Amerika was al lang niet normaal meer. Over een bananenrepubliek.

Ik was bezig met een lang artikel over de teloorgang van Amerika, over de realisering dat het land dat we kenden, dat we liefhadden (sommigen van ons) voorgoed is verdwenen. Er zijn niet zoveel publicatiemogelijkheden meer en ik moet eerlijk zeggen dat ik ook geen puf heb om het verhaal pasklaar te maken of me dat financieel kan veroorloven. Vandaar dat ik het zo maar publiceer.

Laten we het onderkennen: het Amerika van vroeger komt niet meer terug. Het land dat de wereld leidde, een voorbeeld was van democratische waarden en economische dynamiek is niet meer. We hebben dan ook geen andere keuze dan ons denken over Amerika te veranderen. Zelfs voor degenen die van het land houden, tot wie ik mezelf reken, is het onontkoombaar de conclusies te trekken die zich de afgelopen jaren hebben opgedrongen.

Het is niet de coronacrisis die tot deze bespiegelingen leidt, zelfs niet de vulgaire, haatzaaiende president die sinds januari 2017 in het Witte Huis zit. De trends lopen al veel langer maar beide crises, of het samenvallen van beide, maken duidelijk dat we een point of no return hebben bereikt. Ik weet niet wat ‘het nieuwe normaal’ gaat worden maar normaal was al heel lang niet waar we Amerika van kenden.

Amerika vertoont alle kenmerken van een derde wereld land , inclusief het beschamend lage niveau van de leiders ervan. David Shipler, de journalist die als correspondent in Moskou de laatste jaren van de Sovjet Unie meemaakte, noemt de VS een ‘vierde wereld land’. Dat zijn landen die ooit leidinggevend en respectabel waren maar zijn vervallen tot bananenrepublieken.

Sinds begin jaren tachtig staat de groei van inkomen in de lagere inkomensgroepen stil. Tegelijkertijd is de groei van de hoogste tien procent geëxplodeerd. Deze lange termijntrend is nog verergerd door de crisis van 2008 en de reactie van de Amerikaanse samenleving erop. Zeven miljoen Amerikanen raakten hun huis kwijt, tientallen miljoenen waren bang alles te verliezen. De banken werden gered, de burgers werden verwaarloosd. Hoewel dit grotendeels is te wijten aan de Republikeinen die Obama’s stimuleringsbeleid uitkleedden en dwarsboomden, valt het de Democraten te verwijten dat ze al die jaren weinig aandacht besteedden aan wat later de boze blanke kiezer werd genoemd. Hillary Clinton had deze mensen in 2016 niets te bieden, behalve de stupiditeit om een groot deel van hen een ‘basket of undesirables’ te noemen.

Geen talent

Klagen over de kwaliteit van de Amerikaanse politici is van alle tijden. Tocqueville stelde al vast dat mensen die werkelijk een talent hebben dat in de bruisende economie te gelde maken. Wie de voorverkiezingen en verkiezingen van 2016 en 2020 zich zag ontrollen, kon dat gebrek aan kwaliteit gemakkelijk vaststellen. Niemand onderscheidde zich. Het is geen nieuw probleem en misschien ook niet het grootste probleem. Want zelfs capabele leiders kunnen van dit land geen succes meer maken.

Bill Clinton was getalenteerd maar ongedisciplineerd, Barack Obama stak en steekt met kop en schouders uit boven de rest. Maar zelfs Obama kon in het politieke klimaat dat zich in Amerika had ontwikkeld geen ijzer met handen breken. Het Amerikaanse politieke systeem leent zich voor obstructie en dat is het enige waar de Republikeinse Partij goed in is. Na de verkiezingen van 2010 moest Obama zich beperken tot kleinere initiatieven, maar ook al voor die tijd ondermijnden de Republikeinen in de senaat (waar niet een gewone meerderheid gold maar je 60 van de 100 stemmen nodig hebt) zijn pogingen de klappen van de crisis van 2008 te dempen.

Misschien krijgt Amerika de politici die het verdient. De coronacrisis heeft andermaal laten zien dat een niet gering deel van de Amerikanen ongelooflijk dom is. Je kunt ze van alles wijsmaken en er is een bende van kwaadwillende lieden die daar gebruik van maakt, president Trump voorop.

Het is verleidelijk te denken dat een andere president met meer fatsoen en meer communautaire idealen Amerika kan redden. Het vergt meer dan het ‘terug naar normaal’ dat Joe Biden aanvankelijk in zijn campagne hanteerde. Biden zal niet de verandering brengen die nodig is, misschien kan zijn vicepresident dat straks wel. Franklin Roosevelt voerde in 1932 campagne op een fantasieloze, traditionele agenda en toonde zich als president creatief en krachtdadig. Het is nooit te laat voor optimisme hoewel dat inmiddels nauwelijks realistisch lijkt.

Een gesegregeerd land

Amerika is een gesegregeerd land en dan heb ik niet over ras. De mensen die het goed vergaat hebben nauwelijks contact en vaak ook geen compassie met de vele Amerikanen die nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden. Ze wonen in verschillende wijken, gaan naar verschillende winkels, ervaren een verschillend dagelijks leven. Ze stemmen anders, dat wil zeggen, het overgrote deel van de lage inkomens stemt niet. De rest wordt bedrogen. Neem de belastingverlaging voor de rijken (die van 2001 of die van 2016, maar laten we dichtbij blijven): daar had Trump geen campagne op gevoerd. Sterker, niets van wat in de campagne van 2016 een rol speelde is door hem als prioriteit opgevoerd, met uitzondering van zijn immigrantenhaat. In de praktijk is er een grote discrepantie tussen de agenda’s waarop politici worden gekozen en wat ze daadwerkelijk doen.

Ik heb lang betoogd dat de VS een samenleving is die steeds meer als los zand aan elkaar hangt. Mensen die het goed hebben, hebben het goed. Ze keren zich af van de mensen die het slecht hebben. Het orgaan dat een samenleving samenhang geeft door taken te vervullen die anders blijven liggen, de overheid, is in de VS systematisch uitgekleed nu sinds vijftig jaar conservatieve ideologie het Amerikaanse beleid bepaalt. Conservatief is een misplaatst woord hier. Conservatieven zouden voorzichtiger met hun samenleving omspringen dan deze anti-overheidsactivisten voor wie niets heilig is dan hun eigen portemonnee.

In zijn stemgedrag sinds 1970 is de Republikeinse Partij verder afgedwaald naar rechts dan de Democraten naar links zwierden; ik zou zelfs eerder betogen dat links in Amerika sinds de jaren zestig op apegapen ligt. Je kunt te hoop lopen tegen de Republikeinen en ze dragen een zware verantwoordelijkheid maar dat neemt niet weg dat de Democraten medeverantwoordelijk waren, met name in de jaren negentig. Onder Clinton hervormden ze het sociale stelsel, stemden ze in met verregaande deregulering van het financiële systeem en misdaadbestrijding die leidde tot overvolle, geprivatiseerde gevangenissen, alles onder vlag van triangulering of derde weg opportunisme. Ziektekostenverzekering hielpen ze naar de mallemoer. De Democraten maakten in de culture wars die ze mede aanjoegen ook de fundamentele fout om zich te concentreren op onderwerpen als geslacht, ras en seksuele identiteit in plaats van klassieke sociaal economische onderwerpen.

Politieke polarisatie groeide sinds 1980 en volgens de historicus Walter Scheidel in The Great Leveller volgde de ontwikkeling van de hoogste inkomens tussen 1913 en 2008 vrij nauw de mate van polarisatie, maar met een vertraging van ongeveer tien jaar.

Beperking van de opkomst en het moeilijk maken om te stemmen werkt sterk in het voordeel van de hoogste inkomens. In de verkiezingen van 2008 en 2010 was opkomst nauw gerelateerd aan inkomen. In 2010 bracht slechts een kwart van de armste huishoudens hun stem uit terwijl de helft van de burgers met inkomens boven de 150.000 dollar dat deden. Zelf heb ik de neiging om inkomensongelijkheid, hoe onaangenaam en vulgair de graaizucht van bestuurders ook mag zijn, ondergeschikt moet zijn aan armoedebestrijding. Laten we zeggen dat ik me minder druk zou maken over inkomens van meer dan een miljoen, laat staan over die van tientallen miljoenen, als het percentage armen in het rijkste land van de wereld sterk was afgenomen tijdens dit graaifestijn. Het is een schande dat het rijkste land van de wereld nog steeds zoveel armen en kanslozen kent.

Geen ideologische grondslag

De coronacrisis laat zien dat er geen sprake is van een ideologische grondslag voor Amerikaans beleid. Bernie Sanders en anderen mogen te hoop lopen tegen neoliberalisme, de crisis toont eens te meer dat de drijvende kracht voor degenen die de macht hebben puur eigenbelang is. Donald Trump is enkel bezig met zijn populariteitscijfers en zijn herverkiezing, de Republikeinen onder leiding van Mitch McConnell dienen enkel de belangen van sociaal conservatieve belangengroepen en van hun geldschieters, de ondernemingen melken het systeem, zelfs in een crisissituatie, burgers laten zich opnaaien met argumenten die suggereren dat het gaat om grondwettelijke vrijheden. Er is niets ideologisch aan, het gaat puur om de macht en om wat je met die macht kunt doen. De Republikeinen gebruiken niet eens meer het argument van vrije markten, wereldhandel en burgerlijke vrijheden. Ze hebben de pretenties opzijgezet. Trump zelf erkende dat als de kiesrechtregels zonder beperkingen werden toegepast, geen Republikein meer verkiezingen zou winnen.

Trump won met opzijzetten van het Republikeinse establishment. Maar binnen de kortste keren schaarde de hele partij zich achter een president die misschien wat ideeën had die hen tegenstonden maar die gewoon deed waarvoor zij macht nodig hebben: belastingen verlagen, regulering ondermijnen en de rechtelijke macht voor de lange termijn in hun zak stoppen. Politiek rechts voert al decennia veldslagen tegen de federale overheid en zuigt al decennia het geld weg voor effectief algemeen beleid. De samenleving is uiteengevallen, geholpen door een president die verdeeldheid aanjaagt en gebruikt als dagelijks politiek middel. Het land, de kiezers, ook zijn kiezers, zijn cynisch, wantrouwend, elkaar verwerpend, en hebben geen beeld van een gezamenlijke toekomst.

We hebben het niet over de zichtbare corruptie van Trump die de overheid rekeningen stuurt voor gebruik van faciliteiten, of die paaseieren verstopt in belastingmaatregelen die onroerend goedboeren zoal hijzelf en zijn schoonzoon bevoordelen, of van de Republikeinse senator Burr die medio februari zijn aandelenportefeuille opschoonde nadat hij uitgebreid gebriefd was over de zich ontwikkelende coronacrisis. Omkoping of geld onder de tafel gebeurt niet veel meer dezer dagen. Corruptie van politici is subtieler en dieper. Belangengroepen hebben andere manieren gevonden om wetgevers in te kapselen en hun invloed ondermijnt de democratische open samenleving.

Dit is de derde crisis deze eeuw. Het begon met 9/11. Het onmiddellijke gevolg was nationale eenheid en solidariteit, het eindresultaat was verdeeldheid, verspilling en verkwanseling van Amerikaanse reputatie, zowel binnenlands als buitenlands. In 2008 redde het congres het financiële systeem maar toen het aankwam op structurele veranderingen om de factoren die de crisis hadden veroorzaakt aan te pakken, gebeurde er weinig of niets. De bankiers werden gered, bleven arrogant en zeven miljoen Amerikanen verloren hun huis. Een blijvend gevolg was de polarisatie van de samenleving – niet de politieke polarisatie maar degenen die goed af waren en weinig last hadden van de crisis van 2008 en degenen die er nooit meer uit kwamen. Waarom zou het nu beter aflopen?

Je kunt niet anders dan diep pessimistisch zijn. De politieke elite is disfunctioneel, zelfzuchtig en kortzichtig. Zelfs de beste van het stel, Barack Obama, liep vast. De economische elite is bezig met zelfverrijking, uitbuiting van de zwakke kanten van de Amerikaanse samenleving of het kopen van appartementen in New York of landgoederen in Nieuw Zeeland. Er is geen intellectueel leven dat doordringt in de samenleving.

Niemand verbaast zich erover dat de hulpprogramma’s die het congres opzet in de coronacrisis onmiddellijk worden uitgekleed door ondernemingen die er geen recht op hadden en geen probleem hebben met wat neerkomt op diefstal uit de publieke pot. Natuurlijk moesten de gewone burgers die hun baan en hun ziektekostenverzekering kwijtraakten wachten terwijl bonusgraaiende ondernemers miljoenen aan staatssteun kregen, zonder veel voorwaarden, want dat hadden hun lobbyisten en politici wel bedongen.

Het beeld van neonazi’s met automatische geweren in het gebouw van het congres van Michigan – alles legaal en door de racist in het Witte Huis gekwalificeerd als ‘goed volk’ – zegt het allemaal. Het is een onontkoombaar gevolg van een president die wetenschap onzin vindt en iedere tweede zin van een leugen voorziet. Historici weten dat polarisatie een vast deel is van het Amerikaanse politieke systeem maar nooit was er een president, een partij, die de ene helft van Amerika tegen de andere helft opzette. Zelfs de presidenten in de aanloop naar de burgeroorlog waren niet zo grof. Amerika heeft zijn deel aan slechte presidenten, is misschien zelfs overbedeeld maar gered door zijn politieke systeem. Het had echter nooit een president die dagelijks verdeeldheid zaait en een toch al wankelend gevoel van samenleven structureel ondermijnt. Niet omdat hij er ideeën over heeft maar omdat hij het kan. Niemand houdt hem tegen. Zo gaat dat in een bananenrepubliek.

Ach, die politici.

Zoals ik verwachtte gaat Joe Biden de komende week weer helemaal besteden aan het rechtbreien van zijn gemankeerde antwoord op de Tara Reade klacht. Je weet hoe het gaat aflopen: een commissie of verstandig persoon die zijn archieven in Delaware doorploegt. Moet niet al te moeilijk zijn, het beperkt zich tot 1993. Wat is Bidens probleem?

Niet dat het ertoe doet, het is nu ons probleem. Hij is al een uitzonderlijke zwakke kandidaat, dit maakt het allemaal veel erger.

Zelfs die kwezel van een Mike Pence weet wanneer je de terugtocht moet blazen. Hij droeg geen mondkapje toen hij de Mayo Clinic bezocht en geeft nu toe dat dit fout was. Stop de persen: iemand in de regering-Trump geeft toe dat hij iets verkeerd deed. 

Gouverneur De Wine van Ohio draaide ondertussen zijn order dat de burgers mondmaskers moeten dragen in winkels fluks terug. Niet omdat hij het verkeerd gedrag vindt, integendeel, maar omdat hij zich realiseerde dat de order niet te handhaven is. Nou ja, handhaving zal leiden tot provocaties van precies dat tuig dat in Michigan met automatische geweren rondloopt. Daar valt niets aan te winnen. Dus krabbelde De Wine terug.

Ondertussen heeft in Nederland Baudet moeite om zijn eigen racistische en antisemitische groepjes onder controle te houden. Zijn retoriek, zijn stellingnames nodigen dit soort corporale kluchten onder dito leden uit. Hij kan er niet van weglopen. Zijn onwelriekende gedachtegoed en zijn eigen optreden lopen eigenlijk wel aardig parallel met die racistische white supremacy idioten in Michigan. 

Iedere keer als ik iets over Baudet lees, moet ik weer denken aan die foto waarop hij de rechtse provocateur Milos Yiannopoulos omarmt. We wisten wat ons te wachten stond. Foute man, foute vrienden.

Foto van de week | Frans Verhagen, Amerika kenner

Het CDA, ook zo’n club zonder leervermogen, vindt het geen sta in de weg om weer eens goed samen te werken. De ervaring met Wilders was zo goed, doen we nog een keer! Het CDA is een partij geworden die geen rol meer heeft in de politiek en die ook niet verdient. Het midden verdwijnt verder. 

Tja, en die opportunist van een Krol en zijn bejaardensoos. Hollandse politiek op zijn best. Je ziet trouwens ook hoe goed de Nederlandse Turken zijn geïntegreerd: ook zij vallen ruziënd over persoonlijke zaken uiteen. Nou Baudet nog. Hij houdt van oud-Hollandse tradities.

Trump veroorzaakt moral hazard, ook bij ons.

Het is frappant en behoorlijk verontrustend hoe de fabeltjes van Trump het publieke debat sturen, zelfs leiden. De psycho heeft een zondebok nodig die de aandacht afleidt van zijn eigen falen in de zes weken tussen eind januari en half maart toen hij eindelijk doorhad dat de coronacrisis een crisis was.

China is nu de gebeten hond. Trump heeft vanzelfsprekende zondebokken: de Democraten, de media en China. In die zin is er niets nieuws aan de hand. China was ook al verantwoordelijk voor de ‘hoax’ van klimaatverandering. Het lijdt geen twijfel dat China de uitbraak van het virus totaal verkeerd heeft behandeld. Zoals dat gaat in een autoritair regime verborgen lokale autoriteiten slecht nieuws totdat het niet meer verborgen kon blijven – een soort Chinees Trumpistan.

Maar wat we nu zien is dat Trump en zijn buikspreekpop Mike Pompeo zonder enig bewijs de samenzweringstheorie rondpompen dat het coronavirus in een Chinees laboratorium is gemaakt en ontsnapt is. Trump riep dat hij bewijs had en leverde het niet. Pompeo riep dat hij bewijs had maar was het tegelijkertijd helemaal eens met de inlichtingendiensten die geen bewijs konden vinden.

Het doet er allemaal niet meer toe. De hele wereld, niet alleen de Amerikaanse dommeriken, verlangen nu dat de Chinezen bewijzen dat het niet uit een laboratorium is ontsnapt. In Buitenhof gisteren was dit ook een onderwerp van discussie. Terwijl het echte onderwerp zou moeten zijn hoe een Amerikaanse president, onze grote bondgenoot, voor electoraal gewin een soort economische koude oorlog opstart (die warme tonen zal krijgen als China de kans schoon ziet om Taiwan lastig te vallen), babbelden de gasten over Trumps beschuldiging en dat het echt onderzocht moest worden.

Nou zal niemand het oneens zijn met de stelling dat het ontstaan van dit virus onderzocht moet worden, maar dat is geen discussie onderwerp. Het gebeurt al lang. Sterker, een lab in Texas werkt samen met het lab in Wuhan om dat uit te zoeken. Mag niet meer van de psycho. Het is waar dat China te weinig openheid toont, maar dit soort van confrontatiepolitiek in de pr-sfeer helpt niet om daar doorheen te breken. En openheid aan de kant van de VS wordt gecompromitteerd door de leugens van Trump en Pompeo.

De ironie – niet besteed aan deze twee – is dat China hun optreden juist weer kan gebruiken om eigen burgers af te leiden van eigen falen. Zie dit artikel in Politico. Nu dat ik erover denk, dit is vast een samenzwering. China en Amerika werken samen om elkaar af te kammen, zodat ze binnenlands hun eigen falen kunnen verhullen. Verklaart alles! Bovendien lijkt China nu inderdaad een veiliger plek dan de VS – of het centrum van Tilburg.

Maar terug naar het publieke debat: ineens gaat het daar weer over. Niet over Trumps falen. Niet over het leggen van verantwoordelijkheid bij de staten die hij vervolgens ondermijnt door protesten te steunen. Niet over zijn kwalificatie van confederale vlaggen, swastika’s en automatische wapens dragend tuig als ‘goede mensen’. Niet over zijn oproep aan de gouverneur van Michigan om een deal met deze lui te sluiten.

Inmiddels zit de VS aan 70.000 doden en de pieken in de fly-over staten moeten nog komen, versterkt door het negeren van de lockdown. Het zet je als waarnemer in een vervelende positie. Je hoopt dat het aantal doden beperkt blijft, anderzijds hoop je dat de onverantwoordelijke gekken gestraft worden voor hun gedrag door hoge aantallen besmettingen. Het is een live experiment. Als staten als Georgia, Iowa en Alabama wegkomen met het opheffen van lockdown en het niet leidt tot meer coronagevallen dan zal bij de tweede ronde van het virus de oproep om lockdown des te slechter worden opgevolgd.

Trump veroorzaakt moral hazard. Niet alleen in zijn eigen land maar ook bij mij. Je hoopt dat het allemaal leidt tot grote ongelukken. Geen goede state of mind. 

In Nederland hebben we een ‘intelligente lockdown’. Dat denken we tenminste. Het probleem is dat intelligentie een bedreigd goed is, ook in Nederland. Volle stadscentra terwijl het advies uitdrukkelijk is dat niet te doen. Rutte zal moeten onderkennen dat er niets valt te beginnen met niet intelligente burgers. Wat dan? Ik vermoed dat we de risicokant opgaan, met ook hier een moral hazard. Als eigengereid optreden van opstandige burgers niet leidt tot meer coronagevallen dan hebben ‘ze’ gelijk.

Joe Biden en de dames II.

Biden deed vanochtend wat werd verwacht: hij legde een verklaring af over de aanklacht van aanranding die een ex-werkneemster deed.

Hij ontkende dat het gebeurd was. Wist uiteraard ook niet waarom de klaagster iets anders meent. 

Biden vroeg om publiek maken van de aanklacht in de National Archives, als er een dergelijke aanklacht zou zijn. 

Hij verzette zich tegen een onderzoek van zijn archieven.

Is het genoeg? Nee, want er zijn zoals ik gisteren betoogde geen goede uitkomsten.

Ik kan al wel voorspellen dat zijn archief wel degelijk bekeken gaat worden, door een wijze man die niet van partijdigheid kan worden verdacht. Als Biden dat meteen had aangekondigd was het voorlopig stil geworden, nu gaat de media aandacht nog door tot hij dat onderzoek aankondigt.

Schade? Nog niet. Maar het is nog niet voorbij.

De oorlog met China en met zijn eigen inlichtingendiensten: Trump kan alleen maar campagne denken.

Mike Pence is niet alleen een onbeschaamde hielenlikker maar ook een politicus die weet uit welke hoek de wind waait. Na zijn optreden in de Mayo Clinic zonder mondmasker kreeg hij zoveel kritiek dat hij bij een bezoek aan de GM fabriek er wel een droeg. De held heeft zijn punt gemaakt: Republikeinen dragen geen mondkapjes. Nu mag hij ze weer wel dragen, als ze zijn voorgeschreven. De grote vraag: gaat de psycho zelf mondkapjes dragen als hij weer buiten het Witte Huis campagne mag voeren? Ik kan het me moeilijk voorstellen.

Campagne voeren, dat is het enige wat de president doet. Zijn poging om een oorlog van woorden (het gaat meer worden dan dat) met China te beginnen door zonder enig bewijs te roepen dat het coronavirus in een laboratorium in Wuhan is ontstaan, is wel heel erg doorzichtig een campagne truc. Ik ben benieuwd hoe ver hij hiermee komt. 

De slimmeriken in het Witte Huis hebben bedacht dat ze Joe Biden moeten koppelen aan China. Hij zou ‘soft on China’ zijn, ook hier wel heel doorzichtig de oude truc die Republikeinen al decennia tegen Democraten gebruiken, alleen was het toen de Sovjet Unie. Hoe dat moet gaan weet ik niet. Trump is zo vaak zo vriendelijk geweest over zijn grote vriend Xi (en een roedel andere autoritaire leiders of dictators) dat elk verhaal over Biden onmiddellijk Trumps omarming van Xi tegenover zich krijgt.

Het is niet zozeer een wanhoopsoffensief als een gevolg van een gedachte die ons genie in het Witte Huis in zijn lege hoofd heeft gekregen: niets werkt en ik moet altijd iets of iemand hebben om de schuld te geven. Ergo: China. Hij dreigt zelfs de rente op staatsobligaties (China financiert al twintig jaar Amerikaanse tekorten) niet meer te betalen. Senator Lyndsey Graham, een hielenlikker die de kluts kwijt is, stelde zelfs voor de obligaties te cancellen, zo’n beetje zoals Argentinië dat doet. Dat Mike Pompeo Trumps spelletje speelt is inmiddels niet meer verrassend. Nooit heeft een minister van Buitenlandse Zaken zo in zijn hemd gestaan als Pompeo.

De psycho wil ook schadevergoeding van China voor het achterhouden van informatie. De reactie kan alleen maar zijn: kunnen de Amerikanen ook schadevergoeding van Trump krijgen voor het zes weken lang ontkennen dat er iets aan de hand was? De staat Missouri heeft China al aangeklaagd, ze kunnen beter Trump aanklagen.

Het is allemaal Spielerei, allemaal onzin van een kat in het nauw. Maar er zitten gevaarlijke kanten aan. Niet alleen in de relatie met China en waar dat toe kan leiden, maar vooral ook in Trumps wens dat de inlichtingendiensten het ‘bewijs’ leveren dat het virus inderdaad in een lab is gemaakt en is ontsnapt. Nu zal blijken of en hoeveel de kwaliteit van de inlichtingen is ondermijnd door Trumps beleid. Hij heeft mensen die het verstandig vonden om ongekleurde informatie te geven ontslagen en zijn eigen onderknuppels erneer gezet. De informatie die ze verscheidene keren gaven in januari over het dreigende virus werd door de psycho genegeerd. 

Dat wordt nog leuk. Als de inlichtingendiensten nu Trump van dienst zijn en opzet claimen (onderwijl hun bronnen geheim houdend – moet nou eenmaal, zeggen ze) dan gelooft werkelijk niemand dat (nou ja, Pompeo en Fox News, die wel). Als ze hem niet het bewijs leveren en hij blijft roepen dat hij het bewijs wel heeft, dan heeft hij een probleem. Nou ja, een probleem van geloofwaardigheid, maar dat is voor deze zinkende idioot niet echt een probleem. Hij zal China blijven aanvallen, en de Democraten, en wie dan ook, als hij maar een zondebok heeft voor zijn eigen falen. We gaan leuke maanden tegemoet. Hoe lang blijven ruggengraatloze maar ambitieuze Republikeinen Trump steunen? Langer dan je zou denken, maar er komt een punt waarop het aantrekkelijk wordt om afstand te nemen.

Over ongelijkheid, democratie en Hillary Mantel. De omgevallen boekenkast in coronatijd.

Toevallig (wat heet toeval?) las ik vorige week het boek van Walter Scheidel, The Great Leveler. Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-first Century. Het paste in mijn leespatroon over ongelijkheid en de kwetsbaarheid van democratieën maar had ineens grote actualiteitswaarde omdat een van de vier ‘levelers’ die Scheidel in de geschiedenis ziet de pandemie is (de andere zijn oorlog, revolutie en ineenstorting van de staat). De vaststelling dat na de Tweede Wereldoorlog tijdens een periode van zo’n 25 jaar een soort ideale gelijkheidsverdeling bestond, met hoge belastingen voor de rijken en de opbouw van een verzorgingsstaat, is door Piketty aangetoond. Net als Scheidel, die Piketty bewondert, stelt die auteur dat ongelijkheid voor alles een politieke beslissing is. Een samenleving besluit om ongelijkheid te laten groeien, zoals dat in de VS gebeurde onder diverse Republikeinse presidenten. Kan deze pandemie daar verandering in brengen? Lees Scheidel daarover in The Guardian.

In deze context las ik ook Bas van Bavels De onzichtbare hand. Hoe markteconomieën opkomen en neergaan waarin hij betoogt dat het niet vanzelfsprekend is dat onze huidige markteconomie blijft voortdraven. Met voorbeeld uit het verleden en, aan het einde van het boek, een beschrijving van de huidige tijd legt hij indicatoren neer die aangeven wanneer zo’n succesvolle markteconomie op zijn einde loopt. De corrumpering van het politieke system door de rijken is de meest duidelijke, leidend tot ongelijkheid, nutteloze investeringen en ondermijning van regulering. Een interessante stelling om op te kauwen. En dat doe ik.

Zonder terughoudendheid kan ik het boek van David Runciman, The Confidence Trap. A History of Democracy in Crisis from World War I to the Present aanbevelen. Het dateert uit 2013 en de auteur voegde in 2017 een nieuw nawoord toe maar zijn verhaal over hoe democratie een instabiel, zwabberend systeem is dat moeilijk besluiten kan nemen maar als het tot actie komt dat wel goed doet omdat het fouten kan erkennen en onderkennen. Autoritaire regimes handelen sneller maar zijn vaak (altijd) niet in staat te erkennen dat ze iets fout hebben gedaan. China en de autoritaire kant van de psychopaat in Washington, plus de daden van gouverneurs als Cuomo en Newsom gaven het boek een bijtende actualiteit. Runcimans How Democracy Ends staat op de lijst, ongetwijfeld een pessimistischer verhaal in het Trump-tijdperk.

Runciman gebruikt Alexis de Tocqueville en diens Democratie in Amerika (vooral deel II) als kapstok voor veel observaties. Dat intrigeerde me des te meer omdat ik Tocqueville herlees, dit keer in het originele Frans (don’t ask). Democratie en de gevarenzone waarin we ons bewegen maken de Franse historicus/socioloog actueel en tegelijk zit hij zo ver weg dat je je niet moet ophangen aan zijn verhaal zoals sommige conservatieven doen.

Inequality van Anthony Atkinson was wat technischer. Ik moest me ertoe zetten om het gedetailleerd te blijven lezen. Op mijn stapel ligt nog het nieuwe boek van Piketty, Capital and Ideology, dik en zwaar als een baksteen. 

Ook dik en zwaar was het nieuwe boek van Hillary Mantel in haar serie over Thomas Cromwell en Henry VIII, The Mirror and the Light. Ik heb genoten van de eerste twee delen (Wolf Hall en Bring up the Bodies) maar ik moet zeggen dat deze baksteen wat zwaar op de maag lag. Concreet: Mantel had een betere editor verdiend. De kleine 900 bladzijden bewezen mijn handzame en niet strikte maar meestal kloppende stelling dat elk boek van meer dan 500 pagina’s slecht geschreven en/of geëdit is. 

Ik las de eerste 300 pagina’s met interesse, de zijpaden en details accepterend die deel zijn van Mantels stijl. Daarna werd het werk om het boek door te ploegen, tot de laatste 200 pagina’s waarin Cromwell in de sfeer van haat, retributie en executie zelf met zijn hoofd op het hakblok komt. Jammer, als je sterren moest geven dan zou ik het op drie uit vijf houden – ik neigde naar twee, maar daarvoor is Mantel een te goede schrijfster.