En nog heeft het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden geen Speaker. Het is bizar want zonder officiële installatie, waarvoor een Speaker nodig is, bestaat het überhaupt niet, laat staan dat het wetgeving zou kunnen doorvoeren. Nu is dat laatste geen probleem want de Republikeinse Partij heeft obstructie van welk beleid dan ook tot doelstelling verheven.
Kevin McCarthy is meelijwekkend maar hij krijgt wat hij verdient. Het is een man zonder principes, die op 6 januari 2021 Trump veroordeelde en een week later aan zijn voeten lag, speculerend dat de Trumpies hem meer konden bieden dan principes. Juist de radicaal rechtse afgevaardigden zitten hem nu dwars. En, oh ironie, zelfs een oproep van Trump zelf om ‘my Kevin’ te steunen, levert niets op. Maar er is meer aan de hand dan enkel wantrouwen tegen een gladjanus als McCarthy.
Het is een proces dat al lang gaande is. Want hoewel het drama zich van dag tot dag ontrolt, is het belangrijk vast te stellen dat we hier de oogst zien van minstens dertig jaar doelgericht beleid van de Republikeinse Partij (nou ja, langer als je Reagan anti-overheidsevangelie meerekent). Het was immers Newt Gingrich die eind jaren tachtig met een tactiek van verbaal bombardement en het opzij zetten van de normen die een democratie nodig heeft om te functioneren, de Republikeinse Partij de weg wees naar de macht. Hij schold, hij maakte verdacht en hij gebruikte de media om zijn bommetjes te gooien. Media, dat was toen C-Span, een kabelzender die alles uit het Congres uitzond, inclusief Gingrich die ‘s avonds laat tegen een lege kamer stond te oreren (hij zorgde voor een verbod om die leegte te laten zien).
Gingrich maakte naam door de toenmalige Speaker, Jim Wright, in 1989 het politieke graf in te jagen. Wright had zijn boeken laten verkopen om te verhullen dat hij voor speeches meer kreeg dan maximaal was toegestaan. Wright moest aftreden, Gingrich zou in 1995 zelf Speaker worden. Van het beloofde Contract with America werd niets uitgevoerd, Gingrich dumpte zijn echtgenote en onder veel moreel geklaag stortte hij een berg aan vuiligheid over president Clinton (en Hillary): meer had zijn Republikeinse Partij niet te bieden. Ja, een ridicuul impeachmentproces. De kiezers baalden er zo van dat ze de Republikeinen in 1998 afstraften. Het kostte Gingrich zijn Speakerschap.
De omstreden verkiezing van George W. Bush gaf de Republikeinen onverwacht nieuwe macht, al deden ze er weinig constructiefs mee. Dankzij 9/11 hielden ze die macht in 2004, al werd het Republikeinse Congres in 2006 door de kiezers weggejaagd wegens wanpresteren. In 2008 zette kandidaat vicepresident Sarah Palin een schrille toon die school zou maken.
Zodra Barack Obama president werd, met een meerderheid in beide huizen van het Congres, gingen de radicale anti-alles lui weer los. De Tea Party fanatici, die in 2009 een kleine minderheid waren in de Republikeinse Partij, gebruikten de tactieken en toon van Gingrich, gecombineerd met de nieuwe media, om de Republikeinen verder in de obstructiehoek te lokken. Ze maakten het leven van twee Republikeinse Speakers een hel (zo gezien vraag je je af waarom McCarthy in vredesnaam die functie wil).
In 2016 was Donald Trump, zelf een reïncarnatie van Gingrich, het product van de obstructie dat Obama’s tweede termijn kenmerkte. Hoe principeloos de Republikeinse Partij was geworden, bleek toen al zijn tegenstanders in de voorverkiezingen die hem stuk voor stuk hadden veroordeeld als een gevaarlijke roeptoeter of erger, de president na de verkiezingen stevig omarmden. Deze zelfde politici versterkten Trumps leugens over de verkiezingsuitslag van 2020. Geen verrassing dat ze niet vooraan stonden om de staatsgreep op 6 januari te veroordelen.
De rechtsradicalen die nu in opstand komen tegen Kevin McCarthy zijn niet meer enkel Tea Party enthousiasten. Sterker, die lopen nu redelijk in de pas. Nee, de twintig dwarsliggers zijn vooral producten van het Trump tijdperk, politici die hun positie danken aan Trumpistisch grof verbaal geweld, verkiezingsontkenning, samenzweringsnonsens en verheerlijking van geweld in Amerika. Ze zijn vooral bezig met zichzelf. Om een aantal van hen te lijmen heeft McCarthy al concessies gedaan, zoals de belofte aan samenzweringszottin Marjorie Taylor Greene om een belangrijke commissie te mogen leiden.
De twintig dwarsliggers claimen nog meer te willen, zoals het recht om op elk moment een nieuwe leiderschapsverkiezing uit te mogen schrijven. Dat betekent dat ook als McCarthy wel gekozen zou worden, hij per dag getorpedeerd kan worden, en, nodeloos te zeggen, het garandeert dat tweepartijenwetgeving geen kans zou krijgen. Obstructie is hun doel.
We zien hier een symptoom van de Republikeinse ziekte, maar die wordt mede veroorzaakt door de structurele ziekte van het Amerikaanse politieke systeem. We hebben het immers over een partij die slechts een minderheid van Amerika politiek vertegenwoordigt, maar macht uitoefent ver boven zijn kiezersaantallen. Het systeem zet in de Senaat twee senatoren voor elke staat, ongeacht het aantal inwoners. Dat betekent dat met de regels van de filibuster pak weg een kwart van de vertegenwoordigde kiezers alles kan blokkeren. Idem bij de presidentsverkiezingen waar de Republikeinen in de voorbije acht keren zeven keer enkel een minderheid van de kiezers achter zich kregen. Gridlock, structurele stagnatie, is het resultaat.
Uiteindelijk komt er wel een Speaker, maar het wordt iemand zonder gezag, speelbal van twintig obstructionisten, leider van een partij zonder richting in een Congres waar de Democraten de meerderheid in de Senaat hebben, zodat constructieve wetgeving alleen kan in een vorm van samenwerking. Eenmaal geïnstalleerd, zullen de Republikeinen zich storten op Hunter Biden, op de afwikkeling van Afghanistan en op dokter Fauci en het coronabeleid. En niet te vergeten, ze zullen later dit voorjaar weigeren om het schuldplafond van de VS te verhogen, waardoor weer een sluiting van de overheid boven de markt komt te hangen.
Het is beschamend maar meer dan dat. Het levert opnieuw onherstelbare schade op. Zoals de staatsgreep op 6 januari niet weggepoetst kan worden door de uiteindelijke certificering van Bidens presidentschap, zo kan de uitkomst van deze farce rondom McCarthy niet verhullen dat de democratie in Amerika nog steeds in crisis verkeert.