Frans Verhagen, Amerika kenner

Jort Kelder, Rutte vriend en softe interviewer, altijd paraat om links de maat te nemen, blijkt filmpjes van de club van Baudet gesponsord te hebben. Hij is boos dat men daar wat van zegt.

Dit is dezelfde joker die etterde over de VPRO reportage van Kaag.

Nee, Kelder, mensen die voor de publieke omroep werken, in een opinievormende positie, worden geacht zich te onthouden van partijgebonden activiteiten. Nou weet ik wel, Kelder, dat je gewend bent om niet te worden afgerekend op je nauwe band met Rutte. Dat is okay, als je vriend toevallig premier wordt, tja, wat doe je eraan?

Maar Forum financieel steunen? Niet dat hij veel geloofwaardigheid had, maar het laatste restje vernis is nu wel verdwenen.

Kelder kent het jargon. In de NRC zegt hij dat hij zich ‘distancieert van de cancel culture’. Ja, ik ook en wat heeft dat ermee te maken. Hij noemt zich libertair en ziet dat als een vrijbrief. In werkelijkheid is hij gewoon reactionair conservatief.

Op een perverse manier was het plezierig om de menigte in het baseball stadion in Washington DC te zien paniekeren, zoekend naar dekking toen bekend werd dat er schoten werden gewisseld buiten het stadium (het leverde een dode op).

Gewone mensen, dagje uit, snoezend in wat ongetwijfeld een saaie wedstrijd was, zien hun routine verstoord.

Waarom plezierig? Omdat het nog maar eens duidelijk maakt dat niemand veilig is in de VS. Dat de bescherming van wapenverkopers en wapenbezitters leidt tot permanente vrees dat je slachtoffer wordt.

In Texas, waar ze een radicaal rechtse Republikeinse golf ondergaan, mag iedereen binnenkort met een wapen openlijk op straat lopen. Good luck als je je daarbij veiliger voelt.

Massamoorden hebben, irritant genoeg, een aspect van afstand. Het gebeurt altijd met anderen, ergens ver weg. De schietpartij bij het stadion en de paniek die uitbrak bracht, zoals de Amerikanen zeggen ‘the chickens home to roost’.

Een van de reacties op mijn stukje over Trump als een van de meest invloedrijke presidenten aller tijden (Tump is een winnaar!) was dat Trump zo vreselijk yesterday’s news was. Geen tijd meer voor, geen interesse.

Nou moet ik toegeven dat een van de meest welkome gevolgen van Trumps nederlaag, en na de staatsgreep van 6 januari zijn verbanning van Twitter, was dat we niet dagelijks, of zelfs per uur, ons met de man bezig hoefden te houden. Niet langer werd iedere uiting, iedere opwelling, iedere provocatie van de psychopaat die vier jaar lang niet uit de media was weg te slaan, uitvergroot, becommentarieerd, belangrijk gevonden. Heerlijk om niet ’s ochtends de nieuwssites te moeten opzoeken om te zien wat er weer voor idioots was voorgevallen. Nu werp ik enkel een snelle blik om te zien of Biden niet is overleden.

So far, so good. En ja, er is veel te opiniëren dat niet met Trump samenhangt. Slaverij en kolonialisme, Omtzigt en Rutte, de zoveelste verontschuldiging van de Jonge/Rutte, en in de Telegraaf natuurlijk de permanente campagne tegen Kaag en Halsema. En anders is er wel het zoveelste oppervlakkige essay van Grunberg.

Toch denk ik dat het een enorme, mogelijk fatale, denkfout is om net te doen of Trump er niet meer toe doet, dat hij niet meer nieuwswaardig is. Het is veel erger dan we denken.

Niet dat Trump in 2024 kandidaat zal zijn. Daar is hij te lui voor en zelfs in zijn narcistische verkleefde hersenen realiseert hij dat hij zelfs met hulp van verminkte kiessystemen niet voldoende stemmen kan halen om nog eens president te worden. Daar gaat het hem ook niet om. Hij wil aandacht en invloed, liefst zonder al te veel inspanning en met de kans om als een acoliet in 2024 verliest/wint te kunnen zeggen: had mij maar gehouden/hij won dankzij mij.

Het is ongekend dat een verliezend president zijn partij kan overnemen op een manier die hem zelfs toen hij president was niet helemaal was gelukt. Trump domineert de partij in wat door Liz Cheney een persoonscultus is genoemd. Hordes Republikeinen in het congres dansen naar zijn pijpen.

Ze stemden tegen de certificering van de uitslag van de verkiezingen in november, ze praten de aanval op het Capitool goed en blokkeren onderzoek ernaar, ze juinen anti-vax dommerikken op, ze slijmen en schmieren in Florida aan het hof van de anti-democraat. De paar lui die de macht zouden hebben om de partij los te weken van Trump, Mitch McConnell en Kevin McCarthy, leiders van senaat en huis respectievelijk, doen dat niet uit pervers opportunisme. Zij willen Trump enkel gebruiken om in 2022 meerderheden in het congres te verwerven.

En verdomd, voor een partij die zo in diskrediet is gebracht door persoon en optreden van Trump, door het geweld op 6 januari (Trump heeft de antifa-verklaring nu verlaten en juicht de geweldplegers openlijk toe als zijn achterban), voor een dergelijke partij is het godgeklaagd dat hij een kans maakt in 2022.

Er zijn verklaringen voor die hondentrouw aan een mislukt politicus. De notie van ‘vrijwillige slavernij’ die Etienne de la Boetie waarover ik eerder schreef, net als de proto-fascistische tendensen die door een minder narcistisch en meer doelgericht ‘evil person’ (denk Cruz, Hawley, Paul) van Amerika nu al een illiberale autoritaire staat hadden gemaakt, bieden deelverklaringen. Maar niets behalve opportunisme verklaart waarom Liz Cheney in staat is perfect te zien waartoe dit gaat leiden en McConnell dat niet wil zien.

Ik heb nooit de illusie gehad dat de Republikeinen ondanks hun snelle en steeds snellere wegdrijven van democratische en grondwettelijke principes zichzelf buitenspel gezet zouden hebben. Ik schreef er al over in januari. Op staatsniveau zijn ze te sterk (minder qua stemmen dan qua inherente macht in het nu achterlijk ogende Amerikaanse politieke systeem) om ze af te schrijven. Zie de talloze wetten om zo weinig mogelijk mensen te laten stemmen. Het Amerikaanse systeem leent zich perfect voor een dictatuur van de minderheid. De Founding Fathers, breed vereerd, legden ook de basis voor een disfunctioneel en gevaarlijk corrupt systeem.

Op de achtergrond is Trump de doorslaggevende persoon. Curieus genoeg niet zozeer omdat hij aan de touwtjes trekt, maar omdat opportunistische politici en mediapersoonlijkheden hem touwtjes geven om aan te trekken. Je mag hopen dat Trumps steun in Republikeinse voorverkiezingen leidt tot het soort van kandidaten dat onverkiesbaar is of de Democraten een kans geeft, maar even vrolijk komen er nog een paar afgevaardigden bij als Laurent Boebert, de pistolen zwaaiende radicaal uit Colorado, of de in alle opzichten verwerpelijke Majorie Taylor Greene, die Trumps erfenis vertegenwoordigen.

Dat kan allemaal omdat de big lie, zoals ik voorspelde in januari, diep wortel heeft geschoten in een Republikeins electoraat dat open staat voor Trumpiaanse leugens. Een te groot deel van de kiezers (het gaat om tientallen procenten) heeft geen vertrouwen meer in verkiezingen. De grote leugen van Trump is veel te breed geaccepteerd en wordt door de tegen certificatie van de uitslag stemmende Republikeinse politici nog steeds niet weersproken, om vertrouwen te hebben in de toekomst.

De Republikeinen komen weer terug, niet met Trump maar wel dankzij Trump. Ze corrumperen het systeem op een manier die hun overwinningen suspect zullen maken bij alle andere Amerikanen. En dan zijn we echt op weg naar totaal verlies van vertrouwen in democratische processen in de VS.

Trump is niet yesterday’s news. Die misvatting, en de onterechte want niet gerechtvaardigde opluchting dat zijn invloed zou wegvloeien, gaat ons nog duur te staan komen.

Geen herhaling van mijn kant maar alle argumenten keurig op een rijtje gezet in The New York Times.

De actuele aanleiding voor dit essay was het afschaffen van de doodstraf in Virginia, in februari. Het blijft actueel, kijk naar de poging van de regering Biden om de doodstraf op federaal niveau af te schaffen, nadat de psycho staatsgreep president in januari, op de valreep, nog 17 federale executies liet voltrekken.

Het is bij diverse redacties blijven liggen, vandaar dat ik het nu toch maar hier plaats. Wie meer wil weten over levenslang in de hele wereld, kan terecht in de Economist. Mijn verhaal is meer persoonlijk, waarom ik het lastig vind om de doodstraf te verbieden en dan tevreden achterover te leunen.

Nog barbaarser dan de doodstraf is levenslang.

In februari schafte Virginia de doodstraf af, als eerste staat in het Amerikaanse zuiden. Het besluit werd breed toegejuicht, onder meer in een hoofdartikel van The New York Times. Ook u ziet dit waarschijnlijk als een goede ontwikkeling. Natuurlijk, u bent een beschaafd mens, dus u bent tegen de doodstraf. Hoera, de wereld is weer wat beter. 

Bij mij leidt het tot gemengde gevoelens. Niet omdat ik zo graag de doodstraf omarm, maar omdat ik niet een principieel tegenstander ben. Een dergelijke stellingname roept de verdenking op dat je contrair wilt zijn, wilt uitdagen of shockeren. In beschaafd gezelschap is het immers vanzelfsprekend de doodstraf te verwerpen. Beschikken over het leven van een ander, dat past niet.

Los van het feit dat we dagelijks beschikken over vele levens op vele manieren, een vaststelling die in de coronacrisis maar al te onontkoombaar is, vraag ik me af waarom iemand levenslang opsluiten minder kwalificeert als ‘beschikken over een leven’ dan een executie. Scherper gesteld: is levenslang niet minstens even problematisch? En is het in die context niet juist barbaarser om de optie doodstraf helemaal uit te sluiten? De vraag wordt niet vaak gesteld. Als je eenmaal hebt besloten dat de doodstraf echt niet kan, hoef je er niet meer over na te denken. Dat is me te gemakkelijk.

De tegenstanders van de doodstraf die in Virginia succes hadden voerden vier redenen aan voor hun standpunt. Moreel/filosofisch noemen ze het principe dat je niet over levens mag beschikken. Doe je het wel dan kom je in een groepje landen terecht waar je niet wilt thuishoren: China, Iran, Irak, Saoedi Arabië en Noord Korea. Dat zijn eigenlijk twee redenen, de morele waar ik het hierboven over had en die de morele problemen van levenslang ongemoeid laat, en de ik-wil-er-niet-bij-horen reden. Laat ik zeggen dat het niet kennen van de doodstraf geen garantie is voor beschaving.

Een tweede reden is het relatief grote aantal Amerikaanse veroordeelden dat onterecht tot de doodstraf is veroordeeld, hetzij door fouten, al of niet opzettelijk, bij de vervolging, of door magere rechtsbijstand. Het rechtssysteem is niet honderd procent waterdicht, betoogt Virginians for Alternatives to the Death Penalty. Daardoor loop je het risico onschuldigen te executeren. Ook hier een dubbele reden, eigenlijk. Mogelijk onterecht veroordeelden en een belabberd rechtssysteem. Ik kan het het alleen maar eens zijn met beide zorgen, maar dit gaat verder dan enkel de doodstraf. Die afschaffen lost niets op.

De derde reden is de ogenschijnlijk arbitraire aard van veroordelingen tot de doodstraf: meer zwarte Amerikanen dan gemiddeld, meer zuiderlingen. Ze hebben het niet eens over de weigering van sommige gouverneurs om de doodstraf te laten voltrekken, en het enthousiasme daartoe bij anderen. Gouverneurs van dezelfde staat, wel te verstaan, maar van een andere partij. Ridicuul natuurlijk, maar uiteindelijk gaat het hier om een variant van de tweede reden: een belabberd en racistisch getint rechtssysteem.

De vierde reden zijn de kosten, de doodstraf in harde dollars. De doodstraf eisen en na oplegging handhaven tot alle beroepen zijn uitgewerkt is dure business. Duurder dan levenslang, want op death row is het ‘beter’ toeven dan in de overvolle, levensgevaarlijke gevangenissen. Meestal zit je alleen, in een aparte vleugel. Het is zeker waar dat Amerikaanse gevangenissen op zijn zachtst gezegd een probleem zijn, maar dit financiële argument lijkt me niet erg moreel.

Ook de ACLU, de American Civil Liberties Union, een organisatie voor de handhaving van basisrechten waaraan ik jaarlijks doneer, is tegen de doodstraf. Net als Amnesty, ook op mijn jaarlijkse lijst. De ACLU voert bovenstaande argumenten op, met als extra de vaststelling dat de doodstraf gewelddadige misdaad niet vermindert. Dat lijk me niet erg relevant, andere straffen doen dat ook niet. Meer hout snijdt de overweging dat politici voor de doodstraf pleiten om te verhullen dat ze niet in staat zijn de ‘ware redenen’ voor gewelddadige misdaad te onderkennen. Dit lijkt me een moeizame formulering om te zeggen dat politici de handen in de lucht gooien, niet weten hoe ze criminaliteit moeten verminderen en dan de doodstraf roepen om kordaat te klinken. Of de doodstraf laten uitvoeren, zoals Bill Clinton deed, toen hij zich in 1992 als gouverneur van Arkansas en presidentskandidaat niet durfde uit te spreken als tegenstander.

Ook de ACLU voert een financieel argument aan. De doodstraf als veroordeling en straf kost veel tijd, geld en juridische aandacht die beter besteed kunnen worden. Het is moeilijk om het daar niet mee eens te zijn, maar het is, opnieuw, geen principieel argument. Sterker, het roept enkel de vraag op hoeveel mensen die levenslang hebben gekregen zouden kunnen profiteren van vragen over hun juridische bijstand, nieuw DNA, valse getuigenverklaringen en andere dure procedures die nu enkel toekomen aan ter dood veroordeelden. Het is immers onwaarschijnlijk dat er onder hen niet net zo’n groot percentage onterecht veroordeelden zou zitten.

Zo gezien ben je zelfs als onschuldige beter af met een veroordeling tot de doodstaf. Dan heb je tenminste de kans dat je onterechte veroordeling wordt heroverwogen in eindeloze beroepszaken. Die kans is bij levenslang een stuk kleiner. Dat lijkt me pervers.

In mijn eerste colleges strafrecht praatten we over de rechtvaardiging van straf in het algemeen, gevangenisstraf in het bijzonder. Boetedoening is de belangrijkste. Je hebt wat gedaan, daar zitten consequenties aan. Ons rechtvaardigheidsgevoel wordt bevredigd. Genoegdoening voor slachtoffers is een andere grond. Het woord wraak gebruiken juristen liever niet.

Rehabilitatie en klaarmaken voor terugkeer in de samenleving is een ander doel van strafoplegging, of in elk geval de uitvoer daarvan. Verder werkt de mogelijkheid om gestraft te worden in brede zin ook preventief, daar kunnen we het over eens zijn. Tenslotte in dit niet uitputtende lijstje staat bescherming van de samenleving. Dit laatste is voor mijn betoog van belang, want de doodstraf of levenslang moeten ervoor zorgen dat iemand niet terugkeert in de samenleving.Ze zijn bedoeld om op te ruimen.

Zonder moeite accepteren we dit voor plegers van massamoorden, zoals Andres Breivik die in Noorwegen 77 tieners doodschoot, de moordenaar van vijftig moslims in Christchurch, Nieuw Zeeland, of gestoorde lui zoals Jeffrey Dahmer, die 35 mannen en jongens vermoordde, in stukken sneed en onder zijn huis in tonnen stopte. Zij moeten nooit meer vrij komen. Er zijn veel voorbeelden van vreselijke misdragingen – veel te veel – en voor de meeste veroordeelden geldt dat hun daden onomstreden zijn. In die gevallen, de overgrote meerderheid, hoeven we ons geen zorgen te maken over een onterechte veroordeling. 

Neem Timothy McVeigh, de man die in 1995 in Oklahoma City een gebouw opblies en 165 doden veroorzaakte. Niemand bestreed dat McVeigh de dader was, ook hijzelf niet. Hij werd ter dood veroordeeld en weigerde in beroep te gaan. Als 29-jarige vond hij zijn executie aantrekkelijker dan levenslang. McVeigh kon uitzien naar een belabberd en saai bestaan, met een goede kans om overhoop gestoken te worden, zoals de tot levenslang veroordeelde Dahmer overkwam. 

Het was mogelijk geweest dat McVeigh zich in de gevangenis had ontwikkeld tot eminent jurist, of dichter, wellicht zou hij ongewoon talentvol blijken met het penseel. Wellicht vond hij de Heer of Allah. Misschien kon hij zin geven aan zijn bestaan. Maar eruit komen was uitgesloten en moest dat ook blijven. McVeigh koos voor de dood, waarmee hij zichzelf maar ook een groot deel van de familie van de honderden slachtoffers een plezier deed. Een flink aantal van hen vond dat ze het hoofdstuk Oklahoma pas konden afsluiten met de dood van McVeigh. Heel begrijpelijk voor iedereen die zich een ongeluk schrok toen meervoudig meisjesmoordenaar Marc Dutroux ontsnapte.

Helaas behoren wrede, onbegrijpelijke meervoudige moorden tot de geregeld voorkomende problemen van de Verenigde Staten en zoals bovenstaande voorbeelden aangeven, niet alleen daar. Veel moordenaars doden zichzelf of nodigen uit tot ‘zelfmoord via een politieman’ door zich te laten doodschieten. Dat lost veel op. Maar even zo vaak gaat het om ‘gewone’ moorden, uitzonderlijk wreed of op politiemensen, die levenslang opleveren. Donald Trump versnelde in januari nog even de executie van een vrouw die een ongeboren kind uit de buik van een moeder had weggesneden. Er zijn ongeveer 2500 ter dood veroordeelden in de VS terwijl liefst 200.000 Amerikanen levenslang hebben, van hen 50.000 zonder recht op parole.

Ik geloof niet in de afschrikwekkende werking van de doodstraf op bepaalde misdaden, met een uitzondering, waarover zo meer. De meeste gevallen van moord en doodslag die met de doodstraf bestraft worden hebben te maken met opwellingen, pathologie of ongelukkige uitkomsten van onverantwoordelijk gedrag. In geen van die gevallen schrikt de doodstraf af. De ene uitzondering zou politieke moord moeten zijn. Toegegeven, dat is een categorie die op zich al verwarring kan veroorzaken, maar simpelweg moord op iemand die een vertegenwoordigende functie bekleedt of daarvoor kandidaat is, lijkt me duidelijk genoeg.

Dat verlegt onze focus van de Verenigde Staten naar Nederland. De moord op Pim Fortuyn was een politieke moord, dat lijdt geen twijfel. De moordenaar wist wat hij deed. Dat hij twaalf jaar later weer vrij man was, onderstreept dat hij de juiste calculatie maakte, voor hemzelf dan. Grof gezegd, hij kwam ermee weg. Twaalf jaar is niet niks, maar wat mij betreft was het veel te weinig. Mijn rechtvaardigheidsgevoel was niet bevredigd: ik had hem graag permanent buiten de samenleving gehouden. De doodstraf zou goed gepast hebben. Zou de zekerheid van de doodstraf van der Graaf hebben weerhouden? Zou het preventief gewerkt hebben? Ik weet het niet. 

Met alle voorspelbare kritiek op Amerika, zie je hoe onrechtvaardig ons eigen rechtssysteem kan uitpakken bij de moord op Theo van Gogh. Het was geen politieke moord, althans niet in de vorm waarin dat hierboven heb gedefinieerd. Het werd terrorisme genoemd. De moordenaar kreeg levenslang. Mohammed Bouyeri was liever doodgeschoten bij zijn arrestatie. Hij had de ambitie martelaar te worden. Helaas voor hem schoten ze in zijn been en nu zit hij levenslang vast.

In veel Amerikaanse staten is de doodstraf weliswaar niet afgeschaft, maar zijn executies gestopt of zelfs verboden. De redenen voor de verandering zijn gevarieerd. De misdaadcijfers zijn teruggelopen en minder moorden betekent minder zaken voor de rechter waarvoor de doodstraf geëist kan worden. Het grote aantal zaken waarin na jaren gevangenisstraf DNA bewijs liet zien dat de veroordeelde onschuldig was, leiden tot grotere voorzichtigheid en aarzeling. 

Het Innocence Project, een landelijk organisatie, heeft al minstens zeventien mensen gered van death row. In Texas zijn openbare aanklagers die glorieerden in doodstrafzaken die naderhand gecorrumpeerd bleken, vertrokken of ontslagen. Nieuwe aanklagers én juries zijn voorzichtiger nu ze weten hoe vaak er fouten gemaakt zijn. Veel juries lijken nu levenslang zonder de optie tot herziening, in lingo Life Without the Possibility of Parole (LWOP), voldoende te vinden.

Het spectrum overziend is het probleem duidelijk. Ja, het is een stuk gemakkelijker, om niet te zeggen goedkoper, om de doodstraf te verbieden. Gegeven de hoeveelheid beroepsprocedures lijken ook de meeste veroordeelden hun dood liefst zo lang mogelijk uit te willen stellen. Maar daarmee kan de kous niet af zijn. Je blijft immers zitten met de mijns inziens morele onaanvaardbaarheid van een levenslange gevangenisstraf als de gestrafte geen manier heeft om daaraan te ontkomen. Het is een straf die ongemakkelijk veel lijkt op levend begraven. Zelfmoord voor de veroordeling, à la Jeffrey Epstein, of het opzoeken van een gevangenismoord (Dahmer werd overhoop gestoken), zijn wel erg wrede alternatieven.

Ik ben geen pleitbezorger voor Breivik en andere supercriminelen, maar hun levenslange gevangenisstraf is voor mij moreel problematischer dan hun executie geweest zou zijn. Ik heb geen gemakkelijke oplossing. Mag je mensen die levenslang hebben gekregen de optie geven die dodelijke straf om te zetten in een doodstraf? Menselijke waardigheid moet toestaan dat een veroordeelde zelf kan bepalen of hij een leven in het gevang prefereert boven de dood. Ik geef toe dat dit een weinig realistisch voorstel is, dat wil zeggen, in de praktijk niet zal worden overgenomen. Maar waar het me om gaat is de ogenschijnlijk moreel hoog te paard zittende tegenstanders van de doodstraf aan het denken te zetten over levenslang, een straf die veel barbaarser is. Misschien eindigen sommigen van hen dan ook, net als ik, als niet-tegenstander van de doodstraf.

Meer dan een half miljoen Amerikaanse doden kostte de corona crisis. Gisteren werd bekend dat de opioid crisis, de verslaving aan pijnstillers en aanverwante artikelen die vooral het midden westen teistert, alleen al in 2020 90.000 doden heeft opgeleverd.

Dat is een stijging van dertig procent ten opzichte van 2019. Tel de afgelopen vijftien jaar aan opioid doden op en je komt veel hoger uit dan het aantal doden in de corona crisis.

Het gevoel van urgentie is op staatsniveau zeker aanwezig, maar onder Trump heeft de federale overheid niets gedaan om het aantal opioid doden te beperken, laat staan het aantal verslaafden terug te dringen. Dat zou onder meer via Obamacare kunnen, als niet de Republikeinse gouverneurs van getroffen staten zich daartegen verzetten.

Misschien is dit een reden dat er Amerikanen zijn die hun schouders ophalen over het aantal corona doden, de voormalige president voorop. Met zoveel doden aan verslaving, zoveel doden door wapengeweld, is het misschien gemakkelijk om te denken dat honderdduizenden doden per jaar gewoon deel zijn van de American dream.

Zowat ieder leuk sport evenement is inmiddels opgeslokt door de media en opgeblazen tot wereldschokkende gebeurtenissen. Zie de Engelsen rondom hun finale, zie de Engelsen nadat ze die verloren. Zie de Hollanders afdruipen van wat een ondraaglijk vervelende Jumbo zomer dreigde te worden.

Ik heb het al eerder geschreven: de Olympische Spelen in Tokio laten doorgaan op dit moment is regelrechte waanzin. Maar laat ik het breder trekken: de Olympische Spelen zijn net zo vervelend geworden als de Superbowl, de World Cup in een woestijnstaatje, de Tour de France in al zijn lengte uitgezonden, heel Holland bakt of als opinie vermomde praatamusentshows.

De Olympische Spelen zijn een miljardenfestijn waar niemand die ertoe doet beter van wordt. De Japanners zijn een beetje laat wakker geworden maar vinden dat in meerderheid ook. Spelen in een land dat die Spelen niet wil. Vreemd dat we dat leuk vinden.

Ik geloof dat Montreal nog steeds afbetaalt aan de schulden van 1976. Als ik me goed herinner was alleen Barcelona, low key en verrassend leuk, kostendekkend. Toen Amsterdam, toen Nederland, op het onzalige idee kwam om mee te gaan bieden, doken verhalen op over bobo-voorrechten. De eisen die de machthebbers stellen voor hun eigen welzijn, drankje en hapje. Bij de corrupte FIFA en UEFA is het niet anders.

Gelukkig waren we er snel van genezen toen we het prijskaartje zagen. Holland opstuwen in de vaart der volkeren kunnen we beter doen door ons vingertje op te steken, of onze middelvinger, zoals het uitkomt. Laat ons maar wereldkampioen festivalinfectie zijn.

Straks in Beijing kunnen de bobo’s gezellig om de tafel zitten met Xi en zijn maatjes. Hoezo veroordeling wegens genocide? Hoezo Hong Kong de nek omgedraaid? Het is sport. Moet doorgaan, dice Avery Brundage in 1972 op het graf van atleten. Zoals Willem Alexander in 2014 met Poetin hobnobte in Sochi, zo zullen de kritische wereldleiders ineens zwijgen als ze in Beijing de verbroederende sport zien.

In Qatar komen alle moorddadige sjeiks langs. Opzitten en pootjes geven. Het is sport, never mind de doden.

Ik ga hier de argumenten om die Olympische Spelen af te schaffen niet opsommen. Dat hebben anderen al veel beter gedaan. Lees bijvoorbeeld The New Republic.

Het was een retorische vraag natuurlijk: ‘Have you got no shame?’ Dat vroeg president Biden aan de Republikeinen die op staats en op federaal niveau de kiesrechten van burgers en vooral het proces van het tellen van stemmen fataal willen veranderen.

Nee, natuurlijk zijn de Republikeinen schaamteloos. En zijn de Democraten niet in staat voldoende kracht te ontwikkelen om de obstructie macht van de senaat te breken. Schaamteloos opportunisme tegenover oprechte opwinding over bedreigde rechten. Dat wint schaamteloosheid altijd.

Bidens toespraak viel tegen. Hij noemde Trump niet, de Big Lie maar een keer. In plaats van all out te gaan over de bedreiging van de democratie die Republikeinen zijn, kleedde Biden het naar mijn smaak wat al te veel in in ruime termen. Ik vond het een zwaktebod. Het zal niet tot de federale wet leiden die, zelfs in afgezwakte vorm, het recht om te stemmen zal beschermen.

Misschien heeft hij gelijk. Laten we wel wezen, de oliedomme Amerikanen die denken dat Trump de legitieme president is, en de oliedomme Amerikanen die, ook al vinden ze dat onzin, toch vrolijk op die Republikeinen zullen gaan stemmen, zullen zich niet door Biden laten vertellen hoe dom en hoe gevaarlijk ze zijn.

Het probleem is ook niet dat de Amerikaanse president zich niet snoeihard uitspreekt, het probleem is dat de Republikeinen die beter weten dat niet doen. Ze zijn gevangen in de netten van Donald Trump om redenen die het bevattingsvermogen te boven gaan.

Ik plaats een artikel over deze vreemde toewijding aan een loser, aan een man zonder moreel kompas, zonder ideeën, zonder capaciteiten, opnieuw on line. Het is een aangepaste versie, voor publicatie, van een verhaal dat ik eerder schreef over de denker De la Boetie en diens idee van ‘vrijwillige slavernij’. De Groene kon het niet plaatsen, teveel Trump, te vol al in de zomer, whatever, dus ik zet het nog maar eens hier neer. Sorry als u het al eerder gelezen hebt, het blijft relevant.

Arme Joe Biden. Hij moest deze week verdedigen waarom hij bereid was de hopeloze, eindeloze oorlog in Afghanistan, begonnen door kleine Bush en zijn bende van neoconservatieven maar nooit afgemaakt, de nek om te draaien. De enige echte reden: het is al jaren verspilde moeite, verspild geld en nutteloze verloren levens. 

En daarbij de overweging dat de miljarden die in Afghanistan zijn besteed door de ontvangers ervan slecht of niet gebruikt zijn. Corruptie is normaal, democratische verkiezingen zijn flauwekul, jongetjes misbruikende militia leiders werken vrolijk met ons samen. Zeker, meer vrouwen gaan naar school, maar niet omdat de Afghanen dat wilden, anders hadden ze het al eerder gedaan en werd het nu niet bedreigd. Ze deden het omdat het voorwaarde was voor ons geld storten in die bodemloze put.

In The New York Times riepen vanuit Californië een paar veteranen van het Zuid-Vietnamese leger dat zij zich net zo verraden voelen als ze denken of horen dat de Afghaanse elite zich voelen. Er zijn overeenkomsten, natuurlijk. Corrupte elites laten vallen, de werkelijkheid onder ogen zien, je realiseren dat wat je doelstelling was niet haalbaar is. Een behulpzaam land dat veel te lang bleef, zo lang dat het land dat Amerika moest redden hopeloos gecompromitteerd was, zozeer dat langere aanwezigheid deel van het probleem werd.

Biden werd zelf wat bozig toen hij werd doorgezaagd over het vermeende verraad. Ik kan met hem meevoelen. Pulling the plug is een mooie uitdrukking voor wat gebeurt. Het is mooi geweest, we hebben gedaan wat we konden doen. Daar had Biden het bij kunnen laten.

Een interessante achterliggende vaststelling is dat de Verenigde Staten sinds 1945 verrekt weinig openlijke oorlogen heeft gewonnen. Het hele bouwwerk van de supermacht als supermacht staat op drijfzand. De VS kan niet winnen. De grote (niet verklaarde) oorlogen: Korea, Vietnam, Irak en Afghanistan werden allemaal verloren. In meerdere of mindere mate, maar we kunnen het erover eens zijn dat ze niet werden gewonnen. In het geval van Irak, de grootste blunder in de Amerikaanse geschiedenis (erger dan de kolonisering van de Filippijnen), liet Amerika een puinhoop achter.

De echte overwinningen waren gering in aantal. Ronald Reagan leidde in 1983 de aandacht af van de opgeblazen mariniersbarak in Beiroet, met bijna 200 doden, door het keutereilandje Grenada te veroveren. Zogenaamd om de communisten die daar de macht dreigden over te nemen tegen te houden – het argument voor vele interventies die niet als oorlog gelden. Van Guatamala waar Eisenhower in 1954 een gekozen regering omver wierp, Iran waar hetzelfde gebeurde en de shah werd geïnstalleerd, via allerlei oorlogjes aan de rand van de Koude Oorlog, de destructie van Midden Amerika onder Reagan, Chili …. Enfin, ga maar door.

Amerika is beter in het bepalen wie een land regeert dan het winnen van grote oorlogen. Oh ja, in 1991 won oude Bush de eerste Golf Oorlog, althans hij wist Saddam, door Amerika zelf aan de macht gehouden als tegenpool voor Iran, uit Koeweit te gooien. Een onderbelicht aspect in de necrologieën van de neocon klungel Donald Rumsfeld was zijn rol bij het steunen van Saddam in de bloedige oorlog tegen Iran.

Het is tijd voor een alternatieve geschiedenis van de VS. Ik weet het, deze oproep past in een terugkerende vraag om herschrijving van geschiedenis, zoals de revisionist William Appleman Wiliams dat deed met The Tragedy of American Diplomacy. Of laten we weer eens kijken naar de geschriften van Gar Alperovitz, Gabriel Kolko, Walter LaFeber en anderen.

Ik zo dat graag gecombineerd willen zien met een geproblematiseerde geschiedenis van de VS. Ik hoef niet terug naar 1619 om de rode draden van ras, uitbuiting, geweld en ongelijkheid in die geschiedenis te zien. De eerste twintig jaar na de Tweede Wereldoorlog waren buitengewoon in veel opzichten – inclusief de idiote en immorele segregatie die door de leiders van de vrije wereld in stand werd gehouden. Maar sinds de heilige Ronald Reagan gaat het bergafwaarts, met zijn bastaardkind Donald Trump als voorlopig dieptepunt.

Zelf heb ik misschien te weinig deze negatieve kant van de Amerikaanse geschiedenis benadrukt in mijn eigenGeschiedenis van de Verenigde Staten. Ik hoop dat iemand met betere vaardigheden als historicus dan ik te berde kon brengen nog eens zo’n geschiedenis schrijft. U kunt misschien opmerken dat Howard Zinn dat al heeft gedaan in A People’s History of the United States, maar zijn werk verdient een update tot in onze tijd.

Terugkomend op Afghanistan. Ik kan begrijpen dat veel mensen die zich betrokken voelen bij het land een treurige geschiedenis zien aankomen. Ze zullen waarschijnlijk gelijk krijgen maar vooral omdat toen ze de kans kregen, met hulp van de miljarden dollars en soldaten van de VS en NAVO loopjongens, ze niet hun land hervormden op een manier die deze toekomst minder voorspelbaar maakte. Dankzij Bin Laden kreeg Afghanistan een buitenkansje. Het is niet de schuld van de Amerikanen dat het land dat niet heeft gebruikt.

Het rangschikken van presidenten is een leuk gezelschapsspel. Wie was de beste? Wie de slechtste? Wat heeft het te betekenen?

Deze laatste vraag is misschien de meest relevante. Vorige week publiceerden de historici die dit regelmatig doen de nieuwste lijst van presidenten, gebaseerd op een puntensysteem dat aspecten van het presidentschap waardeert. Tot niemands verrassing stond Lincoln bovenaan en James Buchanan, de president die niets deed om de burgeroorlog te voorkomen, stevig onderaan.

Lang niet alles staat vast in deze beoordelingen. Zo zijn de in de loop van de jaren presidenten als Harry Truman en Dwight Eisenhower, relatief laag gewaardeerd toen ze afscheid namen, opgestoomd tot de top tien. Hun prestaties worden nu hoger ingeschat dan net na hun presidentschap. Andrew Jackson en Thomas Jefferson dalen gestadig omdat ze last hebben van beoordeling met de ogen van nu. De eerste was verantwoordelijk voor het over de kling jagen van tienduizenden indianen. De tweede, schrijver van de woorden ‘all men are created equal’, krijgt de rekening gepresenteerd voor zijn leven als slavenhouder – en vader van zes kinderen bij zijn huisslavin.

Donald Trump, de 45ste president, slaagde er niet in de laagste plaats voor zichzelf te reserveren. Onder hem staan nog drie presidenten. De labiele pro-slavernij noorderling Franklin Pierce, aangetreden in 1853, hielp de slavenhouders in de aanloop naar de burgeroorlog. Andrew Johnson, de opvolger van de in 1865 vermoorde Lincoln, maakte een puinzooi van de afwikkeling van de burgeroorlog. En James Buchanan, die niet eens viool speelde toen Amerika begon te branden maar gewoon de andere kant op keek, in 1860, toen zuidelijke staten zich afscheidden. 

Trump komt op plaats 41 (er zijn 45 genummerde presidenten, maar slechts 44 presidenten: Grover Cleveland was nummer 22 en 24 maar wordt slechts een keer historisch beoordeeld).

Je kunt er badinerend over doen, deze lijst bagatelliseren, maar het is interessant om te denken over wat de kwaliteit van een presidentschap historisch betekent. De historische erfenis van Lincoln, George Washington (op 2) en Franklin Roosevelt (op 3) staat buiten kijf. Niet onomstreden in hun tijd, maar wat ze nalieten was positief. Het zou echter een fout zijn de historische erfenis van de slechtste presidenten te onderschatten. Deze lijst vertelt lang niet alles over invloed.

Of Buchanan de burgeroorlog had kunnen voorkomen, valt te betwijfelen, maar hij wordt verantwoordelijk gehouden voor de grootste binnenlandse kladderadatsch in de geschiedenis, goed voor 600.000 doden en een schaduw die nog minstens honderd jaar over Amerika zou liggen – misschien nooit is weggegaan. Richard Nixon, op plaats 31, staat in mijn pantheon van invloedrijke presidenten veel hoger dan hij ooit in de historische top 44 zal komen. Zijn intense slechtheid, corrumpering van het systeem en het opzetten van de ene helft van het land tegen de andere liggen aan de wortel van hoe Amerika er nu uitziet.

Ik vermoed dat Donald Trump op het terrein van invloed alle records gaat breken. Een winnaar! Nu al valt te voorzien dat de 45ste president een erfenis nalaat waar Amerika nog jaren mee zal worstelen. Hij beperkte zich niet tot het ondermijnen van het gezag en het aanzien van het presidentschap, het corrumperen van de nationale bureaucratie, en was mede verantwoordelijk voor de coronacrisis die Amerika harder trof dan nodig. Meer dan welke president dan ook zette hij delen van het land tegen elkaar op.

Maar wat echt zal doordreunen, nog jaren, is dat Trump de bijl heeft gezet in de Amerikaanse democratie, het belangrijkste voorbeeld van burgerzelfbestuur in de wereld. Trump is niet de enige een-termijnpresident, hij is wel de enige die zijn nederlaag bij de verkiezingen weigerde te erkennen. Hij is de enige president die zijn aanhang opjuinde om een regelrechte aanval te openen op het Capitool, op het moment dat daar de uitslag van de door hem betwiste verkiezingen volgens de normale democratische regels werd beslist.

Sinds de verkiezingen – eigenlijk als veel langer tevoren, want hij legde de basis voor het aanvechten van zijn nederlaag al in 2016 – roept Trump dat hij bestolen is, dat de verkiezingen door hem waren gewonnen en zijn gepikt door de Democraten. Met succes. De Big Lie heeft diep wortel geschoten. Tweederde deel van zijn aanhang acht Joe Bidens presidentschap niet legitiem. Hij heeft zijn Republikeinse partij overgehaald om de Big Lie niet aan te vechten. Niemand durft zich tegen hem uit te spreken, ambitieuze Republikeinen gaan mee in de leugen om zijn steun te krijgen.

Het meest opmerkelijke is dat de partij van deze loser zich vrijwel volledig achter hem heeft gesteld. Wat je er ook van vindt, politiek gezien is het een huzarenstukje. Maar het heeft consequenties. Nooit eerder heeft een van de twee partijen in Amerika democratie overboord gezet, leugens geaccepteerd en het proces van democratische verkiezingen, opmerkelijke functioneel in de 234 jaar sinds de aanname van de grondwet, op alle niveaus ondermijnd.

In een optimistische visie zullen verstandige burgers hun politici tot de orde roepen en hun bedreigde democratie verdedigen. In een pessimistisch scenario dat helaas steeds realistischer lijkt te worden levert dit Trump en zijn partij het gewenste resultaat op. Dan is het risico groot dat ook de Democraten hun geloof in eerlijke verkiezingen verliezen. Nooit, zelfs niet in de aanloop naar de burgeroorlog, werd de essentie van Amerika meer bedreigd dan we nu meemaken.

Zo bereikt Donald Trump toch de toppositie die hij zichzelf toebedeelt: de meest invloedrijke president die Amerika ooit gehad heeft. Die top 44 is misleidend. De slechtste presidenten hebben minstens zoveel invloed als de beste. Zoals de beste president Amerika redde van zijn slechtste instincten, zo zal de meest invloedrijke president Amerika ten onder laten gaan aan zijn slechtste aanvechtingen. Donald Trump is een winnaar!