De Amerikaanse federale overheid gaat weer doodstraffen uitvoeren. Sommige staten, zoals Texas, waren daar nooit mee opgehouden. In andere staten, zoals Californië en New York, wordt de doodstraf niet uitgevoerd ook al kan men ertoe veroordeeld worden.

Het zal ongetwijfeld weer leiden tot debat over de doodstraf. Kan een beschaafde samenleving die opleggen, en, belangrijker, uitvoeren? Er was een periode dat het Amerikaanse Supreme Court de doodstraf beschouwde als ‘cruel and unusual’. Niet meer. Buiten de VS, in het westen althans, niet in barbaarse landen als Saoedi Arabië, worden zelden voorstanders van de doodstraf aangetroffen. De discussie erover is nogal eenzijdig.

Dat is jammer, want het onderwerp roept interessante vragen op die op die manier niet beantwoord worden. Ik zie hier even af van praktische problemen als de onterechte veroordeling tot de doodstraf, de uitvoering ervan en de willekeur bij de uitvoering (een Democratische gouverneur doet het niet een Republikein wel – al ging Billy Clinton in de campagne van 1992 terug naar Arkansas om een niet helemaal bij de pinken jongen ter dood te laten brengen; hij had de stemmen nodig). Laten we het hebben over het principe.

Is levenslang beter? Hoe beschaafd en wreed en ongewoon is het om mensen levenslang op te sluiten? Met andere woorden: is levenslang niet een onbeschaafder straf dan de doodstraf? We kunnen het er over eens zijn dat sommige mensen nooit meer zouden mogen terugkeren in de samenleving. Mensen als Dutroux, massamoordenaars, Timothy McVeigh, die een gebouw in Oklahoma opblies en minstens 168 mensen doodde en wat mij betreft ook Volkert van der Graaf. Om buiten de VS te kijken, de moordenaar van 51 moslims in Christ Church die zijn daden filmde. Geen twijfel, noch over hun daad noch over de vraag of ze ooit terug mogen.

In Nederland zijn we beschaafd dus we brengen dat soort criminelen niet ter dood maar sluiten ze levenslang op, vaak in TBR. Over de vraag of iemand terug mag keren, wordt zelden gepraat maar hij is misschien relevanter dan de doodstraf voor verdorven types. Dylann Roof, de domme racistische moordenaar van negen zwarte kerkgangers in Charleston, SC, een tiener, roept de vraag op of hij het nog eens zou doen. Is er ergens een mogelijkheid om hem vrij te laten? En zou dat acceptabel zijn? Of moet een beïnvloedbare jongen van twintig (toen hij de moorden pleegde) inderdaad tot zijn dood gevangen zitten?

Laten we ons ook beperken tot veroordeelden waarbij geen twijfel bestaat over hun daad. Soms bekennen ze, maar het is waar, dat zegt niet alles. Vaak zijn ze slecht geholpen door hun advocaten en deugt er van alles en nog wat niet aan het bewijsmateriaal. Maar gevallen McVeigh, Christ Church en ook Charleston roepen geen twijfels op aan de daad op zich.

Is levenslang voor deze mensen niet wreder dan de doodstraf? Zouden we ze daarom tientallen jaren moeten laten denken over hun zonden? Daar kunnen we het over hebben maar daar gaat het zelden over. Persoonlijk heb ik geen moeite met de doodstraf voor iemand als McVeigh. Hijzelf trouwens ook niet. Hij vroeg erom, weigerde in beroep te gaan. Hij was trots op zijn daad. Draai de vraag om: zou je hem extra mogen straffen door hem levenslang vast te houden?

Ik heb dus geen principieel bezwaar tegen de doodstraf. Ik duik hier voor de vraag wie de executie moet voltrekken. Zou ik bereid zijn om de knop in te drukken voor McVeigh? Ik denk het wel maar dat geval was zo duidelijk dat het gemakkelijk zou zijn. Ik zou lang niet altijd zo hard kunnen zijn. En ik word ook niet voor de keuze gesteld dus het is gemakkelijk om ja of nee te zeggen.

Sommige voorstanders van de doodstraf denken dat hij een preventieve werking heeft. Dat betwijfel ik. Wel zou ik politieke moord met de doodstraf bestraft willen zien, omdat daar wel een preventief argument geldt. De moordenaar van Pim Fortuyn kreeg maar 12 jaar (overigens al onrechtvaardig vergeleken met de moordenaar van Theo van Gogh, die levenslang kreeg). Van der Graaf loopt inmiddels weer vrij rond. Zou hij de moord ook gepleegd hebben als er de doodstraf op stond?

U zegt misschien dat de politieke kant moeilijk is te bewijzen maar laten we gewoon de moord op iemand met een politieke functie met de doodstraf bestraffen. Dat kan wel degelijk preventief werken. Maar zou het vooruitzicht van de doodstraf de Charleston en Christ Church moordenaars hebben weerhouden? Ik betwijfel het. Er is een goede reden waarom veel massamoordenaars ervan uitgaan dat ze het niet overleven – een soort doodstraf uitgevoerd door de arrestanten.

Het lijdt geen twijfel dat de federale doodstraffen die deze week worden uitgevoerd worden opgejaagd door president Trump en zijn verdorven minister van Justitie Barr vanwege electorale overwegingen. Trump wil law and order uitstralen in dezelfde week waarin hij een veroordeelde crimineel, Roger Stone, gratie gaf omdat die hem uit de wind had gehouden door te liegen.

Dat Trump en Barr geen moreel kompas hebben laat onverlet dat die doodstraffen zijn uitgesproken. Zou de wereld beter af zijn als ze levenslang hadden gekregen? Zouden zij beter af zijn met levenslang? Het is waar: de meeste veroordeelden zouden liever levenslang zitten dan te worden geëxecuteerd – sommige criminelen kiezen echter voor de dood in het vooruitzicht van levenslang, denk Jeffrey Epstein die zichzelf liever opknoopte.

Laat de onaantrekkelijkheid van een executie niet in de weg staan van een serieus debat, over levenslang als ultieme wreedheid.