Het begint gevaarlijk te worden. Trump in het nauw, geholpen door een plooibare minister van Justitie en aangejaagd door gewetenloze acolieten, vergrijpt zich aan de macht. Zoals zijn vriend Wladimir Poetin ‘groene mannetjes’ naar de Oekraïne stuurde, zo stuurt de leider van de vrije wereld ongereguleerde federale agenten in zwarte busjes de straat op. Het doel is chaos.
Letterlijk niets gebeurt op het ogenblik dat niet direct te maken heeft met de verkiezingen. Racisme, ruzie maken met China, corona de vrije hand geven en nu het inzetten van federale agenten om zijn ‘law and order’ boodschap te onderstrepen. Hij deed al een eerste stap op dit terrein, met hulp van minister Barr van Justitie, toen hij geüniformeerde maar niet door de burgemeester uitgenodigde agenten het plein voor het Witte Huis liet schoonvegen om zijn wandeling naar de kerk te maken, waar hij de door Ivanka Trump aangereikte bijbel omhoogstak. Nu stuurt hij geüniformeerde maar voor de burgers niet te traceren agenten van het Departement van Binnenlandse Veiligheid, bedoeld om in te zetten in geval van terrorisme, naar geselecteerde steden te sturen – allemaal bestuurd door Democraten natuurlijk.
Het is de nachtmerrie van iedereen die de vrije val van de Verenigde Staten de afgelopen vier jaar heeft gadegeslagen. Een president die zijn aanzienlijke macht gebruikt om die macht te behouden. Nu gaat het om het inzetten van in elk geval nog officieel functionerende troepen, de stap naar zichzelf tot ordetroepen verheffend tuig met automatische geweren is een kleine in een land dat tot de tanden bewapend is en tot op het bot gepolariseerd. Die lieden stonden in april al op de trappen van het congresgebouw in Michigan, ze staan klaar om Trumps chaos-strategie te versterken. Burgers hebben geen idee met wie ze te maken hebben, en dat is precies de bedoeling.
Dit komt bovenop de twijfel die Trump al maanden probeert te zaaien over de legitimiteit van de verkiezingen in november. In het interview met Fox News weigerde hij vorige week uit te spreken dat hij zich zou neerleggen bij een nederlaag. Het kan zijn dat dit simpelweg de Trump-tactiek is: nooit een optie bij voorbaat uitsluiten en daarmee onzekerheid zaaien die gebruikt kan worden. Hij deed het in de campagne van 2016 door in een debat te zeggen dat hij zich mogelijk niet neer zou leggen bij een nederlaag. Hij doet het opnieuw.
Ondertussen stellen hij en zijn hulptroepen alles in het werk om de verkiezingen zo chaotisch mogelijk te maken. Hij ondermijnt vertrouwen in het stemmen per post, een praktijk die een groot aantal staten al toepast. Hij en zijn partij roepen al jaren dat er veel illegaal wordt gestemd (de drie miljoen stemmen meer die Hillary Clinton in 2016 haalde zouden daarop berusten) en gouverneurs van Republikeinse staten pogen al jaren de kieslijsten ‘op te schonen’ en verminderen het aantal stembureaus. Nodeloos te zeggen dat grootscheepse fraude nooit is aangetoond (zelfs niet kleine fraude).
In het boek dat ik vorig najaar presenteerde had ik een hoofdstuk gewijd aan de vraag wat er zou gebeuren als Trump na een nederlaag zou weigeren te vertrekken. Amerika-fans (en verdedigers van Trump) namen het ons kwalijk dat we ons over die vraag bogen. Nu is hij actueel.
Wat Trump doet gaat minder over wat er na de verkiezingen gebeurt dan over het beïnvloeden van die verkiezingen. Hij probeert zijn aanhang te motiveren door de sterke man uit te hangen, een strategie die enkel kan werken als de onrust in steden verder toeneemt. Die onrust groeit als hij er troepen heen stuurt die de lokale autoriteiten, burgemeesters en gouverneurs niet willen. Hoe meer onrust, hoe beter voor Trump, is de redenering.
Het is een wanhoopsstrategie nu zelfs Trump zich realiseert dat de kans op herverkiezing is verdampt omdat er werkelijk niets positiefs meer valt te melden over zijn presidentschap. Zijn hoop dat het opengooien van het land de economie zou aanjagen wordt gedwarsboomd door het oplaaien van corona in de staten die Trumps adviezen volgden. De kans op een bloeiende economie in november is klein geworden. De kans op duizenden doden per dag is vergroot.
Het is een bizarre schemerwereld waarin we nu verkeren maar dat is precies waar Trump en zijn acolieten Amerika willen hebben. Hoe meer onzekerheid, hoe meer chaos, hoe meer dood en verderf, hoe gemakkelijker het voor de president is om op 3 november de macht op illegale wijze te behouden. De twijfel die de Republikeinen zaaien maakt het straks moeilijk om de legitimiteit van de kiesmannen te verzekeren die uiteindelijk in december de verkiezingsuitslag officieel moeten maken. En laten we onszelf niet voor de gek houden: deze pogingen tot verkiezingschaos worden ondersteund door de Republikeinse Partij. Miljoenen dollars worden uitgegeven om stemmen zo moeilijk mogelijk te maken. Wie er op rekent dat verantwoordelijke politici Trump een machtsgreep-scenario zullen voorkomen, heeft de afgelopen jaren niet goed opgelet.
Op 20 januari 2021 om 12 h vervalt automatisch Trumps presidentschap. Of hij wordt dan geïnaugureerd voor een tweede termijn of zijn opvolger neemt het over. Inderdaad zal Trump het Witte Huis uitgegooid worden, zoals Joe Biden stelt, als hij niet herkozen is. Maar wat als tegen die tijd zijn verlies nog steeds niet duidelijk is? Als hij en de Republikeinse senatoren – die om hun meerderheid te beschermen dezelfde belangen hebben als de president – de chaos in stand houden? In 2000 duurde het weken voordat duidelijk was wie er had gewonnen maar het grote verschil was dat de Democraat Al Gore het democratisch systeem beschermde door de verkiezing van George W. Bush te erkennen. Het was een daad van staatsmanschap die van Donald Trump niet valt te verwachten, terwijl zijn partijgenoten zich al vier jaar verstoppen.
Alleen een gigantische overwinning van de Democraten kan al deze onzekerheden opzijzetten. Een overwinning die zo groot en zo overweldigend is dat zelfs Trump en zijn anti-democratische partijgenoten er niet omheen kunnen. Trumps strategie van vandaag is simpelweg die kans op volstrekte duidelijkheid zo klein mogelijk te maken. Amerika’s democratie balanceert op het randje van de afgrond en dat is ook ons probleem. Het gaat alle democratieën in de wereld aan.