Niet dat Omtzigt ter sprake kwam zal de val van Mark Rutte veroorzaken. Daar had hij zich inderdaad uit kunnen lullen met zijn Hoekstra verhaal. Nee, dat hij erover heeft gelogen, dat kost hem de kop. Het was in zekere zin leuk om Baudet hier aan het woord te horen. Baudet is een ervaringsdeskundige. Die heeft het er immers vaak last van dat hij ‘zich dat niet zo herinnert’. Uit Rutte’s mond klonk het net zo ongeloofwaardig als bij Baudet.

De geschiedenis leert dat politici vaker ten onder gaan aan de leugens over hun gedrag dan over dat gedrag zelf. Richard Nixon struikelde over Watergate maar was met zijn veelvoudig illegaal gedrag weggekomen als hij er niet over had gelogen en als er niet bandopnames van hadden bestaan (het equivalent van de verslagen van de gesprekken met de verkenners).

Billy Clinton loog het land zes maanden voor over zijn relatie met een stagiaire. De affaire was voldoende om zijn politiek moreel gezag fundamenteel te ondermijnen, wat hem uiteindelijk het meest schade deed was die lang volgehouden leugen. En hij kon liegen als de beste, en ook nog in commissie. Hillary was shocked, shocked, dat Billy zich weer eens had misdrijven en loog er ook over. En haar campagne, nee, laten we daar niet over beginnen.

Het komt mij als onvoorstelbaar voor dat er een Rutte IV komt. Wilders had gelijk. Rutte moet de eer aan zichzelf houden, had dat misschien al moeten doen. Hij is niet in zijn eerste geheugenfalen gestikt, zoals menig kamerlid duidelijk maakte. Dit was er een te veel, voortkomend uit de arrogantie van de macht. Hij kon het niet doorgeven aan Hugo.

Ik heb het vaak gezegd – vanochtend nog voordat ik wist dat de leugen bewezen was: politici blijven te lang. Ze denken allemaal onmisbaar te zijn, zijn machtswellustelingen of hebben niets beters te doen. Curieus ook dat Rutte en Asscher nu samen zijn afgerekend op de toeslagencrisis. Omtzigt is voor beide mannen een killer geweest.

Ik ben geen fan van al te vaak verkiezingen, maar zoals ik vorige week opmerkte: het ging allemaal over poppetjes en hun leiderschapskwaliteiten. Als de belangrijkste van die leiders wegvalt, valt de grond waarop mensen hebben gekozen weg. Nieuw verkiezingen zijn lastig, problematisch, maar ik heb het idee dat gewoon doorgaan met een nieuwe VVD’er veel ernstiger is.

In de analyses van de teloorgang van het CDA, deze week ook weer in de Groene, mis ik vaak het element van de katholieke kiezer. Ontkerkelijking is allemaal leuk en aardig, maar ook niet gelovigen die opgroeiden in een katholieke omgeving weten wat het is om te zijn wat ik cultureel katholiek noem. Ik ben zo iemand. Wij herkennen andere katholieken, zoals, denk ik, mannenbroeders de protestanten in de politiek herkennen.

Lui als Maxime Verhagen, de vleesgeworden onbetrouwbare katholiek. Limburgse politici, gezellig met een pint de centen verdelend en de kluit belazerend. De moreel flexibele Hans Hillen die onder Rutte/Wilders defensie uitkleedde. Premiers als Van Agt en Lubbers. Ik zeg niet dat ze altijd gewaardeerd werden door deze cultureel katholieken, maar ze werden wel herkend.

Het is mijn stelling dat het CDA die link met de katholieke achterban is kwijtgeraakt en ook nooit meer terug zal krijgen. Balkenende was zo iemand die bij cultureel katholieken niet lekker lag. Bij de afkeer van Balkenende na zijn vierde verkiezingen (zo’n politicus die te lang bleef, zoals Rutte dat nu ook gaat overkomen) spinde de Limburger Geert Wilders garen. Ik heb de cijfers niet voorradig, maar het is geen toeval dat de PVV in Limburg en Brabant zo sterk was (daar hoef ik de keuze van katholieken voor de NSB in 1935 niet bij te halen, al wil ik het wel even noemen).

Kiezers kun je één verkiezingen verliezen, maar als je ze vaker kwijt raakt is dat voorgoed. Het CDA kan dan ook nooit meer terugkomen op het niveau van vroeger. Een club van protestanten, bijbellezers en aanvoerders als Buma zal die afgedwaalde cultureel katholieke schapen niet meer terughalen. Mona Keizer is noordelijk, Volendam geloof ik. Zij gaat het niet doen. Toen babypoliticus Camiel (Us Camieleke) de weg kwijt raakte, verloor het CDA de laatste herkenbare katholiek.

Ik zit er niet mee, vanzelfsprekend. Maar het is belangrijk om te zien wat er is gebeurd. Ik kan het niet genoeg benadrukken: kiezers die je kwijt raakt ben je voorgoed kwijt als je ze niet snel terughaalt. Vandaar dat ik het somber inzie voor de PvdA. En ook wel voor Groen Links en SP. Vandaar dat een fusie onder een nieuwe naam, met nieuw elan, noodzakelijk is. Maar dat is weer een ander verhaal.

PS. Ik lees in de NRC een column van Lodewijk Asschers laatste dag in de kamer. Hij lijkt er spijt van te hebben dat hij in januari afhaakte. Fijn. Daar hebben we wat aan. Hij had moeten doorzetten, de dertig procent in zijn eigen partij moeten negeren, en met Rutte de strijd aangaan. Misschien was de toeslagenaffaire dan aan de orde gekomen, had Rutte een goede debater als tegenstander gehad. Ik neem het Asscher kwalijk. Eerst Samsom wegwerken, dan jezelf.

PS.2 Ik hoor net dat Rutte heeft gelogen over Omtzigt. Einde verhaal. Te lang gebleven zoals ik hierboven meldde. Of Klaas Dijkhoff of Sigrid Kaag wordt premier. Of gewoon, nieuwe verkiezingen.

Misschien was de terreur van Trump nodig om Amerikanen te doen realiseren dat ze met een kortzichtig op de hen financierende belangen leunende Republikeinen een verkruimelende samenleving verkregen. Het investeringsproject van president Biden, goed voor minstens 2000 miljard dollar, in andere versies 3000 miljard, is een fundamentele wijziging van koers. De overheid investeert diep in de samenleving en legt de rekening bij degenen die ervan profiteren, ondernemingen, en degenen die al veertig jaar buiten schot zijn gebleven, de puissant rijken.

De vergelijking met de New Deal wordt vaak gemaakt, maar zoals alle historische vergelijkingen levert die aan inzicht weinig op. Bekijk Biden gewoon op de merites van zijn beleid. Het is een ommekeer, eindelijk, van het anti-overheidsbeleid dat met Ronald Reagan voet aan de grond kreeg in Amerika. Het daagt de partij van de minderheid die op alle mogelijke manieren probeert de meerderheid te dwarsbomen, uit op een manier die in de naweeën van het Trump-tijdperk meer kans heeft om succes te hebben dan tevoren.

Laten we wel wezen, de voorstellen van Biden hadden ook van Clinton, Obama en Hillary Clinton kunnen komen, althans in hun beginjaren. Zij zagen echter geen mogelijkheden om de tegenstand van de Republikeinen en de geldende dogmatiek van de jaren tachtig en negentig te overwinnen. Zoals de dood van Kennedy de Great Society van Lyndon Johnson mogelijk maakte (en medicare, medicaid, head start en burgerrechten) zo heeft het wanbeleid van de Republikeinen (want laten we Trump maar gewoon als exces beschouwen van wat hun natuurlijke modus is) nu Biden mogelijk gemaakt.

Investeringen in infrastructuur zijn niet omstreden. In elk geval niet het deel, ongeveer 1400 van 2000 miljard dat gaat naar wegen, bruggen, openbaar vervoer en internet toegankelijkheid. De investeringen in onderwijs en andere publieke voorzieningen zijn wat minder vanzelfsprekend maar misschien Biden ze meenemen in de slipstream van wat populair is. De volgende 1000 miljard zal meer omstreden worden en daar zullen de compromissen gemaakt worden.

Dat de belasting voor ondernemingen, onder Trump verlaagd van 35 naar 21 procent, nu naar 28 procent gaat, lijkt onontkoombaar. Alle gereutel uit ondernemingskringen dat het tot banenverlies leidt, is onzin. Het geld dat ze kregen toegestopt door de McConnell Republikeinen hebben ze niet geïnvesteerd maar gebruikt om aandelen in te kopen en zo de koers te verhogen. Evenmin zal een hogere schijf voor inkomens boven de 400.000 dollar leiden tot verlies aan productiviteit of investeringen. Dit zijn consumptie impulsen. De mensen die hiervan profiteren besteden hun geld meer dan evenredig aan dagelijkse behoeften.

Er moet een langere termijn financiering gevonden worden voor de wegen. De opcenten op benzine, altijd al te laag in de VS, worden minder relevant met elektrische auto’s. Een kilometerheffing is de voor de hand liggende oplossing, misschien kan de Telegraaf en de autolobby in Nederland er wat van leren als hij wordt ingevoerd.

Biden wordt wat je noemt een ’transformative president’, iemand die de samenleving op een andere koers zet. Dat werd ook tijd. De Amerikaanse samenleving draait op cycli. De New Deal progressiviteit duurde tot 1980, toen dat verhaal uitgewerkt was en de economie niet meer werkte als tevoren. Reagan kwam met een ander verhaal, deels onzin, deels correctie, en dat is nu echt uitgewerkt. Ik had het al eerder verwacht, maar je had Trump nodig en corona om de geesten rijp te maken.

Het is een van de theorieën rondom het presidentschap dat de laatste president van een voorbije tijd vaak een een termijn president is. Taft ruimde het veld in 1913, Hoover in 1933, Carter in 1981 en nu Trump. Ik denk dat Biden goed in de gaten heeft dat zijn verhaal in staat is de verdwaasde Trumpies terug te halen naar normaal denken over de samenleving. De 74 miljoen Amerikanen die op hem stemden in november geven een vertekend beeld. Dat zouden vele tientallen miljoenen van hen nu niet meer doen. De Republikeinen zitten aan de kant, zich afvragend of ze niet op het verkeerde paard wedden met hun negativisme en belangenbehartiging.

Behalve een totale dishing van Bill Clinton merk ik de afgelopen weken ook een aanmerkelijk kritischer houding van media en analisten (en wellicht ook historici) tegenover Barack Obama. Zijn presidentschap was niet zo wereldschokkend als de keuze voor een zwarte man leek te beloven. De 78 jarige politicus van de tweede garnituur die naast hem stond, deze Joe Biden, keek en leerde. Ik heb vaak gesteld dat Hillary Clinton geen leervermogen had, nu kan ik vaststellen dat Joe Biden dat aanzienlijk meer had dan we hadden mogen verwachten.

Of het voldoende is om de vrije val van de Amerikaanse samenleving te voorkomen, blijft de vraag. Maar zeker is dat als die gestopt wordt, dit precies was wat daarvoor vereist was. Het was een laatste kans om lui als Cruz, Hawley, Cotton en Pompeo af te stoppen en buitenspel te zetten. Amerika redt zichzelf, of maakt in elk geval daar een begin mee. Het is nodig, maar we moeten afwachten of het voldoende is. So far, so good.