Overal in Europa worden bruggen bekeken. Wat er ook gevonden wordt, het is iemand anders zijn schuld. Laten we ook de VS erbij halen, waar de infrastructuur allerbelabberdst is en al een paar bruggen zijn ingestort – nog niet voldoende voor actie, maar dat komt wel. Trump heeft het voorlopig te druk met de zakken van de rijken vullen en zijn maatjes helpen.
Wat ik er het meest opmerkelijk aan vindt, tot nadenken stemmend, is dat het in elk verhaal dat je erover leest, gaat om in de jaren vijftig en zestig aangelegde bouwwerken. Bij Italië wordt er meestal bijgezegd: in de boom jaren. Toen het goed ging met de economie.
Alsof het sindsdien niet meer goed gegaan is.
Het grote verschil en de reden voor onze huidige problemen lijkt me het anti-overheidsbeleid dat na de jaren zeventig postvatte. De Reagan en Tatcher revoluties, het neoliberale bezuinigingsbeleid. Door het permanent bekladden van overheid en overheidsprojecten en door het verwijderen van de factor ‘algemeen belang’ uit veel beleidsafwegingen, is er sindsdien een stuk minder geïnvesteerd en is er geen geld meer voor onderhoud en/of herstel, laat staan nieuwbouw.
Het is een gedachte die me de laatste tijd steeds vaker plaagt. Hoe de heilige Reagan en het opgehemelde marktdenken, privatisering van diensten, van de samenleving een slechtere plek hebben gemaakt. Hoe dat beleid leidde tot de crisis van 2008. En hoe, dat is het ware mirakel, sindsdien neoliberaal bezuinigingsbeleid is aangevoerd als middel om de gevolgen van neoliberaal beleid tegen te gaan. Nu we op de rand van de volgende crisis staan is het goed daar nog eens bij stil te staan.
Zo krijg ik denkend over de teloorgang van de PvdA steeds meer het beeld van een partij die zich een agenda heeft laten opdringen. In de jaren negentig de markt agenda, het afschudden van de ideologische veren. In de aanloop naar de crisis het op de winkel passen van Wouter Bos. Na de crisis, vooral in Rutte II, de capitulatie. In plaats van crisis te bestrijden met extra uitgaven (helemaal omdat de rente op nul stond) liet de partij, liet het land zich een bezuinigingsbeleid opdringen dat allerlei overheidsdiensten ondermijnd heeft. Niet alleen bruggen maar ook de zorg (waar wat marktwerking voor blijkbaar moeilijk te vinden arbeidskrachten heilzaam zou werken).
Afgezien van Ewout van Engelen die helaas te lijden heeft van het effect van een steeds maar herhaalde boodschap (hij lijkt op Paul Krugman, ook zo’n econoom wiens verhaal je nu weer kent – ik weet het, het is onrechtvaardig), kan ik me alleen Coen Teulings, toen nog hoofd van het Centraal Planbureau herinneren die waarschuwde dat het bezuinigingsbeleid waanzin was. Hij werd opzijgezet als partijdig, de VVD kliek van Rutte (gesteund door haatzaaier Wilders, laten we dat niet vergeten) zette de toon. En de collaborateurs van D66 (en in de mindere mate Groen Links) hielpen Rutte mee toen hij aan het einde van Rutte Wilders de zaken niet meer aan elkaar geknoopt kon krijgen.
Dat de PvdA daarna met diezelfde Rutte in een bezuinigingskabinet ging zitten, is in retrospect onbegrijpelijk. Neoliberalisme, marktdenken hebben het algemeen belang kapot gemaakt, van partijen als VVD en D66 zal het herstel niet komen.
Helaas ook niet van sociaal democraten zolang ze zichzelf niet heruitvinden. Het is absoluut waar dat grote projecten moeilijk te sturen zijn, meestal over budget gaan maar de oplossing is niet ze niet uit te voeren, zoals die malle Italiaanse vijf sterrenclub betoogt. De oplossing is ze goed op te zetten en goed uit te voeren.
En te investeren. Als er geld is om Shell te helpen en meer dan een miljard een dividendbelasting gewoon uit het raam te kieperen, dan kun je niet volhouden dat we er niet de financiële ruimte voor hebben.