Op zich is het niet verrassend dat een president na twee afmattende jaren wat mensen om hem heen vervangt, werkend onder de fictieve veronderstelling dat wat er mis gaat niet aan hem maar aan zijn omgeving is te wijten. Normaliter gaat dat gepaard met wat beleefdheden over verleende diensten en over de eer gediend te hebben. Maar niets is normaal aan het presidentschap van Donald Trump en beleefdheid en fatsoen staan niet erg in aanzien. Sterker, de president is een notoire natrapper.
Mensen die met Trump omgaan doen dat zelden zonder schade. Alleen VN-ambassadeur Nikki Haley was zo slim om op tijd zelf ontslag te nemen voordat de president een vat vitriool over haar kon uitstorten. Anderen werden afgedankt per tweet of met een schop na. Volgens de president was zijn ex-minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson ‘zo dom als een rotsblok’ en ‘hartstikke lui’. Ex-minister van Justitie Jef Sessions, een van de eerste senatoren die Trump steunden, werd door de president eindeloos beledigd – ‘een domme zuiderling’ was nog het minste – voordat hij werd weggestuurd. Trump is bezig met zijn derde veiligheidsadviseur. De lijst van gevallen medewerkers is lang.
De meest recente verkiezingen hebben Trump gedeprimeerd. Al sinds 9 november zit hij in een funk, goed weergegeven in zijn houding bij de herdenking van het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen de president erbij zat als een balorige tiener die niet eens de schijn wil ophouden dat hij er zin in heeft. Een narcist houdt niet van teleurstellingen. De grootste, beste, mooiste, slimste, woorden die Trump in de mond zijn bestorven, passen wat minder goed als het gaat om het grootste verlies aan Huiszetels sinds Watergate.
Vandaar een nieuwe ronde van ‘you’re fired’. Sessions werd er meteen uitgegooid, chefstaf John Kelly vertrekt nu eindelijk echt. Trump zou minister van Nationale Veiligheid Kirstjen Nielsen liefst vandaag nog afdanken. Minister van Defensie Jim Mattis, voor menigeen de enige stabiele man in de buitenlanddriehoek, heeft een moeizame relatie met zijn baas en zal waarschijnlijk vertrekken. Minister van Binnenlandse Zaken Zinke wordt de vierde of vijfde minister die af moet treden wegens onethisch gedrag, zoal niet ronduit corruptie.
De vraag is wie nog voor Trump wil werken, afgezien van Fox-news medewerkers. De nieuwe benoemingen zullen laten zien dat Trump zich nog meer omringt met vriendelijk gezinden. Dat deed hij al met minister Pompeo, die afgelopen week een inhoudelijk absurde America First speech hield, en met veiligheidsadviseur John Bolton, de architect van de economische oorlog met Iran.
Chefstaf John Kelly wordt mogelijk vervangen door Nick Ayers, nu chefstaf van vicepresident Mike Pence, een jonge en intens ambitieuze politieke houwdegen. Hij zou de steun van hebben van dochter Ivanka Trump en haar man Jared Kushner, maar gezien Kushners kleffe relatie met de moordenaars van de journalist Khashoggi is die aanbeveling misschien niet de beste. En hoewel hij tot nog toe hondsloyaal was, heeft Pence zijn eigen agenda. Wil Trump een Pence-handlanger in zijn kantoor?
Voor de open VN-post wordt Heather Nauert, een Fox-news presentatrice, voorgedragen. Het staatsnieuwsbureau is een vaste leverancier van Trump-acolieten. Trumps economisch adviseur komt daar al vandaan en zijn nieuwe VN-ambassadeur is vooral bekend als geopinieerd Fox-medewerker. Ik vermoed dat ook perschef Sarah Huckabee Sanders vertrekt. Ze moet inmiddels nachtmerries hebben van de leugens die ze namens haar baas heeft opgediend. De journalisten vertrouwen haar niet.
De voordracht van William Barr als minister van Justitie onderkent dat Trumps invaller voor die post het ontslag van Jeff Sessions, de niet gekwalificeerde Matthew Whitaker, niet houdbaar was. Barr was eerder minister van Justitie en er valt weinig tegen zijn geschiktheid in te brengen. Zijn opinies over de reikwijdte van de uitvoerende macht en over het ontslag van FBI-directeur Comey zetten hem dichter bij Trump dan bij zijn toenmalige baas, de net overleden president George H.W. Bush. Trump hoopt dat Barr het Mueller-onderzoek kan frustreren maar het lijkt erop dat Mueller al zover is gevorderd dat dat niet meer mogelijk is. Trump maakt zich er grote zorgen over en gegeven wat Mueller al heeft opgedoken, lijkt dat volkomen terecht. William Barr is echter niet iemand die zijn reputatie op het spel zal zetten om Trump te redden. Trump heeft steeds minder reden om rustig te slapen – als de midden in de nacht tweetende president dat al deed.
Volop onrust en beweging dus in Trumps Witte Huis. De president lijkt zich voor te bereiden op een tweede helft van zijn termijn die nog confronterender zal zijn dan wat we al zagen. Dat moeten wij ook maar doen. Een president in het nauw maakt rare sprongen.