Je moet het hem nageven: Donald Trump sprak een waar woord toen hij afgelopen dinsdag Amerika een derde wereldland noemde. Niet dat hij er de juiste redenen voor gaf, maar zijn conclusie sluit aan bij wat veel Amerikanen zelf ook vinden. En, voordat we enthousiast worden over zijn analytische gaven, als egomaniacale, zelfingenomen en wraakzuchtige schender van alle democratische normen, belichaamt Trump natuurlijk Amerika als derde wereldland. 

Trump heeft gelijk. In Amerika faalt het openbaar onderwijs, met als gevolg permanente achterstand van kinderen die ervan afhankelijk zijn. Een groot deel van deze kinderen moet op die scholen rekenen voor ontbijt en luch, omdat hun ouders daar niet in voorzien – uit armoede of sociale disfunctie. Ruim veertien procent van alle kinderen leeft in armoede, een percentage dat kortstondig daalde door Bidens corona-stimulans – het Congres heeft de regeling weer afgeschaft.

Veel Amerikanen zijn trots op hun gezondheidszorg. Ze spreken met dedain en afkeer, zelfs angst, over ‘socialistische systemen’ zoals veel Europese landen die kennen. Ondertussen zijn ze permanent bang voor een majeure gezondheidscrisis. In het peperdure Amerikaanse systeem leidt die onvermijdelijk tot het maximum dat gedekt is door de verzekering die ze via hun werk hebben. Daarna volgt faillissement of geen behandeling. Wie geen baan heeft met verzekering, moet terugvallen op Obamacare of zonder verzekering rondstrompelen tot een gang naar de emergency onontkoombaar is.

Als uw dochter in Amerika verkracht wordt en zwanger raakt, biedt een groot aantal staten maar één antwoord: het kind voldragen. Zes weken is de norm voor het recht op arbotus in derde wereld Amerika, in een paar uitzonderlijk achterlijke staten is geen enkele vorm van zwangerschapsonderbreking toegestaan. In Alabama werden vorige maand IVF-behandelingen de facto onmogelijk gemaakt omdat een bevrucht eitje, opgeslagen in de vrieskist, een levend wezen zou zijn. De rechter die deze uitspraak erdoor duwde, baseerde zich enkel op hoogst persoonlijk interpretaties van Gods wil.

Ook als een vrouw gewoon zwanger is geraakt, kan ze ook niet over haar lichaam beslissen. Als derde wereld Amerika zijn zin krijgt, dan wordt conceptie het begin van leven. De morning after pil, de veilige abortus per pil en andere mogelijkheden voor de vrouw om zelf te beslissen zouden worden verboden. Sterker, als deze visie van leven (gepromoot door evangelische fundamentalisten, maar vooral ook de katholieke kerk) dominant wordt, dan kan een gebruiker van de morning after pill worden vervolgd wegens moord. Stilletjes wordt ook de grondslag gelegd voor een aantasting van de vrijheid om voorbehoedsmiddelen te gebruiken. Er was ooit een Supreme Court uitspraak nodig om een einde te maken aan dit verbod, het huidige Hof zou niet verrassen als het erop terugkwam.

Niet alleen in het Florida van de autoritaire gouverneur Ron DeSantis, maar in talloze staten worden bibliotheken bedreigd. Dat wil zeggen: iedere ouder die denkt dat een boek niet voldoet aan nogal breed omschreven normen, kan een dergelijk boek laten weghalen. Zelfcensuur is de volgende stap. Bibliothecarissen zijn al ontslagen, onderwijzers die boeken gebruiken die volgens de morele politiek niet mogen, worden aan de dijk gezet.

De Amerikaanse geschiedenis is geen fijn verhaal. Niet tenminste als je oorspronkelijke bewoner bent of niet-blank. Die geschiedenis bracht slavernij en massamoord, en rassensegregatie. En een diep ingeslepen racisme. Dit verhaal mag op Amerikaanse scholen niet verteld worden, in elk geval niet in al zijn bruutheid, want het zou blanke kindertjes zich ongemakkelijk kunnen laten voelen. Amerika kent geen feilen. Geen wonder dat in Amerika talloze white supremacy groepen rondlopen die ervan overtuigd zijn dat Amerika een blank paradijs zou moeten zijn.

Dit zijn allemaal voorbeelden van cultureel sociale en morele onderwerpen die ‘gewapend’ worden om politiek voordeel bij te halen. Daarmee proberen de heersende machten te maskeren dat Amerika een land is van extreme inkomensongelijkheid en abjecte sociale achterstanden. Dat Amerika rijken bevoordeelt, direct via lage belastingen en indirect door speciale regelingen die grote vermogens uit de wind houden. Dat Amerikaanse publieke voorzieningen vaak allerbelabberst zijn en dat het de laagste inkomens zijn die daar het meeste last van hebben. Dat hun inkomens laag blijven omdat een landelijk minimuminkomen voortdurend wordt geblokkeerd. Ontslagregels, werkloosheidsvoorzieningen, armoederegelingen: het is allemaal van een poverheid die een derde wereldland niet zou misstaan. De daklozen in grote steden zijn niet de schuld van slechte Democratische besturen maar zijn endemisch. Ze horen bij het Amerikaanse model.

Het ultieme signaal dat Amerika derde wereld status had bereikt, was natuurlijk de combinatie van Trumps weigering om de uitslag van verkiezingen te accepteren. Zijn aanjagen van een bestorming van het Capitool, het symbool van Amerika’s democratie, was een logische vervolg. Alsof dit nog niet voldoende bewijs was van het verval van het machtigste land van de wereld, stond de Republikeinse Partij toe dat deze leugenaar en putschpleger ongestraft bleef. Sterker, de partij accepteerde hem als onbetwiste leider. Wie niet buigt voor de man wordt afgestraft, hetzij politiek door acolieten van de leider, hetzij fysiek door bedreiging en intimidatie door gerelateerde groepen of volgelingen.

Wapens helpen bij deze vorm van ordening van je samenleving en dat is de reden dat een deel van Amerika hopeloos verslaafd is aan deze vorm van ‘veiligheid’. Never mind dat in geen enkel onwikkeld land meer mensen worden vermoord, never mind het persistente gevoel van onveiligheid. Wapens zijn van nut in een derde wereldland waar het recht van de sterkste (of best bewapende) de doorslag geeft.

Het is maar een kleine uitstalling van wat Amerika maakt tot een derde wereldland. Een land dat inmiddels al decennia uiteenvalt, waar bevolkingsgroepen tegen elkaar worden uitgespeeld, waar politici blijven zitten tot ze niet meer bewegen. Het is geen mooi verhaal, het is niet een verhaal waar Joe Biden zich bij zou aansluiten, ook al weten veel Democraten maar al te goed dat het er slecht voorstaat met Amerika. Laten we daarom, al is het maar voor één keer, erkennen dat Donald Trump struikelde over een onaangename waarheid: inderdaad, Amerika is in veel opzichten een derde wereldland.