Frans Verhagen, Amerika kenner

Deze week verschijnt mijn nieuwe boek, Het Amerikaanse Presidenschap, geschreven samen met mijn zoon Paul Verhagen, een ware Amerika-deskundige. Het boek plaatst het ambt van president in een historische context, kijkt wat de oorspronkelijk opzet was, hoe het zich heeft ontwikkeld en hoe het zich verhoudt tot de andere twee machten, de wetgevende en de juridische. Uiteraard komt ook impeachment aan de orde. De Founding Fathers hadden voorzien dat er soms iemand afgezet moest worden.

Uiteraard kijken we ook of en in hoeverre Donald Trump aan die ontwikkeling iets heeft veranderd en plaatsen we ook hem in de historische context. 

Aangezien ik tot 21 maart in het buitenland verblijf, doet Paul alle mediaverzoeken, interviews en, desgewenst, lezingen. 

Hij is te bereiken op 0641164290 of via de Hague Center for Strategic Studies waar hij werkt als data analist.

Een paar weken geleden schreef ik over Deval Patrick en hoe deze late Democratische kandidaat de zaak flink zou kunnen opschudden. De Standaard gaf mijn artikel dat betoogde dat hij een serieuze bedreiging kon zijn voor Joe Biden (die gisteren weer door debat slaapwandelde), vooral in South Carolina wat al te enthousiast de titel Bye, bye Biden. 

De Washington Post publiceerde vandaag hun oordeel over een gesprek van een uur dat ze met Patrick hadden. Ze waren onder de indruk.

Ik blijf erbij dat Bloomberg een nuttige, belangrijke functie heeft in het aanklagen van Trump. Hij gaat er honderden miljoenen aan besteden. Maar ik kan hem toch moeilijk zien als de Democratische kandidaat.Voor echte en betrouwbare verandering lijkt Elizabeth Warren me nog steeds de front runner.

De aanstichter van de oorlog in Irak, vicepresident Dick Cheney, mag met pensioen zijn gegaan, zijn neoconservatieve maatjes blijven ageren voor een oorlog met Iran. Dit artikel in de Washington legt goed uit hoe minister Pompeo en veiligheidsadviseur Bolton al in juni de moord op Suleimani op de agenda hadden gezet.

Die sul van een Trump ging niet akkoord maar liet het op de agenda, voor als een Amerikaan zou worden gedood. Dat gebeurde min of meer per ongeluk in de Iraanse aanval op een Amerikaanse basis in Irak. Pompeo zag zijn kans schoon – hij domineert de regering, inclusief de minister van Defensie die aan West Point, waar beide opgeleid zijn, voor hem onderdeed, en nu weer. Alle argumenten die de afgelopen dagen zijn opgelepeld waren onzin, leugens en praatjes voor de vaak.

Zo krijgt de desastreuze oorlog in Irak zijn desastreuze vervolg. Pompeo weigert te getuigen voor een commissie van het Huis, de Republikeinen in de senaat buigen diep om Trumps hielen te likken. 

Dinsdagnacht vindt het laatste debat plaats tussen de Democraten die nog in de race zijn (en kwalificeren) voordat de caucus in Iowa plaats vindt. De ervaring van Mayor Pete (of het gebrek daaraan) zal ongetwijfeld een hoofdrol spelen. Maar doet ervaring er werkelijk toe?

De verrassing van het pre-voorverkiezingsjaar – er is altijd een verrassing – is Pete Buttigieg, de 37-jarige inmiddels oud-burgemeester van South Bend, Indiana, een stadje van zo´n 100.000 inwoners. Mayor Pete is hoog opgeleid, veteraan met ervaring in Irak, hij is gay, gelukkig getrouwd en spreekt de taal van evangelische christenen omdat hij zelf gelovig is. Buttigieg beweegt zich in het politieke midden, onder meer met een uitgewerkt plan om de krakende infrastructuur van de VS te herstellen. Buttigieg sprak uren met de staf van The Washington Post en maakte indruk. Een verademing.

In de twee eerste staten met voorverkiezingen, Iowa en New Hampshire, staat Buttigieg hoog in de opiniepeilingen. De vraag die kiezers bezig houdt is of Buttigiegs ervaring als burgemeester niet wat al te beperkt is om een behoorlijk president te zijn. Hij zou eerst maar eens gouverneur of senator moeten worden, vinden critici – en zijn tegenstanders.

Het is een cliché van de eerste orde dat het presidentschap nieuw is voor iedereen die het ambt verwerft. Maar dat maakt het niet minder waar. Je kunt er niet voor trainen. Zelfs vice-presidenten, in theorie het dichtst bij het presidentschap, zijn niet per definitie geschikt of ervaren genoeg om de laatste stap te zetten.

Het loont de moeite om eens te kijken wat de geschiedenis ons leert. Laten we om te beginnen Donald Trump terzijde zetten. Hij had geen enkele ervaring in een gekozen ambt of in een overheidsfunctie. Over zijn karakter en zijn intellectuele spankracht zullen we het niet hebben. Zoals altijd, leidt Trump de aandacht af.

Maar er zijn 44 presidenten die iets kunnen vertellen over wat een president een goede president maakt. Ervaring werkt lang niet altijd. De meest ervaren president ooit was Herbert Hoover (1929-1933). Hij was een self made man, een succesvol mijnbouwingenieur en leidde hulpprojecten voor hongerlijdende Europeanen in 1917. Daarna was hij acht jaar minister. In november 1928 leek hij een veilige keuze voor Amerika in de roaring twenties.

Het liep slecht af. Hoover wist niet om te gaan met de economische crisis, werd in 1932 weggestuurd en bungelt ergens onderaan in de top 45 van presidenten. Hij doet dat in gezelschap van James Buchanan (1857-1861) die toentertijd gold als enorm ervaren. Buchanan bleek rampzalig incompetent toen de Burgeroorlog dreigde.

Lyndon Johnson (1963-1969) was in de jaren vijftig de dominante politicus in het Congres. Als vice-president werd hij genegeerd, maar toen hij na 22 november 1963 Kennedy opvolgde, ging Johnson als een wervelwind door Washington. Zijn ervaring garandeerde historische wetgeving op het terrein van burgerrechten en sociale voorzieningen, maar kon niet verhinderen dat hij werd meegesleurd in de escalatie van de oorlog in Vietnam.

Een andere vice-president die een vermoorde president opvolgde was Theodore Roosevelt (1901-1909). TR was 42 en zijn ervaring was beperkt,ook al was hij al tien jaar in de staatspolitiek actief. Net als Johnson wist hij veel wetgeving te lanceren en gaf hij de overheid een actieve rol. Hij staat op nummer vijf in de top-45. Richard Nixon (1969-1974) was uitzonderlijk ervaren. Hij was afgevaardigde, senator en acht jaar vice-president. Het leverde een verknipte persoonlijkheid op en Watergate.

Abraham Lincoln (1861-1865) geldt algemeen als Amerika´s belangrijkste en meest succesvolle president. Maar Lincoln had zeer beperkte ervaring. Hij was een plattelandsjurist met ervaring in het staatscongres in Illinois en één termijn als afgevaardigde in Washington. Lincoln had echter een fijn gevoel voor politiek en, belangrijker, een scherpe geest en de karaktereigenschappen die hem in staat stelden het land bijeen te houden. En hij wist met woorden om te gaan: de 273 woorden van de Gettysburg Address vatten meesterlijk samen waar Amerika voor staat. Zonder uitroeptekens en woorden in hoofdletters!

Gouverneurs lijken de ervaring te hebben om meer te leiden dan alleen een senaatsstaf. George W. Bush (2001-2009) bewees dat het niet voldoende was en verkeert in de laagste regionen van de top-45. Jimmy Carter (1977-1981) en Bill Clinton (19893-2001) leidden beiden zuidelijke staten, ze bleken middelmatige presidenten. Dwight Eisenhower had ervaring in het leger, leidde de invasie in Normandië. Hij had moeite met een niet-hiërarchische overheid maar staat in de top-tien.

Intelligentie of opleiding dan? Lincoln had geen formele opleiding maar bleek de meest welbespraakte president ooit. Harry Truman (1945-1953) van hetzelfde laken een pak. Truman had echter veel gelezen, veel nagedacht en beschikte over een gezond verstand. Hij geldt nu als de architect van de naoorlogse wereld. Woodrow Wilson (1913-1921) was een professor in wat we nu bestuurskunde zouden noemen. Het hielp hem in 1913 essentiële wetgeving door te voeren.

Grote ideeën misschien? Niet echt. Franklin Roosevelt (1933-1945) ontwikkelde zijn beleid al doende, tijdens de campagne van 1932 had hij niet uitgeblonken door creativiteit. Ronald Reagan (1981-1989) had een paar grote ideeën: communisten, belastingen en overheidstekorten zijn slecht en de markt moet ontketend. Het gaf zijn presidentschap richting, ook al waren de eerste twee jaren en het laatste jaar dramatisch.

De kiezer weet niet voor wat voor omstandigheden hij iemand kiest, of er een economische of buitenlandse crisis opduikt, of de redenen waarom je voor iemand kiest straks relevant zullen blijken. George W. Bush werd overvallen door 9/11, Hoover door de depressie, Johnson door Vietnam. Carter kampte met de tweede oliecrisis en de stagflatie van de jaren zeventig die elke president de kop hadden gekost.

De kiezer staat, kortom, voor een lastige keuze. Er zijn geen echte criteria om iemand wel of niet geschikt te verklaren voor het presidentschap. Wel weten we dat veel ruim voor de verkiezingen beschikbare kennis wordt genegeerd. Het was geen verrassing dat Nixon een getormenteerd persoon was, dat Bill‌‌‌ Clinton een losse gulp had. Het was geen verrassing dat Donald Trump … nou ja, dat kunt u zelf invullen.

Ongetwijfeld zal het argument van gebrek aan ervaring tegen Pete Buttigieg worden gebruikt, zowel door de vier senatoren die nog in de race zijn als door president Trump en zijn acolieten. De werkelijkheid is at elke keuze risico´s met zich meebrengt, het blijft een sprong in het duister. Als Buttigieg de kiezers weet te overtuigen doet het argument van ervaring er niet meer toe. In dat geval zal hij ook hebben bewezen een politiek wonderkind te zijn.

Ja, het debat woensdag heeft vijf blanke kandidaten en geen Hispanics. Ik zie niet wat het probleem is. Zwarte kiezers hebben laten weten dat ze liever Joe Biden hebben dan Kamala Harris of Cory Brooker. Deval Patrick staat niet op de radar. Juan Castro, de enige Hispanic, kreeg weinig steun.

Met andere woorden, het zijn zwarte kiezers die ervoor zorgen dat de kleur van de kandidaten zo blank is. Toegegeven, in Iowa en New Hampshire wonen nauwelijks zwarte kiezers maar als we dat gegeven meenemen in de bredere opiniepeilingen over wie de zwarte kiezers als kandidaat willen, dan komt er maar één antwoord: Biden.

Sanders, Warren, Buttigieg en Klobuchar hebben inderdaad geen bereik in de zwarte gemeenschap. Daarvoor zijn allerlei redenen, inclusief het sociaal conservatisme van zwarten die niet dol zijn op homohuwelijken.

Maar als u de komende dagen allerlei gelamenteer hoort over het ontbreken van zwarte kandidaten, onthoudt dan vooral dat het de opiniegepeilde kiezers waren die de andere kandidaten de das omdeden. En schei uit met dat gezeur over een blanke groep.

De 176 doden in het Oekrainse vliegtuig dat door Irans luchtafweergeschut is neergeschoten, zijn slachtoffers van de oorlog tussen Amerika en Iran. Niets meer en niets minder. 

In Nederland weet de wakkere krant van Trump-aanhanger De Winter het precies: komt door de status van internationale paria van Iran. Ik kan me niet herinneren dat die wakkere analisten dat over de VS schreven toen die onder vergelijkbare omstandigheden in 1988 een Iraans passagiersvliegtuig uit de lucht schoten.

John Bolton mag zijn vertrokken (en te laat zijn geweest met zijn getuigenis – een boekdeal was belangrijker), de neoconservatieven die de oorlog in Irak op hun geweten hebben, runnen de show. Pompeo is enkel een variant van Rumsfeld, Cheney en andere leugenaars die onder kleine Bush Amerika de oorlog in rommelden met Irak, nu algemeen erkend (ook door Trump, nota bene) als Amerika´s domste en meest schadelijke beslissing van, laten we zeggen, de afgelopen dertig jaar  – we moeten dit inperken want Amerika´s geschiedenis heeft heel wat slechte beslissingen en schadelijke oorlogen opgeleverd sinds het land de veelbezongen naoorlogse politieke orde vestigde.

Terwijl de leugens over de ratio achter de moord op Suleimani zich opstapelen kraait Trump victorie. Niet alleen Iran is hier slachtoffer. Zoals Nikki Haley en ander Republikeinen lieten zien, is ook de Amerikaanse politiek het slachtoffer van deze politieke moord. Vraagtekens bij de ratio? Vraagtekens bij het vermoorden van de tweede man van een land waarmee je officieel niet in oorlog bent? Vragen over de bevoegdheid van een president om een oorlog te beginnen (of, in dit geval, te escaleren, want die oorlog is al lang bezig)?

Dan ben je landverrader, steun je terroristen, rouw je voor een moordenaar en ben je onpatriottisch. Alle Democraten dus. In Amerika bestaat de politieke oppositie die van een democratie een democratie maakt niet meer. Wie het niet met Trump eens is, is niet iemand die met reden van mening kan verschillen met de president, maar een vijand. Lock her up werd door de Republikeinen geaccepteerd, zoals ook de racistische birther nonsens werden omarmd. Het zou beschamend zijn, vooropgesteld dat je beter verwachtte van Republikeinen. Er was een tijd dat beide partijen mensen van gezag voortbrachten, mensen die hun eigen oordeel vormden, dat konden verwoorden en zo het politieke spectrum konden verbreden. Senatoren van gezag. Met John McCain stierven ze uit. Het is treurig vast te moeten stellen dat Lyndsey Graham, voormalig McCain maatje, nu de norm zet voor Republikeinse hielenlikkerij.

Een land zonder oppositie, een land waar de helft van de mensen door de andere helft tot vijand wordt verklaard, kan zichzelf niet lang democratie meer noemen. De oorlog met Iran is enkel een symptoom van de Amerikaanse ziekte: een imperium in verval, een democratie bedreigd, een bananenrepubliek geleid door een mafketel die om redenen van politieke opportuniteit wordt gesteund door zijn partij – niet zomaar gesteund maar honderd procent, geen woord van verzet of zelfs maar een vraagteken.

Er zijn vele redenen om pessimistisch te zijn over Amerika. Persoonlijk ben ik ook pessimistisch over te kans op een ommekeer. De kans dat een bejaarde sukkel als Joe Biden het tegen Trump moet opnemen, stemt triest. En, eerlijk gezegd, van de vijf overgebleven kandidaten zie ik alleen Buttigieg en Klobuchar als potentiële presidenten. En wie er ook gekozen wordt, zonder Democratische senaat zal het moeilijk zijn de schade die de Republikeinen hebben aangericht te herstellen.

Ik kan niet genoeg benadrukken dat we het moeten hebben over de Republikeinen als Amerikaans probleem, niet over Trump. Trump is enkel de consequentie van vijftig jaar Republikeins drijven naar waar we ons nu bevinden. Er is geen enkele, ik moet het herhalen, geen enkele Republikein van enige status die het lef heeft af te wijken van de officiële lijn. Pessimisme is een zwak woord voor mijn gemoedstoestand.

Een paar observaties van de ontwikkelingen in de VS.

1. Nikki Haley, ooit veelbelovend verstandig Republikeinse, is gevallen voor Trumpiaanse trucs. Haar stelling dat de Democraten ´rouwen´ om de dood van Suleimani toont haar ware gezicht en het lijkt op Trump. Ze doet werkelijk alles om diens vp kandidaat te worden.
2. Totdat Iran een echte wraakactie onderneemt, lijkt Trump weg te komen met de moord op een politieke official – het ridicule debat of dit een assassination was of een targeted killing is totaal irrelevant maar zet wel de toon in de VS. Dat Amerika of de wereld vandaag veiliger zou zijn miskent de aard van de moord. Een regime verandert niet door een topfunctionaris te vermoorden.
3. Ik vermoed dat de oorlog met Iran (want dat is het) zoveel zand opwerpt dat de impeachmentprocedure nergens toe leidt (niet dat dit tevoren veel anders was, maar nu kan Moscow Mitch wegkomen met zijn weigering om echte getuigen te horen).
4. Een jaar is een lange tijd  in de politiek en het is te vroeg om zelfs maar een idee te hebben hoe dit allemaal gaat spelen in november (Iran kan zomaar voor een ´oktoberverrassing´ zorgen).
5. Buttigieg lijkt me de kandidaat die het meest zal profiteren van deze ontwikkelingen.
6. Amerika is een land een verval, zonder strategie, zonder leiding. En, kan ik zeggen na bezoeken aan Korea en Japan en daarna aan de VS, met publieke voorzieningen die een beschaafd land zouden beschamen. 

Amerikanen vergeten graag hun destructieve rol in de ontwikkeling van Iran. Van de coup in 1953 die de terreur van de Shah bracht tot de steun voor Irak in de bloedige oorlog (ik herinner me scherp de foto van Donald Rumsfeld met Saddam), tot de economische oorlog die sinds 2018 woedt: klik hier voor een mooie samenvatting in de NYT.

Vorige week had de NYT ook een mooi verhaal over de manier waarop Chase Manhattan, dwz. David Rockefeller, president Carter dwarszat tijdens de gijzelingscrisis en Ronald Reagan aan de macht hielp.

Nu ik toch bezig ben, in Foreign Affairs een goed artikel van onder meer Joseph Stiglitz, over de noodzaak van een goed gefinancierde overheid om een beschaafd land te runnen. Hier en ook elders in FA het verhaal hoe de vanuit historisch perspectief diep schadelijke ´Reagan en Thatcher revolutie´ de samenleving heeft geschaad. Klik hier.

Verscheidene media rapporteerden over Trumps bezoek aan een evangelische bijeenkomst in Florida. The Guardian was er een van.

We kijken er niet meer van op: totalitaire christenen (geen enkele andere visie op de wereld respecterend dan de hunne) zijn nu vast deel van de Amerikaanse regeringscoalitie. Zelfs mensen die denken dat het hier gaat om dezelfde idioten die in 1925 het bekende Scopes-proces voerden om onderwijs dat rekening hield met de evolutietheorie te verbieden gaan nu op één knie om hun steun te betuigen aan deze groep. In ruil daarvoor steunt deze groep die politici gedachtenloos.

Zorgwekkend is niet zozeer dat deze mensen Trump-de-zondaar ondersteunen (en elke transgressie van een progressief moreel veroordelen). Ze zouden dezelfde steun bieden als een moralistische bekrompen geest als Mike Pence president zou zijn. Ze zouden de duivel zelf steunen. Het punt is niet wie hen biedt wat ze willen, het opleggen van hun moraal aan de samenleving en een haatdragende houding tegen alle niet-christenen, het punt is dat iemand dat biedt. Of die persoon dat werkelijk meent, is niet belangrijk. Wat het persoonlijk leven van die persoon is doet er niet toe. Het is de evangelische variant van Trumps claim dat hij ongestraft iemand kan neerschieten op Fifth Avenue. Hij bewijst dat hij ook ongestraft zijn moreel kompasloze leven kan leiden zonder schade onder de totalitaire christenen.

Nee, wat werkelijk bezorgt is dat deze mensen denken dat Trump – of wie dan ook die doet wat ze willen – gestuurd is door God. Ik kan leven met hypocrieten die de tering naar de nering zetten om gedaan te krijgen wat ze willen. Ik ben katholiek opgevoed, ik herken dit soort moraliteit. En, eerlijk is eerlijk, je hoeft niet zo opgevoed te zijn om flexibiliteit in de politiek een goede zaak te vinden.

Maar de vaststelling dat zo´n twintig procent van de Amerikanen dit soort onzin accepteert als boodschap van God en daarmee een inderdaad totalitaire laag over de samenleving leggen, is huiveringwekkend. Domheid is één ding, en veel Amerikanen zijn oliedom, maar dit soort goosestep-gedrag door mensen die hun geloof het enige goede in de wereld beschouwen, is heel wat anders. Right or wong, it´s my country is nu vervangen door right or wrong, he does what I want him to do. Dat is nog veel beangstigender.

Een dictator, een autoritaire leider in de Verenigde Staten hield ik lang voor onmogelijk. Niet meer. Het is dat Donald Trump niet slim genoeg is om een democratische coup d´etat te plegen, maar dat dit mogelijk is, is nu voor iedereen zichtbaar.

Trouwe lezers weten dat ik geen hoge pet op heb van Joe Biden. Niet alleen zijn leeftijd maar ook zijn gebrek aan ideeen maakt hem een vreselijke keuze om de Democraten aan de macht te krijgen. Wat vertelt het ons dat de top drie kandidaten ouder zijn dan 70? 

Erger, Trump zal de vloer aanvegen met Biden. Hunter zal op iedere hoek opduiken, of dat nu gerechtvaardigd is of niet. Joe is Hillary once over.

Ik ben niet de enige die zo denkt. Lees dit artikel in The Guardian.