De commissie die de aanval op het Capitool op 6 januari 2020 heeft onderzocht windt er gelukkig geen doekjes om. Dit was een staatsgreep. Dit was een zittende president, Donald Trump, die al vroeg in 2020 het grondwerk verrichtte door de verkiezingen verdacht te maken, die het verhaal opbouwde naar de verkiezingsavond toen hij ronduit stelde de verkiezingen te hebben gewonnen ook al waren de uitslagen nog lang niet definitief. In de weken daarna ging hij door met het verspreiden van de verkiezingsleugen, ook al was hem uitdrukkelijk verzekerd, onder meer door de minister van Justitie Barr, dat er geen sprake was van fraude. En dat liep uit op een poging om de certificatie van de uitslag van democratische verkiezingen te dwarsbomen. Dat deze man zijn vicepresident een lynching toewenste, is dan enkel nog een saillant detail.
Voor wie het allemaal heeft gevolgd was de conclusie dat hier sprake was van een staatsgreep geen nieuws. We wisten het op 7 januari al. Het had moeten leiden tot een impeachment van deze fluim van een president maar zijn eigen partij durfde het niet aan en zou in de maanden daarna steeds onderdaniger worden aan de man die nooit erkende dat hij de verkiezingen had verloren – ook al wist hij verdraaid goed dat dit het geval was. Hopelijk krijgen we alles voorgeschoteld wat er op de achtergrond gebeurde: de assistenten die bleven, de idiote hulptroepen in de vorm van Giuliani, Stone en andere zeloten, de gewetenloze juristen, de banden met radicaal rechts en de mate waarin zij de staatsgreep mee voorbereid hadden.
Liz Cheney, de Republikeinse afgevaardigde van onverdacht conservatieve huize, legde de zaak Trump fenomenaal uit. Ze legde de feiten op tafel, wat we konden verwachten, wat het betekende en hield haar laffe collega’s voor dat Trump ooit verdwenen zal zijn maar dat zij voor eeuwig in hun hemd zouden staan. Cheney is zo’n politica die je het presidentschap zou toevertrouwen, ook als je het op inhoudelijke gronden totaal met haar oneens bent. Iemand van de oude stempel, het soort van integere lieden die in Washington met een lampje te vinden zijn.
Ik heb niet de hele vertoning gezien, maar van wat ik erover las lijkt de commissie superb werk te hebben gedaan in het vastleggen en presenteren van getuigenissen. We hadden al gehoord dat Jared Kushner, de schoonzoon, meteen na 4 november afstand had genomen van de leugenaar. Nou ja, hij ging op zoek naar een ander huis en investeringsmogelijkheden bij moorddadige arabieren. Je hoorde hem niet, al zou de ontslagname van Kushner krachtig tegengif geweest zijn tegen Trump. Idem Ivanka, die accepteerde wat Barr zei: geen fraude. Je hoorde haar verder niet.
De commissie maakt duidelijk dat iedereen die bij zijn verstand was, wist dat Trump had verloren. Dat Trump niet anders dan kón weten dat dit zo was. Dat is belangrijk, niet alleen omdat het bewijst dat hij opzettelijk en bij volle bewustzijn de staatsgreep pleegde, maar ook omdat het laat zien dat zijn Big Lie die nu door een groot deel van de Republikeinse kiezers wordt gedeeld, altijd precies dat was, een leugen om te voorkomen dat hij zijn verlies moest nemen. De mottige groep acolieten die om wat voor reden dan ook voordeel zagen in het blijven pushen van Trump zal de komende weken nog wel aan de orde komen.
Cheney werkt voor de geschiedenisboeken. A profile of courage, zoals het boek heette dat JFK eind jaren vijftig schreef over politici die durfden te staan voor hun principes. Hoe het voor haar ook afloopt, ze heeft al een plek verdiend in dat pantheon.
De commissie werkt aan de toekomst, aan de vraag of de Amerikaanse democratie Donald Trump en zijn zielloze partijgenoten kan overleven. Het blijft, zoals de voorzitter terecht vaststelde, een heikele zaak. Amerika balanceert op het randje en het zou me verbazen als zelfs overweldigend bewijs voor de doortraptheid van de staatsgreep en de vaststelling dat de Big Lie een leugen was met een doelstelling de Republikeinen zou verleiden om toe te geven dat ze zich hebben laten meeslepen door de psycho. Lui als Mitch McConnell en Kevin McCarthy weten dat natuurlijk allang maar hun zucht naar macht is groter dan hun gewetensnood. Nou ja, bij wijze van spreken. Als je geen geweten hebt, kun je ook geen nood hebben.
Gepubliceerd in de Standaard, 18 januari 2021: De Grote Leugen zal Trumps erfenis zijn
Gaat de commissie iets veranderen in de perceptie van de gemiddelde Amerikaan? Die heeft zich, zo hoor je, allang een mening gevormd over 6 januari en die ligt vrijwel vast. Ik denk dat dit inderdaad het geval is maar het moet hen zo moeilijk mogelijk gemaakt worden om hun cognitieve dissonantie – hun afkeer van de feiten – vol te houden.
Zoals ik eerder heb betoogd was Trumps greep al wat aan het verslappen en was er toch al geen kans dat hij in 2024 kandidaat zou zijn. Ik vermoed dat hij op een glijbaan richting vuilnisbak zit. Let maar op. Straks zeggen de Republikeinen: laten we vooruit kijken, Trump was nooit onze man, kijk naar inflatie, abortus, god weet wat als het maar anti-Biden is. En verdomd, ze zullen er verkiezingen mee winnen. Niemand hoeft meer naar het paleis in Florida te trekken om de voeten van de psycho te kussen. Niets gebeurd. Nu hebben we de macht, we gaan gewoon door.
Daarom: het is goed en nodig dat deze commissie voor november de feiten op tafel legt en conclusies trekt, voordat de staatsgreep van een zittend president – de meest ernstige misdaad tegen het systeem in de Amerikaanse geschiedenis – onder de mat wordt geschoven als een ongelukkig incident dat we maar snel achter ons moeten laten. De geschiedenis sinds 6 januari heeft geleerd dat de vijanden van de democratie in het hart van het Amerikaanse systeem zitten. Voordat ze in januari 2023 het Congres weer in handen krijgen en elk onderzoek, elke conclusie de nek om zullen draaien, moet dat duidelijk worden gemaakt.
Voor wie het wil zien, dat blijfthet geval. De miljoenen Amerikanen die zich hebben laten bedotten zullen niet gemakkelijk toegeven dat ze fout zaten. De politici die hen uitmolken zullen met een glimlach de macht in hun zak steken. Amerika is nog lang niet veilig.
Ondertussen verwacht ik dat Liz Cheney niet alleen haar zetel in Wyoming zal behouden – als een spuug in het gezicht van McCarthy en Stefanik. Ze zou ook een prima presidentskandidaat zijn.