De kwade geest van Trump blijf boven Amerika hangen.

De variant die gisteren in de Standaard stond, met iets uitgebreider Trumps toekomst (of gebrek daaraan). Sorry, voor gedeeltelijke herhaling van eerdere post.

Niet Trumpisme is de grootste erfenis die de 45ste president achterlaat, maar, veel gevaarlijker, de verkiezingsleugen. Talloze artikelen hebben ons de afgelopen weken verteld dat we Trump dan wel kwijt zijn maar dat Trumpisme zal blijven. Ik denk niet dat ze gelijk hebben en hoe dat ook zij, het is niet het grootste probleem voor Amerika en de rest van de democratische wereld.

Eerst maar dat Trumpisme. De vele artikelen laten na om het goed te definiëren, het wordt vooral omschreven in algemene termen. Dat is niet verrassend, want zelfs de naamgever zou, als hij er het denkvermogen voor had, niet kunnen vertellen waar het om gaat. Politiek voeren vanuit de gut, zou je kunnen zeggen. Roepen dat je gekwetste burgers vertegenwoordigt om macht te verkrijgen. Aanvoelen wat werkt. Trumpisme wijt alles wat er mis is in jouw wereld aan de anderen, aan de tegenpartij. Het heeft een typisch Amerikaanse eigenschap, je verantwoordelijk achten voor je eigen succes of falen, op zijn kop gezet. Trumpisme is de slachtoffercultuur in turboversnelling.

Zo gezien is Trumpisme meer een middel dan een doel. Dat verklaart waarom aan ook Yale en Harvard opgeleide politici er brood in zien om tekeer gaan tegen de elite. Ze hebben ambities. Trumpisme is in belangrijke mate theater. Van de Trump-bijeenkomsten met een negentig minuten meanderende monoloog tot de bestorming van het Capitool: het is allemaal good fun, geweldig entertainment. Een deel van de Trump-terroristen die het Capitool bezetten was gewapend en had kwade plannen. Een ander deel gaf de indruk van een middagje uit met een onvermoede bonus. Ze liepen door het Capitool, hun ogen uitkijkend en telefoons in de aanslag.

Dat een aanzienlijk roedel aan Republikeinen politiek brood ziet in het beheer van de erfenis van Trump geeft al aan dat we ook zonder de persoon in kwestie niet van zijn perfide invloed verlost zijn. De vervaging van normen, van beschaafde omgang, de erodering van civic society geeft politieke opportunisten zoals senatoren Cruz en Hawley, en de kwaadwillende minister Pompeo reden genoeg om juist geen afstand te nemen van president Trump en zijn gedrag. Integendeel, ze proberen zijn mantel over te nemen. Of dat kan met een zo gepersonifieerd presidentschap, is vers twee, maar ze praten en handelen maar vast als Trump. Het gebalde vuistje waarmee senator Hawley de belagers van het Capitool begroette, sprak boekdelen. Dat hij een paar uur later de verkiezingsuitslag weigerde te accepteren, dito.

Trump kunnen we afschrijven. Hij blijft echt niet rondhangen voor 2024. Daar is hij te lui voor. De golfbaan lokt. Mijn inschatting is dat zijn addergebroed, nu in ballingschap op Billionaire’s Island in Florida, te dom is om hun vader op te volgen.

De vraag is niet hoe snel de invloed van Trump als persoon zal verdwijnen. Dat gebeurt sneller dan hij denkt en wij verwachten. Nee, een veel belangrijkere vraag is hoe groot de structurele schade is aan ‘s werelds belangrijkste democratie en, daar niet van los te zien, of Amerika definitief moet worden afgeschreven als leidende natie. Het antwoord daarop is minder vrolijk stemmend.

Trumps grote verkiezingsleugen, sinds 3 november uitdijend tot de landslide waarmee hij gewonnen zou hebben, zal nog jaren dooretteren. Goed een derde deel van de Amerikaanse volksvertegenwoordigers, de meederheid van de Republikeinse afgevaardigden, volhardde in die leugen en stemde tegen certificatie. In hun ogen is Joe Biden geen legitieme president. En 67 procent van de Republikeinse kiezers is ervan overtuigd dat de verkiezingen zijn gestolen. De gekwetste burger is er weer tussen genomen. Dit gaat doorwerken. Elke volgende verkiezing is aanvechtbaar, de uitslag kan zomaar gestolen worden, onder je ogen.

Daarmee is de verdeeldheid die Trump zaaide nu in beton gegoten. Er is maar één middel om daar een einde aan te maken: Donald Trump zou zelf moeten erkennen en onderstrepen dat hij de verkiezingen werkelijk heeft verloren. Dat zou een gezond verstand eisen en psychologische volwassenheid, plus een bewustzijn van het maatschappelijk goed, zaken die Trump niet in zijn arsenaal heeft. Het zal dus niet gebeuren, bijgevolg zal de verkiezing van 2020 mensen nog jaren boos maken, erger, geen verkiezing zal meer onbetwist en eerlijk lijken voor de verliezers. Ik sluit niet uit dat Democraten ook ooit zullen vallen voor de verleiding om hierin mee te gaan.

Ernstig als dat is, de conclusie van vier jaar Trump is onveranderd: hij was eerder een symptoom van de Amerikaanse problemen dan de oorzaak ervan. Trump heeft geen enkel probleem opgelost, een aantal andere problemen verergerd en met de structurele ondermijning van het democratisch proces een nieuw probleem veroorzaakt. Hij laat Amerika zieker dan ooit achter als hij woensdagochtend Washington ontvlucht. Trump heeft geen toekomst maar zijn kwade geest zal blijven waaien over vele volgende verkiezingen.