Zeg wat je wilt van Donald Trump maar hij is uitzonderlijk goed in het bedenken van zijn eigen metaforen. Kom maar eens met een krachtiger symbool van zijn presidentschap dan het afbreken van de East Wing van het Witte Huis. Nota bene tijdens een shut down van de federale overheid scheuren de tanden van de sloopmachines het historische bouwwerk uiteen. Dat hij het zonder vergunning doet en de plannen voor vervanging ervan met een grote balzaal nog niet klaar zijn, laat staan zijn goedgekeurd? Ah well, het past in het patroon.
Zie het als metafoor voor de manier waarop Trump het presidentschap kapotmaakt, althans het presidentschap zoals de Founding Fathers dat bedoeld hadden. Hij vernietigt wat was, en vervangt het door een monarchaal bewind, zo opgeblazen en zelfingenomen als de voorgestelde balzaal. Hij doet het omdat hij het kan.
Persoonlijke macht, daar draait het om bij Donald Trump. De macht het wereldwijde symbool van het Amerikaanse presidentschap af te breken. De macht om er eigen speeltjes neer te zetten. De macht om persoonlijke vijanden te vervolgen. De macht om universiteiten, advocatenkantoren en scrupuleloze techbazen naar zijn pijpen te laten dansen. De macht om de overheid voor 230 miljoen dollar aan te slaan voor gemaakte kosten om zijn welverdiende rechtszaken te verrekenen – de check daarvoor te ondertekenen door, natuurlijk, niemand anders dan hijzelf.
Autoritaire leiders hangen aan symbolen. Ze willen laten zien dat ze macht hebben, letterlijk, visueel. Vandaar alle goudbeslag in het Oval Office. Vandaar het bestraten van de Rose Garden zodat die nu lijkt op het terras van een rijkeluis oord in Florida. Vandaar de balzaal. Vandaar de militaire parade op zijn verjaardag. Ik ben de baas, dus ik kan het. Iedereen om me heen verzekert me dat het mooi is. Mooi? Wat zeg ik? Het mooiste, het beste, het grootste ooit! Iedereen zegt het.
In dezelfde week dat de balzaal actueel werd door de zichtbare afbraak van de East Wing, kondigde Trump de bouw aan van een triomfboog ter gelegenheid van de 250ste verjaardag van de Verenigde Staten. Een klassiek geval, lijkend op de Arc de Triomphe, met een gouden gevleugelde vrouwenfiguur er bovenop, omringd door adelaars. Onontkoombaar drong zich het beeld op van Hitler, samen met zijn architect Albert Speer het model voor een Nazi-triomfboog bekijkend. Ook Trump had een modelletje, dat hij triomfelijk omhoog hield. Drie modellen zelfs: small, medium en large. Niemand was verrast dat hij een voorkeur had voor de grootste variant. Voor de gelegenheid was zijn spreekgestoelte ook uitgerust met een adelaar. Van goud, natuurlijk.
Trump deed het voor een verzameling geldschieters die in zijn corruptie investeren door miljoenen voor de balzaal aan te dragen. De gebruikelijke types, techbazen, bankiers, tabakproducenten en olieboeren, waren aanwezig om de grote leider te vereren. Welsprekend als immer, toonde Trump zich de meester van het moment. “Zo velen van jullie zijn echt, echt genereus geweest,” zei hij. “Een paar van jullie die daar zitten, zeiden, ‘Sir, zou 25 miljoen dollar gepast zijn?’ Ik zei, “I’ll take it”.
Zeg wat je wilt van Trumps smaak en zijn diepe behoefte iets tastbaars achter te laten in Washington, als bouwwerk past de klassieke triomfboog in de hoofdstad. Hij komt te staan aan het uiterste einde van de Mall, de strook die loopt van Capitol Hill via het Washington Memorial naar het Lincoln Memorial. Het is geen toeval dat al deze monumenten klassieke Romeinse architectuur omarmen.
De Amerikaanse Founding Fathers hadden een buitengewone interesse in de klassieke oudheid, ze beriepen zich vaak op het oude Rome als voorbeeld en bron van inspiratie. De ironie is dat ze dit deden om precies de omgekeerde reden dat Trump en andere autoritaire types zo dol zijn op het Romeinse voorbeeld: de Founding Fathers wilden af van de monarchie. In hun tijd kenden ze maar één voorbeeld van een langdurig succesvolle republiek en dat was Rome.
De Amerikaanse revolutionairen zagen hun nieuwe land als een wedergeboorte van die Romeinse republiek, een verbeterde versie ervan, waarin de antieke waarden van ‘de goede samenleving’ geborgd waren. In discussies over de grondwet namen ze pseudoniemen aan als Brutus, Cato en Publius. Geen wonder misschien dat Amerikanen ook hun officiële gebouwen in klassieke stijl uitvoerden. Washington staat er vol mee: het Capitool, het gebouw van het Supreme Court, de Library of Congress, het ministerie van Financiën. Maar kijk ook naar de obelisk voor George Washington, de rotunda voor Jefferson en de tempel die voor het Lincoln Memorial werd opgericht.
Trumps liefde voor klassieke bouwwerken, en zijn afkeer van alles wat modern oogt, is diep Amerikaans. Dit is het Amerikaans idee van statig, van gezaghebbend. Er valt zelfs wat te zeggen voor de triomfboog op de miezerige rotonde die naar de Arlington Memorial Bridge voert. Daartegen pleit echter dat de symboliek van de Mall met aan het ene einde Capitol Hill, het gebouw voor de wetgevende macht, het Congres, in de visie van de Founding Fathers, het centrum van politieke macht, en straks aan het andere einde een boog voor de persoon die precies het omgekeerde vertegenwoordigt, krachtig en verontrustend is. Niet symbolisch maar evenzogoed een krachtig beeld, is dat Trump wil bouwen in een terrein waar nieuwe monumenten niet zijn toegestaan om ‘de integriteit van de Mall’ te bewaren. Een woord dat Trump niet kent: integriteit.
Laat het aan de 47ste president over om alle normen en ook alle wettelijke regels te negeren, en ermee weg te komen omdat de andere organen van dat mooie, gebalanceerde systeem dat de Founding Fathers opzetten, hun taak verzaken. Inderdaad, de Romeinse republiek was ooit een mooi voorbeeld van een niet door één persoon geleid systeem, maar verontrustender is dat Rome uiteindelijk uitliep op een systeem van keizers met absolute macht. Trump kan niet verdacht worden van grote historische kennis, maar zijn ambitie is te vergelijken met andere autoritaire leiders die zich door Rome lieten inspireren: Napoleon, Mussolini, Hitler.
Voor wie was de boog bedoeld, vroeg een journalist bij de presentatie: ‘Voor mij – hij gaat prachtig worden’. De aanwezige geldschieters applaudisseerden braaf terwijl op de achtergrond de East Wing werd afgebroken.
