stabiele en vredige financiële wederzijdse afhankelijkheid opzet. Dat begint met het verwijderen van de havikken die in de regering-Trump het beleid bepaalden (en natuurlijk Trump zelf met zijn beperkte begrip van de economie).

Helemaal los van de handelsoorlog en de dreigingen in de Chinese Zee, kijken de Chinese autoriteiten glunderend naar de manier waarop Amerika laat zien wat een rommeltje democratie kan zijn. Donald Trump is de beste promotor van het autoritaire regime van de verlichte communistische partij die die partij zich kan wensen. Het coronabeleid in de VS is daarin een element, de mokkende president die zijn verlies niet wil toegeven en in de hem resterende weken nog ergens een oorlog wil beginnen, de leidende partij die democratische normen overboord zet: de grote roerganger Xi ziet het allemaal minzaam aan.

Okay, het is weer tijd voor de vierjaarlijkse boetedoening. Waar had ik het fout met deze verkiezingen, waar goed, en, vooral, waarom. Voordat ik dat doe wijs ik graag op een artikel in The New Yorker van Jane Mayer dat analyseert wat Trump te wachten staat na zijn presidentschap. Fascinerend is hoe de auteur en degenen die ze interviewde tot op detail nauwkeurig voorspelden wat Trump en zijn bende zouden doen als ze verloren. Het is buitengewoon: Trump volgt het script tot op de letter.

Ze komen ook met een variant die ik de laatste paar dagen regelmatig tegenkwam: Trump neemt ontslag en maakt Pence president, in ruil voor een algemeen pardon voor wat hij ook maar fout gedaan mag hebben. Een variant op die variant is dat Trump het 25ste Amendement inroept (gegeven zijn psycho-aard zou dat ironisch zijn), Pence tijdelijk president maakt, de kwezel hem gratie verleent en Trump weer gewoon doorgaat. Het vereist de medewerking van Pence, maar ik durf niet meer te zeggen dat die onwaarschijnlijk zou zijn. Het zou Pence een wit voetje geven bij de Trump-fans die niets met democratie hebben. Een man zonder geweten kan het zomaar doen.

Okay, boete. Laat ik beginnen te zeggen dat ik niet had verwacht dat het Amerikaanse politieke systeem zo corrumpeerbaar zou zijn als het is gebleken. De slechte inborst van Republikeinen heb ik nooit onderschat, maar het heeft me toch verbaasd dat Trump vier jaar lang kon doen wat hij wilde. Geen kik van zijn partijgenoten. Er is veel gebabbeld over de mate waarin Amerika kwetsbaar zou zijn voor een machtsgreep, voor een autoritair bewind. Ik heb onderschat hoe realistisch dat beeld is.

Zoals ik onlang in de NRC schreef, je hebt geen staatsgreep nodig om richting autoritair regime te gaan. Je kunt in kleine stappen de democratie ondermijnen, de rechtsstaat corrumperen en de burger laten wennen aan gedrag dat ooit onacceptabel was. Je hoeft alleen de instellingen die de staat overeind houden, te politiseren. Dan verliezen rechters, openbare aanklagers, toezichthoudende wetgevers en agentschappen voor de rechtshandhaving hun neutraliteit en worden een middel in handen van would be autoritaire leiders. Het gebeurde terwijl we toekeken. Terwijl de partij van Lincoln toekeek. Ik beloof beterschap, ik zal nooit meer de democratische kracht van Amerika overschatten. Een sluwer man dan Trump (een Ted Cruz of een Tom Cotton, gouverneur DeSantis of een van Trumps broedsel) kan die democratie zomaar omverwerpen. Faustiaanse types als Lyndsey Graham en Mitch McConnell zouden het niet verhinderen.

Wat de Democraten betreft, ik had niet verwacht dat Joe Biden de nominatie zou winnen. Ik heb een paar keer geschreven dat ik hem met zijn rollator en al het ravijn in zag tuimelen. Ik blijf ervan overtuigd dat een 78-jarige niet geschikt is om president te worden maar het heeft de kiezers niet verhinderd hem daarvoor te nomineren. Amerika is veel progressiever dan het lijkt als je de politici hoort. Dat is deels door het belachelijk systeem (weten we inmiddels) van een senaat waarin 60 procent van de Amerikanen door maar 40 procent van de senators wordt vertegenwoordigd. Deels is het door de kracht van het negatieve campagnevoeren. Het label ‘socialist’, wat AOC of Sanders daar ook van mogelijk vinden, is nog steeds een manier om je tegenstander weg te zetten. Niet per se in de voorverkiezingen, hoewel je zou kunnen zeggen dat het ook daar gebeurde, maar in elk geval bij de algemene verkiezingen.

Biden zag ik dus niet goed, althans mijn twijfel aan zijn politieke overlevingskracht was onterecht. Ik was onder de indruk van Pete Buttigieg. Niet dat ik hem de nominatie zag verwerven maar hij voegde intellect en energie toe. Persoonlijk was ik het meest gecharmeerd van Elizabeth Warren, de senator van Massachusetts. Een progressief met een goed verhaal. Ze leek er goed voor te staan aan het einde van de zomer van 2019 maar maakte de fatale fout om de Sanders kiezers te lijmen met een medicare for all plan waarin meteen de nodige gaten werden geschoten. Ze kon zich niet meer herstellen en Sanders domineerde een groot deel van de aanhang die ze nodig had. Helaas bleken veel jongeren te vallen voor de verlokking van de oude man uit Vermont.

Ik zag wel goed dat Sanders niet de nominatie kon krijgen. De man is te extreem voor Amerika en te ongeschikt voor het presidentschap. Ik zag ook goed hoe hij in zijn eigen variant van narcisme maar door bleef gaan in een jaar waarin er talloze betere kandidaten waren – waarmee hij, fascinerend genoeg, Hillary Clintons fatale beslissing in 2016 imiteerde. Clinton is degene die Trump de kans gaf, ik zal het haar nooit vergeven.

Sanders was de pest voor links. Als hij niet had meegedaan was Warren de kandidaat geweest. Ik zag dat wel, schreef er ook over, maar Sanders buffelde door tot hem effectief de voet werd dwarsgezet door de kiezers in South Carolina – nou ja, door afgevaardigde Clyburn. Dat alle anderen zich daarna tegen Sanders keerden (want dat wás hun steun voor Biden) was zijn verdiende loon. Sanders was een ballon die enkel doorgeprikt hoefde te worden. Als links zich nu opwindt over het gebrek aan linksheid van de Democraten dan is dat, paradoxaal genoeg, de schuld van Sanders, die net zo egocentrisch is als Clinton en Trump.

De schade was groot. Warren had aan geloofwaardigheid verloren. Kamala Harris, de andere progressief met een kans, had een slechte campagne gerund. Ze startte met enthousiasme en brede steun en wist die niet om te zetten in de lange adem die je nodig hebt om de nominatie te verwerven. Eerder was senator Gillibrand van New York ten onder gegaan. Zij had in 2016 kandidaat moeten zijn als die vreselijke Clinton niet alles had bevroren, maar nu kwam ze vast te zitten in haar eerdere uitspraken die conservatieve kiezers in het noorden van de staat New York moesten overhalen. De kleurloze maar competente senator Klobuchar van Minnesota kon geen kiezershart verwarmen en ging in buurstaat Iowa onderuit. Oh ja, en hoewel ik een fan was van Beto O’Rourke, die ik in 2018 in Texas volgde toen hij in de buurt van Cruz kwam voor de senaatszetel, had ik goed gezien dat zijn presidentskandidatuur een kostbare fout was. Geen kans. Goodwill vernietigd. Doodzonde.

De nominatie voor Biden was na Super Tuesday nooit meer in gevaar. De zorgen over zijn leeftijd en mentale scherpte verdwenen niet en Donald Trump, een genie in het herkennen van zwakke punten van anderen die hij genadeloos uitbuit, zette het effectief in. Ik had overigens goed gezien dat impeachment procedure hoewel die van uit democratische zelfreiniging nodig en onvermijdelijk was juist in het voordeel van Trump zou werken. Het was pijnlijk om het aan te zien.

De doodslag op George Floyd was niet goed voor de campagne (als ik dat zo mag formuleren – het was natuurlijk een misdaad dat hij gedood werd). Black Lives Matter is een legitieme en sterke beweging maar de rellen met het platbranden van winkels was geheel voorspelbaar en het bleek moeilijk er afstand van te nemen. De switch van politiegeweld naar structureel racisme was begrijpelijk maar niet verstandig.

Ik had voorzien dat de opbrengst naar het negatieve, naar Trump toe zou neigen. Het geleuter over ‘defunding’ van de politie was levensgevaarlijk. Het is tenenkrommend om te moeten zien hoe legitieme opwinding verkeert in een onderwerp voor de Trumpistani, law and order, dat racisme nieuwe kracht geeft. Ik zag het gebeuren en schatte dat goed in – helaas.

Helemaal fout zat ik bij de verwachting dat de Amerikanen op 3 november met kracht zouden laten horen dat ze Donald Trump als persoon verwerpen, dat ze hem niet nog eens vier jaar konden tolereren als president. Ik had ook, minder sterk, verwacht dat de Republikeinen een prijs zouden betalen voor hun stilte, de afgelopen vier jaar.

Wat een blunder. De blue wave was er niet, Trump slaagde er bijna in om zichzelf nog eens vier jaar te geven. De Republikeinen deden het beter dan Trump, ze ontnamen de Democraten de kans op behoorlijk bestuur in de komende vier jaar. 72 miljoen Amerikanen wilden wel verder met deze man.

Ik heb al eerder geschreven dat ik verkeerd heb ingeschat hoe Amerikanen naar het corona beleid – of gebrek daaraan – van Trump keken. Kort samengevat: ze vinden corona minder gevaarlijk voor hun dagelijks leven dan een economische crisis. In een land zonder sociaal vangnet, zonder voorzieningen, is het verlies van je baan of de ondergang van je bedrijf desastreus. Veel ‘stille Trump kiezers’ hebben de afweging gemaakt dat ze onder Trump meer kans hebben economisch te overleven. Ik zag dat niet.

De ‘sterke man’ routine die Trump opvoerde, met het niet dragen en later, na zijn ziekte, verwijderen van een mondkapje, had ook meer effect dan ik had kunnen denken. Ik had als correspondent een soort vuistregel: onderschat nooit de domheid van de Amerikanen. Die was ik vergeten. Misschien is het niet eerlijk een dergelijke afweging dom te noemen, maar Amerikanen hebben al decennia geen politicus meer gehad die effectief opriep tot enig communautair gevoel. Obama faalde in dat opzicht. Niet omdat hij het niet probeerde maar omdat het land ongelooflijk racistisch was en is.

Een inschatting die ik ook moet bijstellen is dat ik dacht dat Amerikanen iets gaven om het aanzien van het presidentschap. Dat ze de vulgaire man zonder moreel kompas die hun presidentschap bezoedelde daarvoor zouden straffen. Geen sprake van. Een flink deel van de kiezers, zoals mijn conservatieve vrienden in Amerika, vonden Trumps gedrag weerzinwekkend maar stemden op hem omdat hij lagere belastingen, minder regulering, de hele rimram gaf. Ze zijn utilitair ingesteld, helaas zonder zich te realiseren dat het ook nuttig zou zijn om een president van alle Amerikanen te hebben als de nood aan de man komt. Maar de nood kwam niet aan de man – Trump hield het land buiten buitenlandse conflicten en de Amerikanen geven er weinig om hoe de rest van de wereld tegen het land aankijkt – en het speelde geen rol.

Ik had beter moeten weten. Richard Nixon bezoedelde het presidentschap en wist er in de geschiedenisboeken beter mee weg te komen dan ik ooit had verwacht. Reagan kwam weg met Iran Contra, een impeachable daad als er ooit een was (‘mistakes were made’). Billy Clintons gebrek aan discipline en vulgariteit op een andere niveau dan dat van Trump werd evenmin afgestraft. Kleine Bush won in 2000 omdat hij gezelliger zou zijn bij een pilsje dan Gore (never mind dat Bush niet meer dronk). Ik wil maar zeggen, we moeten niet te hoge verwachtingen hebben van het gedrag van een president, en al helemaal niet van de mate waarin met name Republikeinen wangedrag van Democraten gebruiken om politieke punten te scoren en wangedrag negeren als het in hun kraam te pas komt.

Ten slotte, hoe is het mogelijk dat ik de perfiditeit van Trump maar vooral van de Republikeinen heb onderschat in de naweeën van deze verkiezingen. Nee, ik had nooit gedacht dat de democratie zo zou worden ondermijnd door de Amerikaanse elite. Dat is dom van me, want de voorspelbaarheid van Trump en zijn bende is geweldig. Je kunt er de klok op gelijk zetten – zie het artikel van Jane Mayer dat ik hierboven aanhaalde.

Helaas denk ik dat ik de bedreigingen voor Amerika, de erosie van het land als samenleving, goed heb ingeschat. En helaas moet ik ook verwachten dat daar in de komende vier jaar niets aan gaat veranderen. Ons voorland is een stagnerend politiek bedrijf, een ruziënde Democratische Partij, een weinig effectieve president. En op de achtergrond meer sinistere types die de Trump erfenis voor zichzelf willen opeisen, racisten als Tom Cotton, opportunisten als Lyndsey Graham en Ted Cruz, de weerzinwekkende Trump kinderen en hun aanhang. Ze zullen proberen, in de termen van McConnell, om Bidens presidentschap een één termijn presidentschap te maken (ik verwacht dat Kamala Harris het overneemt, dat terzijde). Een land in de neergang, hopeloos verstrikt in zijn eigen contradicties.

Ik verwacht er weinig van maar ik hoop dat ik het net zo fout heb als ik het had bij andere gelegenheden, zoals die hierboven weergegeven.

We moeten de crisis van de democratie in Amerika, want dat is het, in zijn juiste proporties zien. Rampzalig in zijn effecten, veroorzaakt door een relatief kleine elite, de leiders van de partij, nota bene, van Abraham Lincoln, de Republikeinse Partij.

Rampzalig is een te klein woord voor wat zich afspeelt. Rampzalig is niet dat de kiezers onvoldoende bereid waren vier jaar Trump massaal te verwerpen. Dat is het recht van kiezers. Zo werkt democratie. Het was voldoende dat er meer mensen waren die hem wegstuurden.

Nee, echt rampzalig is wat er nu gebeurt, na de verkiezingen. Door de hakken in het zand te zetten versterkt Donald Trump de negatieve sentimenten over democratie, over het Amerikaanse politieke systeem, over de republiek die zichzelf ooit zag als voorbeeld voor de wereld. De Trump aanhang, de zich bedreigd voelende blanke burgers, van mensen met terechte afkeer van de leiders die hen al vijftig jaar in de steek hebben gelaten, voelen zich gesterkt in hun afkeer van het systeem. Trump stookt die sentimenten op. Dat is wat hij is, dat is waar hij voor stond en voor staat.

Ik verwijt hen dat niet. Niet de Trump aanhang maar de meelifters zijn het probleem. Zij weten beter. De Republikeinse leiders, 53 senatoren, de meerderheidsleider Moscow Mitch, de minister van Buitenlandse Zaken, de minister van Justitie, door Trump benoemde ambassadeurs, de hele coterie die Trump vier jaar lang onder de kin gekieteld heeft, zij zijn de werkelijke kwade geesten in dit spel. Zij weten wat ze doen. Zij ondermijnen bewust de democratie met als enige doel macht.

Het is geen verrassing, of in elk geval zou het dat niet moeten zijn. Dit is de partij die president Obama bekladde en hem zes jaar lang het regeren onmogelijk maakte. Dit is de partij die minstens één zetel van het Supreme Court stal, met de bedoeling het land te vormen op een manier die het land in overgrote meerderheid niet wil. Dit is de partij die vier jaar lang geen kik liet horen toen Donald Trump het presidentschap besmeurde en de reputatie van Amerika in de wereld te grabbel gooide.

Het is nu definitief. De Republikeinse Partij is niet een partij die democratie hoog in het vaandel heeft staan. Dat was al duidelijk door het gedrag van de Republikeinse meerderheid in de senaat, vertegenwoordigers van een minderheid van de bevolking, nu onderstrepen ze het door mee te gaan in Trumps fantasie dat hij gewonnen zou hebben en dat enkel fraude hem van de hoofdprijs afhoudt.

‘Alle legale stemmen moeten worden geteld’ is de mantra die deze lieden afdraaien. Ze weten dat de kans dat Trump alsnog een meerderheid in het kiescollege haalt, nul is.

Waarom gaan ze mee in dit spel? De verklaring dat ze allemaal huiveren voor de macht van Trump kan niet voldoende zijn. Dit zijn geen beginners die net komen kijken en niet durven. Die verklaring zou overigens, als hij waar was, nog tot meer zorg moeten stemmen. Het zou betekenen dat Trump de totale macht al heeft overgenomen, dat zijn wil, zijn fantasie, zijn wensdroom, bepaalt wat er gebeurt in het land. Dat mensen als McConnell huiverend zich onderwerpen aan deze man.

Het is niet geloofwaardig.

Nee, de verklaring kan alleen maar zijn dat Republikeinen deze tragedie bewust opvoeren. Ze weten wat ze doen. Ze ondermijnen heel bewust de democratie, ze hebben er baat bij dat gewone kiezers die niet beter weten echt geloven dat Trump gelijk heeft en dat de verkiezingen worden gestolen. En ze doen het met een enkel doel: macht. De macht om de belangen die ze dienen, die van een rijke minderheid, te kunnen helpen hun greep op de samenleving te vergroten.

Het zou mooi zijn als een paar mensen met gezag – laten we het beperkt houden, slechts één enkele senator – naar voren zou stappen en zijn eigen partij de maat zou nemen. Eén enkele senator. Dat lijkt niet te veel gevraagd. In plaats daarvan geven ze hun gezag, dat enkel electoraal is en niet moreel, door aan de vulgaire proto-dictator die weigert te erkennen dat de kiezers hem hebben weggestuurd.

Laten we onszelf niet voor de gek houden. Ook als dit allemaal achter de rug is, als Joe Biden gewoon geïnstalleerd is als 46ste president, dan moeten we onderkennen dat de Verenigde Staten een land zijn waar slechts één partij democratie als bepalende waarde onderschrijft. Er is voldoende kritiek uit te oefenen op de Democratische Partij maar niet dat ze bereidt is alle normen, alle waarden, opzij te zetten ter wille van macht. Het voorbeeld van Al Gore en Hillary Clinton die ronduit erkenden dat de kiezers hen hadden afgewezen zou voldoende moeten zijn.

De Republikeinse Partij bestaat, blijft bestaan. Alle analyses dat vier jaar Trump de partij dodelijk zouden verwonden blijken fout. De partij won zetels in het Huis, behield een meerderheid in de senaat en wist bijna het presidentschap te behouden. De Republikeinse Partij is een machine die macht wil en bereid is daartoe alle middelen te gebruiken. We moeten dat niet vergeten, ook niet als president Biden en Mitch McConnell straks mooi weer spelen door iets samen te doen. We moeten niet vergeten dat toen het erop aan kwam niemand, letterlijk niemand, zijn stem verhief.

Deze verkiezingen waren in allerlei opzichten onduidelijk en zeker onbevredigend. Maar wat volkomen duidelijk is dat de Republikeinse Partij en alle politici die daarin actief zijn, jazeker, ook lui die nu duiken zoals Marco Rubio, niet vertrouwd kunnen worden.

Lincoln, de eerste Republikeinse president, heeft zich de afgelopen vier jaar al een paar keer in zijn graf omgedraaid. Ook andere Republikeinse helden, zoals Theodore Roosevelt en Dwight Eisenhower, en zelfs de Bush familie, kunnen zich niet herkennen in deze partij. Deze verkiezingen maken het kristalhelder: als Amerika zijn democratie ooit kwijtraakt dan is het omdat de Republikeinen dat mogelijk maakten.