Ik las de afgelopen weken een paar essaybundels waar ik u deelgenoot van wil maken, of in elk geval u wil inspireren om ze ook te lezen. Mijn ontdekking als schrijfster: Eula Biss, van wie ik na lezing van een interview in de FT twee bundels aanschafte. Ik las ze in de qua tijd omgekeerde volgorde, eerst Having and Being Had uit 2020, daarna Notes from No Man’s Land uit 2009. 

Ik was onder de indruk en geïnspireerd. In Having weer ze dagelijks leven te koppelen aan observaties over de samenleving en ons functioneren daarin. Het mooie van essays is dat ze je aanzetten tot meedenken of, vaker, tot het denken over heel andere zaken die zijdelings met het onderwerp te maken.

Zo moest ik door haar schrijven over angst, bedreiging en projectie van angst denken over iets dat ik in Japan had gezien. Daar zijn in de metro speciale wagons vrijgemaakt, gedurende bepaalde uren, voor Japanse vrouwen. Zo lopen ze niet het risico dat ze geknepen en gekneed worden door de luizige mannetjes. Het probleem is, lijkt me, dat zo’n wagon, een vorm van overgave is. Je accepteert impliciet het gedrag van die mannetjes als onontkoombaar. Het zette me daarna aan het denken over hoofddoekjes of andere vrouwelijke kleding, in sommige culturen gerechtvaardigd met de stelling dat mannen anders niet te houden zouden zijn. 

Ik vroeg me af, in de context van de staatsgreep van Trump, waarom sommige veteranen uit de eindeloze oorlogen binnenlandse terroristen werden, terwijl de Vietnam veteranen vaak eindigden als drop outs. Zou het met een beroepsleger te maken kunnen hebben? Is dat een onvermijdelijk gevolg van mensen die militair zijn als beroep en carrière hebben?

Als het doel van essays inderdaad is je aan het denken te zetten, doen slaagt Biss daarin. Notes gaat impliciet en expliciet over racisme, uitsluiting en vooroordelen. Het eerste essay gaat over telefoonpalen en lynchen, door de eerste historicus die er over schreef gekwalificeerd als ‘een Amerikaanse uitvinding’. Meer dan honderd wetsvoorstellen werden door de racisten in het congres verworpen, zeven presidenten lobbyden voor anti-lynch wetgeving. Het was, jazeker, de senaat die ze altijd weer verwierp. Toen al. Biss duikt een citaat op van Albert Murray in de Omni-Americans dat ik wel ooit las maar weer was vergeten: ‘de zwarte en de blanke gemeenschap in de VS lijken op niemand meer dan op elkaar’. 

Een observatie over het inpikken van een groot deel van Mexico na de oorlog van 1845: ‘opeens waren tienduizenden Mexicanen immigranten zonder ooit verhuisd te zijn’. Ook de angst voor ‘reconquista’ die haatzaaiers in Californië graag aanjagen is interessant. Herverovering in plaats van bevrijding? En over rassenangst: ‘fear is isolating for those who fear. And I have come to believe that fear is a cruelty to those who are feared’.

Biss is een fan van Joan Didion, net als ondergetekende. Ik ben bezig met Didions essays, nadat ik op onze wereldreis in Tasmanië tegen een exemplaar van Sloughing towards Bethlehem aanliep. Ik kan alleen maar zeggen dat Biss een waardig opvolger is. 

Het andere essayboek dat ik las was Not a Novel voor Jenny Erpenbeck, een schrijfster van mooie romans, waaronder het onvolprezen: Go, Went, Gone (Gehen, ging, gegangen) over vluchtelingen in een zichzelf hoogstaand achtende westerse samenleving. Haar boek, een verzameling van incidentele publicaties en lezingen, gaat over grenzen en verandering. Erpenbecks ervaring als 22-jarige van het verliezen van het land waarin ze opgroeide (de DDR) is het terugkerend thema. Het heeft haar geïnspireerd om te gaan schrijven en je leest waarom. 

Haar observaties over schrijvers die ze bewondert, Thomas Mann, Walter Kempowski en Ovidius (ze schrijft dat ze de Metamorfoses nooit helemaal als geheel heeft gelezen, maar erin dipt – ik herken dat). Over de sprookjes van Grimm, in de oorspronkelijke nog niet voor kinderen gekuisde editie. 

In een driedelige lezing over schrijven: ‘If the language that you can speak isn’t enough, that’s a very good reason to start writing … Whenever I have not been able to understand something, have not been able to capture it in words, that’s when I’ve started writing’. Ze vertelt ook over haar boek dat ik (nog) niet gelezen heb, The book of words, over wat woorden betekenen en wanneer en hoe. Het onderwerp: Argentijnse dochter ontdekt dat vader niet echte vader is, maar martelgever en moordenaar van haar vader. Hij stal het kind, zoals dat gebeurde onder Argentijnse dictatuur. Ze ontdekt wie haar moeder is. Moet kiezen. Er zijn geen goede keuzes.

Het curieuze is dat ook Biss over de muur schrijft. No man’s land, de titel van haar bundel, refereert aan de muur. Dat wil zeggen, in haar observatie is niet de muur de grens maar het land er omheen, waar de vluchtelingen werden doodgeschoten. Erpenbeck schrijft over rolschaatsen in doodlopende straten – doodlopend op de muur.

Mocht u er nog over denken om op de VVD te stemmen, of, beter gezegd, op Mark Rutte, dan raad ik u aan het interview met hem in de Volkskrant van vandaag te lezen.

Rutte is iemand die alles plat slaat, tomeloos gebrek aan ambitie uitstraalt en net doet alsof er geen maatschappelijke tegenstellingen bestaan. Die wegloopt voor zijn verantwoordelijk voor het toeslagenschandaal: ‘heel veel ging wel goed’. Die de grenzen wil sluiten voor vluchtelingen en zelfs erkend vluchtelingen wil opsluiten in kampen waar ze onze waarden krijgen bijgebracht. Ik vraag met af wat het verschil is met China’s behandeling van Oeigoeren. En als ik dat zo lees, waarom sluit hij dan eigenlijk de PVV uit van meeregeren? Of maakt hij dezelfde draai als in 2010? Dat wordt nog interessant als de haatzaaier met de platslaander mag debatteren. Eensgezind oneens? Ik word opeens bevangen met een vervelend gevoel: hoop dat Wilders hem stevig aanpakt.

Ik begrijp die premier bonus niet zo goed, maar ik vrees dat ik in een minderheid verkeer. Nederland heeft het allesbehalve goed gedaan in deze crisis, al lieten we ons wijsmaken dat we het intelligent fout deden. Rutte is hoofdverantwoordelijk. Heel veel ging wel goed …. Oh, echt?

Dit was een campagne van niets, over een regeerperiode van niets, die gaat leiden tot een nieuwe regering van niets.

Het is een oude klacht van me, minder relevant in het corona tijdperk, maar nog steeds relevant: hoe probeert een partij eigenlijk mijn stem te krijgen? Het blijft een pregnant verschil met de VS: ik heb in al die jaren dat ik weer in Amsterdam woon nooit iemand aan de deur gehad die om mijn stem kwam vragen. Nooit. Never.

Ik heb twee folders in de bus gehad: van Volt en van Forum voor Democratie. Aangezien ik geen televisie kijk, heb ik de debatten niet gezien, ik heb er alleen over gelezen en in die context wordt het al gauw een analyse van wie heeft gewonnen. En ik hoor dat de haatzaaier niet naar Nieuwsuur durft te komen maar wel graag debatteert met Rutte. De vraag of dat debat tussen die twee niet afgelast zou moeten worden omdat Wilders niet vrij zou mogen zijn ’to pick and choose’ is zeker relevant. En het antwoord is: ja. Weer Wilders tenzij hij overal komt.

Ik luister wel radio. Met name de gesprekken tussen half zeven en zeven, in Dit is de dag, zijn verhelderend. Er wordt goed doorgevraagd en, wat me opviel bij de lijsttrekkers die ik minder goed kende: de politici zijn best interessant. Dat gold voor Ester Ouwehand van de PVD en gisteren voor de lijsttrekker van Volt, wiens naam ik niet weet maar die een uitstekende argumentatie opstelde voor een pan-Europese partij. Deel van hun typisch Nederlandse maar kosmopolitische benadering: weg met bijzonder onderwijs want kinderen uit alle culturen moeten elkaar ontmoeten: het is me uit het hart gegrepen. Nee, liever geen getto’s van protestants christelijke rechtlijnigheid.

Ook mijnheer Azarkan van Denk was best goed, bereid om te zeggen dat hij het niet iedereen naar de zin kon maken en dus sommige standpunten vanzelfsprekend controversieel waren. Hij was welbespraakt (en goed getraind) en ging bij de eerste de beste vraag over de journalisten en vrije burgers opsluitende grote leider Erdogan een ruzietje aan met Thijs van den Brink. Die was daardoor zo van slag, had ik de indruk, dat er over de loyaliteit aan deze vervelende, ondemocratische en dictatoriale leider niet werd doorgevraagd. Wat vindt Azarkan ervan dat journalisten en gekozen politici worden opgesloten? In de meeste gevallen zonder proces? Het bleef, door Azarkans sluwe ruzietje, bij een open verhaal over de vraag of de EU nu eens duidelijkheid moest geven over de vraag of Turkije bij Europa hoorde.

Ook leuk bij de niet altijd maar vaak wel leuke ironische commentator was het item over 50+ en hun partijstrategie. Het nieuwste conflict is deel van de campagne, iedere dag een nieuwe ruzie tussen de bejaarden, dat is de doelstelling. Mooi item.

Ik heb mijn PvdA poster voor het raam hangen, dus ik ben vooringenomen. Ik heb in mijn omgeving zegge en schrijve 1 andere poster gezien, voor Bij1.

Mijn zonen zijn gecharmeerd van Volt. Voor een van hen is kernenergie (Volt: moet kunnen) een breekpunt. Hij is nog jong en zal ervaren dat er bij elke partij wel iets zit dat een breekpunt is, en bij sommige partijen enkel breekpunten. Voor mij geldt dat ik teveel aan de sociaal democratie ben toegewijd om met de PvdA te breken. Maar het is een partij met meer oude mensen dan jonge frisse gezichten. Als behoorlijk oudere jongere zie ik de partij blijven hangen in ouderwetsheid. Rode rozen, 1 mei, symboliek die zelfs mij niet aanspreekt. Eerlijker en fatsoenlijker terwijl de beuk erin moet. Mijn zonen hebben er niets mee en ik kan het ze niet kwalijk nemen.

Blijft mijn klacht: hoe moet je in vredesnaam besluiten als je alleen maar televisie hebt om lijsttrekkers en de enkele tweede man of vrouw te zien?

Je moet het Joe Biden nageven: hij slaagde er gisteren in om het grootste sociale programma sinds Lyndon Johnsons Great Society door de senaat te jassen. De VS gaat 1,9 triljard dollar uitgeven aan hulp voor de mensen die het meeste last hebben van de gevolgen van corona – en, niet uitgesproken maar net zo belangrijk – het meeste last hebben van de enorm gegroeide ongelijkheid en het sociale samenhang dodende programma van de Republikeinen (ik gebruik triljard, niet biljoen om de Amerikaanse terminologie aan te houden – het bedrag is in beide varianten onvoorstelbaar).

Het American Rescue Plan pompt eenmalig een gift van 1400 dollar per gezin in de economie, plus werkloosheidsbijstand van 300 dollar per week tot begin september, geld voor de distributie van corona vaccins en hulp voor staten, steden, scholen en kleine bedrijven. De verwachting is dat het plan de armoede in Amerika met liefst een derde zou terugdringen en de armoede onder kinderen met de helft. Er zitten subsidies in voor kinderzorg, bredere beschikbaarheid van Obamacare en meer food stamp en huurbijstand.

Geen wonder dat de harteloze Republikeinen dwars lagen. Dit ondermijnt hun idee van een samenleving die gedreven wordt door ressentiment, haat en belangenbehartiging van het grote geld dat hen financiert.

U zult veel horen over wat er niet instaat: het minimumloon van 15 dollar per uur sneuvelde, het was eerst 400 in plaats van 300 dollar per week. Republikeinen, natuurlijk, waarschuwden dat je niet de incentives moet wegnemen om te werken. Alsof je die hebt voor het huidige minimumloon van 7,75 dollar per uur, niet voldoende om van te leven.

Het is waar dat de Democraten concessies moesten doen om de vijftigste Democratische senator, Joe Manchin van de kolenindustrie in West Virginia binnenboord te houden. Het is niet anders. Geen enkele Republikein stemde voor. Het valt te hopen dat de Democraten nu ook eens grof geschut inzetten tegen de Republikeinen (en Manchin): deze uitkering dankt u aan de Democraten en enkel aan hen. Ik lees dat Bidens stimulus plan breed populair is onder de Amerikanen – populairder dan Biden zelf.

De gedachte dat er twee partijen beleid mogelijk was in Washington was altijd een illusie. De Republikeinen wilden het nooit en we moeten Donald Trump dankbaar zijn voor zijn recalcitrante dwarsigheid die de Democraten de twee zetels van Georgia opleverde. Biden heeft zijn les geleerd in 2009 en 2010 toen Obama’s plannen werden getorpedeerd door de Republikeinen en Obama bleef hopen een rol als bruggenbouwer te kunnen spelen, terwijl de racisten hem al aan het ondermijnen waren.

Als Biden volhoudt de geleerde lessen toe te passen, dan zorgt hij ook snel weg te wezen uit Afghanistan. Vergeet het advies van het Pentagon, wie de biografie van Obama leest weet dat zij in 2009 niets te bieden en Obama verleidden tot een investering van 100.000 soldaten zonder enig resultaat. Ik vind het jammer maar begrijpelijk dat hij na de publicatie van het rapport over de moord op Khashoggi niet hardere maatregelen heeft genomen tegen de moordenaars in Saoedi Arabië. Het zal wel gevolgen hebben. Een goodwill missie van onze vakantiekoning naar deze bloeddorstige kroonprins zal niet gauw meer gebeuren.

Terug naar het Rescue Plan. Jazeker, dit programma gaat de tekorten enorm laten oplopen. Dat is prima. Er is een mooie oplossing voor: belastingen verhogen. Elizabeth Warrens plan voor een rijke stinkerds belasting is prima, maar het is niet waarschijnlijk dat het werkelijkheid wordt. Inkomstenbelasting voor de rijken moet omhoog, successiebelasting voor vermogen boven, laten we genereus zijn, de 10 miljoen dollar, moet stijgen. Zelfs Republikeinen zullen er niet aan ontkomen. Dit is de eerste keer in tijden dat de Democraten begrotingsdiscipline aan hun laars lappen, iets wat Republikeinen altijd doen als ze regeren.

Gaat de economie zo hard groeien dat de inflatie wordt aangejaagd? De meningen zijn verdeeld. Komt tijd komt raad. Eerst maar die werkloosheid wegwerken en de armoede verminderen.

Er zullen nog heel wat gevechten geleverd moeten worden om het congres weer een werkbaar orgaan te maken. Het zullen allemaal gevechten zijn op het scherp van de snede. Republikeinen die roepen dat ze zo teleurgesteld zijn over Bidens bereidheid om de eenheid na te jagen waartoe hij oproep, moeten zich realiseren dat ze met geklaag daarover geen kiezer overhalen die een check in zijn postbus vindt of het bedrag bijgeschreven op zijn rekening. Tot nader order, tot in elk geval de verkiezingen van 2022, is het zoeken van tweepartijenbeleid ondergeschikt aan het boeken van resultaat.

Het beste resultaat van assertief beleid zou zijn de senaat in 2022 met een grotere meerderheid te veroveren en het huis te behouden. Aan Bidens verrassend assertieve beleid ligt de wijsheid ten grondslag dat de meerderheid van Amerika veel minder conservatief en haatdragend is dan de achterban de Trump en Co. Dat moet duidelijk worden in beleid.

Way to go, Joe.

Ah, ik vroeg me al af waarom er ineens zoveel geklikt werd op mijn pagina over president Lyndon Johnson. Rutte zei blijkbaar iets over de Amerikaanse president in een televisieprogramma, met name over de fantastische (maar veel te lange) biografie die Robert Caro schreef van deze catastrofaal gehandicapte man uit Texas. In de marge werd ook de recensie van deel 4 aangeklikt.

Rutte had een les van Johnson kunnen leren. Toen LBJ president werd nadat John F. Kennedy was doodgeschoten, zette hij zich meteen in voor burgerrechten en een de facto einde aan de Amerikaanse apartheid. Adviseurs waarschuwden dat hij zo de racistische Democraten in het zuiden kwijt zou raken.

Johnson, een hoofdenteller als geen ander, wist dat verdraaid goed. Hij deed het toch. Ik ben niet voor niets president geworden, citeer ik hem vrij, nu wil ik er ook wat mee doen. En hij hervormde de Amerikaanse samenleving voorgoed. Rutte is tien jaar premier. Enfin, ….

Andrew Cuomo heeft zijn verontschuldigingen aangeboden. Voor het lastigvallen van vrouwen zonder zich te realiseren dat hij hen lastig viel. Waarvoor verontschuldigt hij zich eigenlijk? Voor zijn horkerigheid? Voor het misbruik van een werksituatie die per definitie bestaat uit machtsrelaties? Voor zijn Neanderthaler houding over wat wel en niet gepast is? Voor zijn schending van het vertrouwen van de kiezer dat iemand die hij of zijn in een publiek ambt plaatst zich beschaafd gedraagt? Biedt hij verontschuldigingen aan aan de lastig gevallen vrouwen of aan de burgers? Of aan beiden? 

Bij een van mijn favoriete essay schrijfsters, Eula Biss, lees ik dat Paula Jones, die indertijd werkte voor de gouverneur van Arkansas, ene Bill Clinton, 850.000 dollar compensatie kreeg omdat Bill zijn lid uit de broek hangend, haar had opgedragen ‘kiss it’. Deel van de deal was niet dat ranzige Billy sorry zei, Jones vroeg er niet om. Ik kan niet in haar gedachten kijken, maar sorry van zo iemand verlangen zou ik ook beneden mijn waardigheid vinden.

Ik heb nog steeds een dispuut met mijn echtgenote omdat ik ook de affaire van Billy met Monica Lewinsky sexual harassment vind. Zij niet, want het was consensual, ze wilden het allebei en Monica was verliefd. Strikt genomen heeft ze gelijk, het was geen harassment. Wel machtsmisbruik, per definitie in dergelijke ongelijke omstandigheden. Misbruik maken van een vrouw die voor je werkt en die verliefd is op je macht? Lijkt me machtsmisbruik.

Andrew Cuomo gaat niet aftreden, althans niet om deze zaken. Ik vermoed evenmin om zijn massage van de cijfers door bejaarden met corona als doden door ouderdom te noteren. Democraten staan er ook niet op, ook al roepen Republikeinen moreel verontwaardigd dat het schande is. Doet me altijd denken aan Sjefke van Oekel in de Wim Schippers creatie die met aangeslagen brillenglazen naar naakte dames kijkt en roept dat het niet moest mogen. 

Democraten hebben geleerd van de Al Franken zaak, de senator van Minnesota die aftrad omdat hij misplaatste en smakeloze grappen had uitgehaald met een vrouwelijke collega. Het was klein bier vergeleken met de grootgrossier in smakeloosheid en vrouwvijandig optreden, Donald J. Trump. Niet te snel vertrekken, hebben ze ervan geleerd. Ik herinner me de gouverneur van Virginia die een black face zaak wist uit te zitten. Ze hadden ook kunnen leren: nooit je verontschuldigen. Double down. Gelukkig is die Trump les in dagelijks gebruik beperkt tot de Republikeinen.

Hij blijft dus gewoon zitten, ontdaan van de lauwerkransen die hem een jaar geleden werden omgehangen vanwege zijn mooie persconferenties. Cuomo zal die vierde termijn, die ook zijn vader Mario ontging, niet halen, vrees ik. Zijn er alternatieven voor sorry zeggen, onder deze omstandigheden? Nee, zeggen dat je weet dat je fout zat toen je het deed, helpt niet echt al zou het eerlijker zijn. Erkennen dat je een lul van klasse bent, misschien doet dat het. Maar sorry?

Verontschuldigingen, sorry zeggen in een stenotaal die toch andere inhoud heeft, is populair. Bijna net zo populair als het vragen om verontschuldigingen. Zo heeft Rutte zich verontschuldigd voor het wangedrag van de overheid in de toeslagenaffaire, althans dat geloof ik. Nu ik erover denk, weet ik niet of hij sorry gezegd heeft. Vast wel, nadat Asscher was teruggetreden.

Dat was allemaal niet lang nadat Rutte zich had verontschuldigd over de behandeling van bewoners van Groningen als aardbevingsregio. In het laatste geval was Rutte niet verantwoordelijk voor het beleid dat de problemen veroorzaakte, althans niet direct. Maar in de toeslagenaffaire was hij de belangrijkste vertegenwoordiger van de overheid die zich had misdragen. Sorry, sorry, en dan de verkiezingen in om die op basis van persoonlijk vertrouwen te winnen.

Heeft Rutte ooit sorry gezegd dat hij met de haatzaaier heeft geregeerd? Anders althans dan dat hij toen het erop aankwam door Wilders genaaid werd en dat niet leuk vond? 

Ik hoor ook een roep om het aanbieden van verontschuldigingen voor slavernij, voor kolonialisme en zo nog wat delen van onze nationale geschiedenis. Als ik aanbieden schrijf dan veronderstelt dat het accepteren van verontschuldigingen. Wie gaat dat doen, wie kan ze aanvaarden? Zelfverklaarde erfgenamen? Nog los daarvan lijkt het me volstrekt nutteloos en zelfs getuigend van hypocresie om te denken dat sorry zeggen iets verandert. Als ik zeg dat bepaald optreden nu niet meer aanvaardbaar zou zijn, dan is dat een vaststelling, niet een verontschuldiging die ik iemand aanbied. De paus die sorry zegt voor kindermisbruik zonder te verklaren dat het een gevolg was van situaties die de katholieke kerk zelf heeft geschapen en in stand gehouden, en, afhankelijk van je interpretatie, nog steeds in stand houdt.

Anders ligt het als de roep erom bedoeld is om schade te verhalen, zoals bij de Japanse Amerikanen die excuus wilden voor de internering tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dan heeft het zin om erom te vragen. Het heeft juridische consequenties. Zo gezien hebben slachtoffers van segregatie in de VS meer recht op een claim. De meeste Amerikanen dachten dat ze er vanaf waren met een paar wetten in 1965. Dat was al te gemakkelijk. De bestorming van het Capitool is een gevolg van het ontbreken van een soort van waarheidscommissie in de VS om zichzelf ernstig de maat te nemen.

Wat betekent het sorry zeggen voor Nederlands kolonisme? Ik heb, eerlijk gezegd, geen idee. Het lijkt me zinvoller om na te denken over de omstandigheden waaronder uitbuiting plaats kan vinden – en dagelijks plaatsvindt – en een poging te doen ons in te leven in de manier waarop de daadwerkelijke koloniseerders daarover dachten, dan hen simpelweg de maat te nemen met de normen van nu. Sorry als ik op wat tenen stond.

Donald Trumps optreden – eindelijk mocht hij weer eens in het wild – voor CPAC, afgelopen zondag, kreeg te veel aandacht. Hier stond een man die de verkiezingen had verloren en wanhopig probeerde zichzelf een rol te geven.

Wij, de media, gaven hem die rol, precies dezelfde fout die we in 2016 maakten toen alles wat Trump zei gratis publiciteit opleverde. Dieptepunt voor mij was een half uur kijken naar een spreekgestoelte (dit was nog eind 2015, denk ik) waar Trump wat zou gaan zeggen. De spanning werd opgevoerd: Wolf had het natuurlijk over breaking news.

Such as it was, had zondag weinig te betekenen. Trump schold iedereen uit die niet honderd procent achter hem staat en beloofd kritische geesten onderuit te zullen halen in voorverkiezingen. Liz Cheney bijvoorbeeld, afgevaardigde Kinzinger, lulhannessen als McConnell. Niets nieuws.

Eerlijk gezegd, Trump had niets te melden. Hij stelde zich niet kandidaat (en ik zet er geld op dat dat niet gaat gebeuren, hij is te lui en wil helemaal geen president meer zijn, enkel winnen en dat is onwaarschijnlijk). Hij had het nauwelijks over Biden en de radicale Democraten, althans niet over programmapunten.

Het was gewoon Trump being Trump, 90 minuten geblaat.

Een ballon die leegliep. Laten we hem volgende keer niet opblazen.

Twee toevoegingen, woensdag.

1) Ik keek even terug naar Op1, omdat Maarten, de minst verhelderende analist over de VS, er zijn opwachting zou maken. Wat bleek? Er zat een Trump-watcher die live naar Trumps eerste woorden zat te kijken en daarover niets te zeggen had, behalve dat hij keek. Er zat Maarten die natuurlijk niets kon zeggen over de Trump speech die nog niet was gehouden en dus een verhaal hield onder meer over voter supression, de pogingen van de Republikeinen om zo min mogelijk Amerikanen te laten stemmen. Interessant onderwerp maar niet in deze context. Het geheel was licht beschamend. Trump kreeg aandacht die hij niet verdiende. Slappe nieuwsdag, ongetwijfeld, maar dat is nou precies wat de psycho groot maakte.

2) Gisteren had de NRC een commentaar over Trump en de Republikeinen. Het was een gewoon achtergrondartikel eigenlijk, precies het soort van opinie artikel dat ze liever niet hebben van een opinieschrijver omdat ze redeneren, terecht, dat de bureauredactie dat net zo goed kan. Het was ook vreemd dat een Nederlandse krant opinies debiteert over de vraag of Amerikaanse conservatieven wel goed bezig zijn. De krant repte van 74 miljoen kiezers die Trump in stelling bracht. Dat is natuurlijk onzin. Zoals de NRC zelf heeft vastgesteld, zullen veel van die kiezers nooit meer op Trump stemmen. De conclusie was een gigantische open deur: dat hoewel Biden president is, het Trump tijdperk niet voorbij is.

Voor beide observaties, Op1 en NRC, geldt dat de interessantere vraag, namelijk hoe het komt dat de helft van Amerika de weg kwijt is (of, zou ik zeggen, heel Amerika verdwaald is) en verstrikt zit in zijn eigen vooroordelen. En of Amerika niet hopeloos afglijdt naar een marginaal terrein – wat dat betreft had Maarten meer recht van spreken over de ondemocratische neigingen in de belangrijkste democratie. Maar geen van beide items was nodig. Trump als performer kan beter genegeerd worden.

De absurditeit van de kieswijzer – of kieskompas, ik weet niet hoe ze heten – werd me pas echt duidelijk bij de stelling: ‘Zwarte piet is racistisch’. Vijf mogelijkheden, van helemaal mee eens tot helemaal mee oneens, met geen mening in het midden. De gedachte dat een punt op dit continuüm zou kunnen bepalen op welke partij ik zou moeten stemmen, lijkt me absurd.

Maar misschien nog absurder is, bij nader inzien, de stelling zelf. Het is een complex verhaal, samengebald in vier woorden. Bedoeld werd, dat denk ik tenminste: vindt u het racistisch om nog steeds het fenomeen zwarte piet, eeuwenlang in blank Nederland gebruikt rondom het sinterklaasgebeuren, te accepteren als probleemloos. Tja, past niet op een bumpersticker, zullen we maar zeggen. Ik heb me altijd geërgerd aan de reductie die voor- en tegenstanders van ‘zwarte piet’ (wat betekent dat eigenlijk?) omarmen.

In een beschaafde samenleving is het alleszins gerechtvaardigd om te luisteren naar donker gekleurde mensen die onaangename gevoelens krijgen bij de clichée’s rondom de manifestatie van zwarte piet in Nederland. Ik kan me voorstellen dat het niet leuk is om een karikatuur te zien van je ras, zoals ik het ook niet kon waarderen dat iemand als Donald Trump een spastische journalist nadeed, of een bekende Nederlander Aziaten typeerde met gebrekkig Nederlands spreken en opgetrokken ooghoeken. Nog beschaafder is het om rekening te houden met andere mensen en je te onthouden van gedrag dat pijn kan doen. 

Ik denk dat die hele zwarte piet discussie een verkeerde afslag nam toen de mensen die moeite hadden om afscheid te nemen van deze traditie als racistisch werden weggezet. Dat deed noch de discussie noch het bewustzijn van racisme enig goed. Ik weet niet of de weinig invoelende burgers ervan overtuigd hadden kunnen worden dat het niet leuk is om beledigd te worden – of te beledigen –, maar ze zagen zichzelf niet als racistisch en vonden dat ze zelf beledigd werden. Koren op de molen van onze haatzaaier, iemand die in elke andere zin een groot deel van onze medeburgers beledigd.

Persoonlijk denk ik dat als zwarte piet, black face in het algemeen, door medeburgers van welke kleur dan ook als denigrerend, schofferend, zelfs als vervelend wordt opgevat, het tijd is om die traditie opzij te zetten. ‘Vervelend’ is een vervelend woord omdat het de lat erg laag legt, maar in deze specifieke praktijk van onze sinterklaasviering is volstrekt duidelijk dat een flink deel van ons dit deel ervan ervaart als een belediging op basis van huidskleur. De regenboog variant van zwarte piet komt me voor als idioot. What’s the point? Sinterklaas had een paar hulpjes, slaven misschien, en nu zijn die niet zwart maar roze of roet of paars. De enige echte oplossing was de traditie afschaffen. Ik had er niet van wakker gelegen. 

Oh ja, en die kieswijzers zijn vergif. Ze reduceren het ontwikkelen en uitwerken van ideeën over hoe een samenleving in elkaar zou moeten zitten tot dertig stellingen. Dat is maar een kleine variatie op een reductie tot welke lijsttrekker je vertrouwt. Helaas lijken die kieswijzers in een ontzuild, ideologieloos tijdperk onmisbaar. De partijen hebben weinig andere keuze dan eraan meedoen. Ze zouden moeten weigeren. Het is een belediging van hun spankracht.

Ik aarzel om wat te zeggen over het gedoe rond de vertaling van het gedicht van Amanda Gorman door Marieke Lucas Rijneveld. Of inmiddels niet meer vertaalster. Alle onzin rondom ras, inlevingsvermogen en de vraag of je je kunt inleven in iemand die niet geheel voldoet aan jouw identiteit (is literatuur ooit iets anders?) kwam weer voorbij. Willen deze mensen volhouden dat het gedicht maar een beperkte kracht heeft, namelijk alleen voor hen die met de dichteres samenvallen? Dat ik het niet kan begrijpen?

Wat een jammerlijke beperking van de kracht van Gormans werk.

Ik kan alleen maar zeggen dat ik geen vertaling nodig heb. Ik begreep heel goed in het Engels wat Gorman wilde zeggen, kon zelfs als niet Amerikaan de brede boodschap van een inclusieve samenleving meevoelen. Volgens sommigen zou ik dat niet kunnen omdat ik niet zwart ben, niet vrouw en niet Amerikaan, en Engels niet mijn geboortetaal is. De implicatie is dat ik het gedicht nooit kan invoelen. Een vertaling, door wie dan ook, verandert daar niets aan.

Dat lijkt me onzin. Ik zou het aardig vinden als Gorman, die begreep ik, had ingestemd met de vertaling door Rijneveld en dus zoals ik had verwacht een breder blikveld heeft, nu concludeert dat een vertaling niet nodig is.

Mijn PvdA verkiezingsaffiche hangt voor het raam. Het is een ouderwetse gewoonte, geloof ik, ik zie niemand anders die voor zijn of haar keuze uitkomt. Het affiche hangt er omdat ik sociaal democratie als stroming, als ideologie met een wereldbeeld, belangrijk vind. Niet omdat ik blij ben met hoe Asscher de partij heeft achtergelaten. Evenmin ben ik blij met een slogan als ‘het moet eerlijker en fatsoenlijker’. Het gebrek aan ambitie is pijnlijk.

Ploumen probeert er het beste van te maken maar ik weet nu al dat het niets gaat worden. Niet veel beter dan vorige keer. Zoals het CDA zijn katholieke achterban aan Wilders kwijtraakte, zo is de PvdA zijn achterban van denkende progressieven kwijtgeraakt aan Groen Links en, misschien, voor mensen die niet afgeschrikt zijn door regeren met de VVD, aan de D66. De arbeiders waren al eerder naar de PVV en de VVD vertrokken, en de pogingen om hen te paaien met integratiepraatjes, een specialiteit van Asscher, was zo doorzichtig dat werkelijk niemand daarin trapte.

Ik kijk niet naar lijsttrekkersdebatten, ik geef het onmiddellijk toe. Ik lees achteraf wel of er een Samson moment was, of dat er gedraaid werd. Zo zie ik dat Rutte op de radio tekeer ging tegen onze salonfascist, Baudet. Waarom deed hij dat, vroegen de diepgravende analisten die mijn radio avond verstierden, zich af. Mijn inschatting is dat Rutte denkt dat het anti-corona beleid verhaal meer kracht heeft dan we denken en hij probeerde de woordvoerder daarvan, diezelfde Baudet, meteen maar de pas af te snijden.

Ik kijk niet omdat ik niet tegen Wilders kan met zijn praatjes die hele groepen van de samenleving opzijzetten vanwege hun geloof of etnische afkomst. Ik hoef Rutte niet te zien of te horen, zijn intelligente beleid domineert het nieuws toch al. De huisarts had geen idee wanneer mijn leeftijdsgroep aan bod zou zijn. Op de overheidswebsite stond half februari.

Ik heb ook geen behoefte aan Klaver of Kaag, laat staan aan de armetierige pogingen van het CDA om zich los te maken van Rutte. Ik herinner me, van lang geleden, hoe andere partijen zich in verkiezingstijd los probeerden te maken van de KVP en later het CDA. Omgekeerde rollen vind ik niet erg.

Ik kijk niet omdat ik niet erg geïnteresseerd ben in die lijsttrekkers. Ik ben geïnteresseerd in partijen, hun programma en hun toekomstvisie. En in volksvertegenwoordigers. Niet het roedel ex-fractiemedewerkers en hulptroepen dat in de Tweede Kamer wordt gestopt, als tussenstop op weg naar een uitvoerende taak, of als stemvee dat zich aan de partijdiscipline houdt.

Ik heb dus geen recht van spreken. Toch heb ik het gevoel dat deze verkiezingen nergens over gaan en dan ook nergens toe zullen leiden. Herhaling van zetten, alsof er niets is gebeurd en we het allemaal eens zijn over de grote lijn of de kritiek daarop. Ja, visie kan beperkend werken, maar een idee over hoe de samenleving in elkaar zit en hoe hij in elkaar zou moeten zitten, zou wel helpen.