Biden krijgt er de afgelopen weken flink van langs, binnenlands en buitenlands. Binnenlands zullen we de komende weken nog veel horen, buitenlands hebben we net twee crises achter de rug – of beter, twee manifestaties van de Biden manier van zaken doen. Afghanistan was natuurlijk een ramp in de uitvoering, hoe goed het ook was dat Amerika daar vertrok. Ik vermoed dat het resultaat nooit veel anders had kunnen zijn, namelijk een totale machtsovername door de Taliban. De uittocht van medewerkers van het westen had, laten we zeggen, beter gekund.
De VS bemoeit zich minder met het Midden Oosten, maar dat is een lange termijn trend. Obama zette die al in, Trump ging ermee verder, zij het zonder veel na te denken. Hij was te geobsedeerd door Saoedische moordenaars die Amerikaans wapentuig kopen en door Iran als regionale grootmacht. Sommige dingen veranderen nooit en dus financiert de VS de ‘dome’ van Israel. De tegenstemmers in de VS, negen afgevaardigden, deden dat vanwege Israels gedrag tegenover Palestijnen, niet vanuit de overweging dat een rijk land wel meer zelf kan betalen (Israel krijgt ook nog honderden miljarden uit de Camp David akkoorden).
De clash tussen Frankrijk en Amerika was interessanter want niet helemaal verwacht – zij het ook niet echt buitengewoon. Dat de VS een wapendeal aftroggelde van Frankrijk, de onderzeeërs die Australie zou kopen, was niet netjes, om het zacht uit te drukken. Natuurlijk, de prijs van die bootjes was verdubbeld door gebrekkige kostencontrole, maar toch. Dit aspect van de aanvaring laat Amerika op zijn horkerigst zien, Trump stijl.
Er waren twee belangrijkere aspecten. De eerste is de klaarblijkelijke bereidheid van de VS om Frankrijk te schofferen. Macron (en ik) ziet zijn eerdere conclusie bevestigt: Europa moet niet op de VS rekenen op de lange termijn. Nou moet ik erbij zeggen dat de Europeanen ook niet erg open stonden voor Amerikaanse bezwaren tegen hun afhankelijkheid van de Russen voor gas. Niets nieuws hier. Het is niet zozeer een voortzetting van het Trump beleid, ook Obama had deze problemen. In elk geval lijkt het te bevestigen dat Europa en de VS uit elkaar groeien (of, zo u wilt, de VS zich minder gelegen laat liggen aan Europa, maar ook het omgekeerde is deels het geval). Ook bij het tweede aspect, China, zal dat blijken.
De coalitie die Australie met de VS aangaat, bestaat al lang, natuurlijk. De Five Eyes uitwisseling van informatie, heeft geen EU compenent, het VK hangt er nog een beetje bij. Zo ongeveer als dat vliegdekschip in de Zuid Chinese zee dat door de Britten niet van voldoende ondersteuning kon worden voorzien. O.a. Nederland moest bijspringen. De Chinezen waren ongetwijfeld onder de indruk. De gedachte dat het VK een strategisch belang heeft te verdedigen in Zuid Oost Azie is een restant van het Britse imperium, niet een realistisch gegeven.
Wat Australië betreft, laten we wel wezen, dat land heeft in zijn regio meer aan de VS dan aan Frankrijk of de EU. Maar het heeft wel interessante implicaties voor ons en hun China beleid. De EU kan met meer recht zelfstandig met China omgaan, waarbij Ruttiaanse koopmanslust belangrijker zal blijken dan mensenrechten. De VS heeft in feite gezegd: doe je eigen China beleid maar, dat doen wij ook.
Maar als China zijn move maakt tegen Taiwan – die move komt onvermijdelijk maar voorlopig nog niet, Amerika is nog niet zwak genoeg, China heeft geduld – dan zal de EU gemakkelijker zich afzijdig kunnen houden. Gaan we militair mee als de VS de confrontatie aangaat met China? En wat als daarvoor schermutselingen plaatsvinden? De EU zal vast solidariteit roepen, maar de coalitie die de VS nu met Australie heeft gesloten, doet verwachten dat militaire actie eerder uit de regio zou komen.
Ondertussen zou de Amerikaanse regering er verstandig aan doen om de Trans Pacific Partnership nieuw leven in te blijven, althans de VS er weer deel van te maken. Het is een stokpaardje van me, maar die handelsdeal met twaalf landen rond de Pacific (zonder China) was een geweldig middel om China dwars te zitten. De anti-globalisten van links en van rechts maakten hem onmogelijk, zelfs Hillary Clinton liet de door de regering Obama onderhandelde deal vallen toen Bernie in haar kuiten beet. Een dommigheid die Trump verdubbelde door meteen te vertrekken.
China stookt dat nog eens lekker op door zelf te vragen lid te mogen worden van het clubje, dan zonder de VS. Dat zullen die elf resterende landen niet doen, maar het geeft aan hoe dom de verwerping van de deal was.
Biden krijgt het verwijt dat hij America First, Trump-beleid, bedrijft, net als zijn voorganger. Dat miskent dat Trumps buitenlands beleid, in al zijn horkerigheid en stupiditeit in de overtuiging dat je alles met bilaterale deals moet regelen, niet het meest desastreuze deel van zijn erfenis is.
Ik heb geen geweldige verwachtingen van Biden op dit terrein. De Amerikaanse buitenlandse politiek is consistenter dan we vaak denken – het is eerder de toon die verandert, maar de Amerikaanse belangen zijn onveranderd. Het is tijd dat de EU serieus werk maakt van strategische zelfstandigheid – Macron had al een paar jaar geleden gelijk. En Merkel mag weg zijn, binnenkort dan toch, ook zij had al lang gezien dat de VS niet meer de partner is die het was. Durft iemand de NAVO ter discussie te stellen?