Morgen in de Standaard

In het Trump-tijdperk is weinig meer ongepast, maar voordat mensen die de man een rampzalig president vinden stiekem juichen bij het nieuws van Trumps corona infectie, doen ze er goed aan de scenario’s te overzien van deze ontwikkeling, 32 dagen voor de verkiezingen. Het leidt tot ietwat morbide overpeinzingen, zoals de vaststelling dat Trumps verscheiden – als het zover komt – voor de Democraten wel eens slecht uitpakken.

We kunnen uiteraard niet voorzien hoe ziek Trump gaat worden, maar mocht hij niet in staat zijn te regeren dan kan hij, volgens het 25ste Amendement op de grondwet zijn bevoegdheden tijdelijk overdragen aan vicepresident Mike Pence, die wordt dan acting president. Dat deed president Reagan in 1985 toen hij wegens een darmoperatie onder volledige narcose werd gebracht. Mocht Trump zo ziek zijn dat hij niet meer kan regeren maar zijn macht niet heeft overgedragen, dan gaat de presidentiële macht automatisch over op Pence. Gaat Trump dood, dan wordt Pence president. Om het verhaal volledig te maken: mochten zowel Trump als Pence uitgeschakeld raken, dan gaat het presidentschap naar de Speaker van het Huis van Afgevaardigden, de Democrate Nancy Pelosi. Die gedachte zal Republikeinen slapeloze nachten bezorgen.

Als Trump dood zou gaan voor 3 november kan de Republikeinse Partij iemand voordragen als kandidaat. Het zou vreemd zijn als dat niet de dan zittende president, Mike Pence, zou zijn. De stembiljetten zijn al gedrukt, er is zelfs al gestemd en Pence staat daarop. Mocht Pence op 3 november winnen, dan is het onwaarschijnlijk dat de Republikeinse kiesmannen hem zullen laten vallen voor een andere Republikein, al hebben ze theoretisch die mogelijkheid. Mocht Trump-Pence verliezen dan maakt het natuurlijk niet meer uit.

De campagne van Trump ligt voor minstens veertien dagen stil. Hij zal geen massa bijeenkomsten kunnen houden – voor mensen zonder mondkapjes – zoals hij graag doet. Hoewel Het Witte Huis ongetwijfeld zal suggereren dat campagne voeren nu ongepast is, zal niemand zich daar wat van aantrekken. Democraten niet omdat ze weinig coulance hebben met deze Republikeinse Partij, Republikeinen niet omdat ze de senaat willen behouden. Het debat van 15 oktober lijkt van de baan, wat gegeven de ervaring van het eerste debat, de onaangename confrontatie van twee bejaarden, voor menigeen een opluchting zal zijn, zelfs voor veel Republikeinen.

Waarom kan dit allemaal heel slecht uitpakken voor de Democraten? Dat heeft alles met Mike Pence te maken. Pence, een voormalig gouverneur van Indiana, heeft zich een loyaal Trump supporter getoond. Hij is een evangelische christen, zo streng in de leer dat hij niet dineert met een vrouw die niet de zijne is. Die achtergrond was de reden dat hij in 2016 werd gekozen door Trump. Pence heeft zich de afgelopen vier jaar vaak moeten verbijten als Trump weer eens over schreef ging, maar hij deed dat manmoedig, volgens sommigen al te loyaal.

Pence is, kortom, een betrouwbare, traditionele conservatief, iemand die, net als de hele Republikeinse Partij, de president onder alle omstandigheden gesteund heeft. Maar veel kiezers in het midden die onder geen voorwaarde meer op Trump zouden stemmen, en veel never Trumpers, Republikeinen die Trump verwerpen, zouden zonder moeite op Pence stemmen. Het zou een buitenkansje zijn om de Republikeinse Partij te redden van Trumpisme en weer in normaal conservatief vaarwater te krijgen.

Daar zit het grote gevaar voor de Democraten, die zich vooral geprofileerd hebben als het alternatief voor een president zonder moreel kompas. Alles beter dan Trump! Joe Biden, een degelijke, beschaafde man ver over zijn houdbaarheidsdatum, is daarvan het vleesgeworden bewijs. De 77-jarige Biden is lang niet zo scherp meer als hij ooit was (doordat Trump maar bleef doorrazen afgelopen dinsdag was minder zichtbaar dat Biden weinig te bieden had, ook al had hij geen senior citizen momenten). Hij leidt een partij die veel jonger en veel progressiever is dan hijzelf. Anders gezegd, de Democraten kozen voor Biden niet uit liefde maar uit opportunisme, als beste troef tegen de vulgaire president. Op het moment dat de keuze niet Biden-Trump is maar Biden-Pence ziet alles er ineens heel anders uit.

Dan zitten de Democraten met een kandidaat die weliswaar empathisch en sympathiek is maar geen enthousiasme losmaakt. En een alleszins redelijke tegenstander. Onder die omstandigheden stijgen de kansen dat de Republikeinen het Witte Huis behouden met Mike Pence, met wie ze heel goed mee kunnen leven. Republikeinen zijn dol op de macht en zullen deze buitenkans aangrijpen om die macht te behouden. Alles draait om de opkomst op 3 november. Ook zonder Trump kan Mike Pence diens achterban motiveren en opjuinen: stem alsof je op Donald Trump stemt! Tegelijkertijd stelt hij de anti-Trump mensen gerust. En dan houden we nog niet eens rekening met de sympathie-factor mocht Trump overlijden. Stel u voor: een staatsbegrafenis op, pak weg, 2 november.

De Democraten hebben dan de taak om duidelijk te maken dat Pence een verlengstuk is van Donald Trump, dat een keuze voor hem een keuze zou zijn voor voortzetting van vier jaar Trump. Kan Biden iedereen naar de stembus krijgen als Donald Trump niet de inzet is maar Mike Pence? Genoeg reden voor zorgen. En ook reden om met extra aandacht te kijken naar het debat tussen de vicepresidentskandidaten dat gepland staat voor woensdag 7 oktober. Aan Kamala Harris de taak om duidelijk te maken dat Mike Pence niet meer is dan een acoliet van Donald Trump en dat zij wel degelijk de toekomst van de Democraten belichaamt (te meer als zou blijken dat Trump bij het debat ook Biden heeft geïnfecteerd).

Veel zal natuurlijk afhangen van hoe Trumps corona zich ontwikkelt. Als hij alleen maar positief testte maar niet ziek wordt of niet ernstig ziek, dan verandert er weinig. Als hij erg ziek wordt, kan hij profiteren van de ervaring die de medische sector eerder dit jaar heeft opgedaan: zijn kansen om te overleven zijn groter dan wanneer hij in maart ziek was geworden. Mocht hij overlijden voor 3 november dan gaat al het bovenstaande spelen. Zeker is dat bij de belangrijkste presidentsverkiezingen ooit alles weer onzeker is.