Trump heeft de Republikeinen bij de kloten. Hoe komen ze in vredesnaam van hem af?

Geen fijner vermaak dan leedvermaak, zeker als het object daarvan de Republikeinse politici zijn. De Republikeinen verloren vorige week de tussentijdse verkiezingen omdat Amerikaanse kiezers de leugens en de ondermijning van hun democratie beu zijn. Voldoende kiezers in elk geval om duidelijk te maken dat de Republikeinen een gigantisch Trump-probleem hebben.

Het is hun eigen schuld. Na de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 en Trumps poging het democratisch proces te laten ontsporen hadden de Republikeinen zich eenvoudig kunnen ontdoen van deze man. Op een presenteerblaadje kregen ze een impeachment aangeboden door het Huis van Afgevaardigden. Was hij daadwerkelijk ook veroordeeld in de Senaat, dan had hij nooit meer aan verkiezingen deel kunnen nemen. Maar senaatsleider Mitch McConnell hield de gelederen gesloten. De Republikeinen gaven Trump een tweede leven. Hij kreeg stank voor dank. Trump haat McConnell, maakt hem continue zwart en strooit met racistische uitspraken over McConnells Chinees-Amerikaanse echtgenote.

De tien afgevaardigden die voor Trumps impeachment stemden werden door de partij in de ban gedaan. Een van hen, Liz Cheney, is inmiddels de enige Republikein die nog breed vertrouwd wordt. De anderen verloren hun zetel. De leider van de Republikeinen in het Huis, Kevin McCarthy, haastte zich een week na de aanval op het Capitool naar Trumps paleis in Florida, zijn verontschuldigingen aanbiedend voor zijn kritiek op 6 januari. De man wil nu Speaker worden van het Huis, na de president en vicepresident de hoogste gekozen official.

Deze drieëenheid van Republikeins opportunisme krijgt nu zijn trekken thuis. McConnell kreeg niet zijn begeerde plek als meerderheidsleider in de machtige Senaat. Minderheidsleider is zijn lot en daarvoor wordt hij ook nog eens uitgedaagd (door een andere opportunist). De leider in het Huis, Kevin McCarthy, droomt ervan om Speaker te worden maar ondanks de Republikeinse meerderheid is zijn positie wankel. Er is een een gerede kans dat zijn eigen geradicaliseerde partijgenoten hem niet tot Speaker zullen kiezen. Ze vechten elkaar nu al de tent uit.

En als toetje op deze Republikeinse puinhopen hebben we nu de staatsgreeppleger zelve die zich formeel kandidaat heeft verklaard voor de Republikeinse nominatie voor het presidentschap in 2024. Allesbehalve uitgeschakeld na de aanval op het Capitool en de opeenstapeling van leugens, sleurt de man die enkel aan zijn eigenbelang denkt zijn partij mee op een traject dat alleen maar slecht kan aflopen. Trump, nu een driedubbele loser (2018, 2020 en 2022), heeft de Republikeinse partij bij de kloten (excusez le mot).

Het is eenvoudig vast te stellen dat Trump nooit en te nimmer nog president kan worden. De minderheid van 73 miljoen kiezers waarmee hij in 2020 verloor is nu aanzienlijk kleiner: na de staatsgreep zullen miljoenen kiezers nooit meer op hem stemmen. De tussentijdse verkiezingen toonden dat aan. Dat wil niet zeggen dat hij niet Republikeinse presidentskandidaat kan worden. Zijn hondstrouwe achterban, die hij alles kan wijsmaken, is groot genoeg om andere kandidaten de pas af te snijden. Zo kan hij de Republikeinen naar een volgende nederlaag loodsen.

Zo ver gaat het niet komen, denk ik, want Trump zal in vlammen ten onder gaan, nog voordat de voorverkiezingen beginnen (we praten dan over januari 2024, over veertien maanden). Zelfs de meebewegende McConnell en McCarthy zullen afstand nemen.

Trumps aankondiging is een vlucht vooruit, in de hoop andere af te schrikken. Dat zal niet lukken. Er zullen sterke kandidaten opkomen – veel meer dan enkel Ron DeSantis, de gouverneur van Florida die nu overdreven veel aandacht krijgt. Het is ook helemaal niet slim om zo vroeg al te kandideren. Wie officieel meedoet, moet dat opgeven bij de Federal Election Commission en dan gelden er allerlei regels voor financiële steun die anders niet gelden.

Waarom kondigde Trump dan toch zijn kandidatuur aan? Het is lastig in het hoofd van een narcist te kijken, maar een van de redenen is dat hij alle aandacht wil blijven opzuigen. Hij kan niet meer zonder de juichende achterban, de opzichtig vleiende politici die zichzelf daarmee besmeuren (let op hoe snel senatoren als Ted Cruz en Lyndsey Graham afstand gaan nemen). Hij zoekt naar een rol.

Een rol die hij probeert te ontlopen is die van beschuldigde in een veelheid aan processen, deels rondom de verkiezingsleugen, deels rondom zijn rol in de aanval op het Capitool, deels rondom zijn zakelijk imperium. Het is maar zeer de vraag of de kandidatuur daar iets aan verandert. Een president mag zo goed als onschendbaar zijn (tot na zijn ambtstermijn in elk geval), een kandidaat is dat niet. Reken erop dat Trump steeds zal roepen dat hij slachtoffer is, dat ze om politieke redenen achter hem aanzitten.

De komenden weken zal er aandacht genoeg zijn voor de Republikeinen. In het Huis en de Senaat ligt de leiding onder vuur. In het Huis zal de extreem rechtse vleugel het leven moeilijk maken van wie er ook maar Speaker wordt. In Georgia, waar de laatste senaatszetel moet worden beslist op 6 december, zullen ze een smadelijke nederlaag lijden.

Het is niet de vraag of de Republikeinen definitief afscheid gaan nemen van Donald Trump, daar zijn ze al mee bezig sinds de teleurstellende uitslag. Nu durven ze ineens. De vraag is enkel wanneer dat proces voltooid is, wanneer we definitief de deur dicht kunnen trekken achter de slechtste president die Amerika ooit had.

Amerikanen hebben een uitdrukking voor een probleem dat alleen maar groter wordt als je je ervan losmaakt. Ze noemen het een tar baby, volgens de Oxford Dictionary ‘een problematische situatie die enkel erger wordt door verdere betrokkenheid’, anders gezegd: je zit ergens vast en elke beweging die je maakt om los te komen trekt je verder vast. Tot vorige week was de Republikeinse Partij de Trump-partij. En ja het is buitengewoon vermakelijk en tot tevredenheid stemmend om de partij te zien worstelen om zich los te maken van deze tar baby.