Nu Joe Biden definitief is gekozen als de 46ste Amerikaanse president kunnen we proberen te bekijken wat hij, eenmaal geïnaugureerd, zal kunnen doen, zal moeten doen. Om te beginnen, en misschien het allerbelangrijkste, Biden gaat zich gedragen als een president. Iemand die niet meer tien leugens per dag uit, geen tweets verstuurt, geen vulgaire of racistische praat uitslaat, maar iemand die beschaafd is, integer, manieren heeft en waardeert dat het ambt een zekere waardigheid vereist die onder zijn voorganger ver te zoeken was. Biden zal zich in woord en daad opstellen als president van alle Amerikanen. Zoals hij deze week zei in woorden die heel bewust herinnerden aan de eerste inaugurele rede van Lincoln: ‘We mogen tegenstanders zijn, ze zijn geen vijanden’.
Vervolgens moet Biden mensen benoemen op cruciale posities in de overheid, als ministers, onderministers en hoofden van bureaus die de publieke zaak zijn toegedaan. Mensen die niet alleen competent zijn maar ook toegewijd aan de missie van hun overheidsinstelling. Geen lobbyisten of ideologen maar deskundigen. Een gevarieerd stel dat de diversiteit in Amerika weerspiegelt, het zal ongetwijfeld een record aantal vrouwen bevatten. De senaat moet hun voordracht goedkeuren maar het is een goede traditie dat een president de gelegenheid krijgt om te werken met de mensen die hij wenst. Republikeinen kunnen voordrachten dwarsbomen maar niet zonder gegronde reden en niet eindeloos. Een Republikein op een serieuze positie kan geen kwaad om draagvlak te vergroten.
Met de juiste mensen op zijn plaats moet Biden beleid aankondigen voor alle Amerikanen, niet enkel voor Democraten. De voor de hand liggende onderwerpen zijn allereerst corona en de economie, maar daarna infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg en klimaat, dit laatste vooral als onderdeel van investeringen elders in de overheid. Beleid voor alle Amerikanen omdat iedereen belang heeft bij goede wegen, sterke bruggen, goed openbaar onderwijs, goede gezondheidszorg en betrokkenheid bij de klimaatcrisis. Hij zal dat moeten verkopen en duidelijk maken dát iedereen daarbij gebaat is. Het zal enorme inzet vergen om de verkoop te bezegelen.
Tegen de tijd dat Biden wordt geïnaugureerd zal het aantal doden in Amerika zijn opgelopen naar 300.000. De economie zal zich wat verbeterd hebben, maar coronabestrijding en de economie zijn lastig te combineren. Het is nu duidelijk dat de kiezers die Trump steunden de economie, hun economische kwetsbaarheid, belangrijker vinden dan het risico van corona. Een overbrugging tot een virus beschikbaar is, zal op dat terrein het hoogste haalbare zijn. Promotie van mondkapjes, serieus nemen van corona, niet een lockdown.
Om wat voor beleid dan ook mogelijk te maken zullen de overheidsfinanciën hersteld moeten worden. Dat betekent, simpelweg, hogere belastingen voor de rijken, de hogere middenklasse en voor ondernemingen. Serieus te nemen belastingen op erfenissen. Republikeinen hebben daar altijd moeite mee, maar als ze overheidstekorten serieus nemen en dat zullen ze zeker meteen aankondigen, dan kunnen ze zich niet tegen hogere belastingen voor deze groepen verzetten. Ook hier, een lastige verkoop. Een alternatief kan zijn om de staatsschuld te vergroten met overheidsleningen die nu maar 1 procent rente kosten.
Het blijft mogelijk dat de Democraten een meerderheid in de senaat verwerven. Over de twee zetels in Georgia, waar Biden de verkiezing won, wordt in januari gestemd. Maar voorlopig moet Biden, ervaren senator, samenwerken met iemand die hij goed kent: Republikeins leider Mitch McConnell. Een andere optie is een Republikeinse senator in een Democratisch geleide staat een ministerspost geven, zodat de gouverneur een Democraat kan benoemen. Susan Collins, de net herkozen Republikeinse senator in Maine, zou daarvoor in aanmerking komen. Het is een onwaarschijnlijk scenario, maar het overwegen waard.
Amerika is in zijn hart isolationistisch, een sentiment waarop Donald Trump kundig inspeelde. Ook met een leider die dat niet is, zal die houding het beleid beïnvloeden. Dat gezegd zijnde zullen we zien dat Biden onder het motto ‘America is back’, moeite zal doen om bondgenoten te verzekeren dat hij hun belangen onderkent. Een snel bezoek aan Brussel. Herondertekening van de Parijse klimaatakkoorden. Mogelijk herstel van de Iran kerndeal, een wens van de bondgenoten maar ook verstandig beleid. Mogelijk herstel van de Transpacific Trade Deal met veertien landen rond de Stille Oceaan, altijd bedoeld als een slimme manier om China dwars te zitten. Een einde aan de handelsoorlog met China die niets heeft opgeleverd. De diplomatieke dienst en de ambtenaren in het State Department zullen een zucht van opluchting slaken. Wie er ook minister van Buitenlandse Zaken wordt, slechter dan onder Tillerson en Pompeo kan het niet zijn.
Joe Biden was vicepresident onder Barack Obama. Hij was loyaal, invloedrijk en effectief. Er zijn een aantal redenen om te verwachten dat Kamala Harris, de vicepresident elect, een grote rol gaat spelen. Om te beginnen is Harris de eerste vrouw die ooit in een uitvoerende rol is gekozen en meteen ook de eerste vrouw ‘of color’, Indiaas-Zwart. Bovendien is de goede man 78 jaar oud. Het is een zware baan, Biden zal veel moeten delegeren. Daar is hij waarschijnlijk goed in, maar hij moet ook wel.
In dat proces zal Kamala Harris een belangrijke rol krijgen, misschien niet in het coronabeleid omdat dat een onmogelijk verhaal is, maar mogelijk de persoon die het kabinet, de regering-Biden, moet begeleiden in het herstel van de ambtenarij. En altijd zal er op de achtergrond de gedachte zijn dat Harris klaar staat om Biden op te volgen mocht hij de lasten van het ambt niet kunnen dragen, of overlijden.
Het lijdt geen twijfel dat het een zware taak zal zijn om Amerika weer min of meer ‘normaal’ te maken. En president Biden zal niet mogen vergeten dat er zeventig miljoen mensen op Donald Trump hebben stemd. Het goede nieuws is dat we democratie zagen zoals het hoort te werken: je beoordeelt de zittende regering, beoordeelt de uitdager, en je kiest. Amerika heeft gekozen, Biden moet aan het werk en je hoeft geen partijdige voorkeuren te hebben om te hopen dat hij succes heeft.