‘That was some weird shit’. Oud-president George W. Bush staat niet bekend voor zijn scherpe observaties, maar hij had helemaal gelijk toen hij de inaugurele rede van zijn opvolger Donald Trump in 2017 zo beoordeelde. 

Fast forward naar 2025: talk about weird shit. Het is meer dan weird, Donald Trump heeft een serieus mentaal probleem. So, what else is new, zult u zeggen? Nou, de manifestaties van zijn geestelijke aftakeling stapelen zich op. Tijd om het 25ste Amendement af te stoffen, dat voorziet in het vervullen van het ambt na het aftreden of het afgezet worden van de zittende president. Een van de gronden voor het laatste is een beoordeling door zijn omgeving, geleid door de vicepresident of hij nog de geestelijke en/of fysieke kwaliteiten heeft om het ambt te vervullen. Zoniet dan staat daar de procedure om hem te lozen.

De afgelopen weken zagen we Trump wild gaan bij de memorial voor Charlie Kirk. Het ging niet over Kirk, het ging natuurlijk allemaal over Trump zelf. Over zijn successen, over zijn vijanden, over zijn obsessies. Over de applause lines die de MAGA menigte dronken opslorpte. Naast de bewonderenswaardige weduwe zag Trump eruit als een machtsdronken, zelfingenomen hofjoker. Als hij nog net wat minder gevaarlijk overkwam dan zijn belangrijkste influisteraar Stephen Miller, de Joseph Goebbels van deze autoritaire baas, dan is dat omdat die wel degelijk compos mentis is en weet wat hij doet.

De week erna zagen we Trump een uur lang ratelen in de Verenigde Naties, beledigen, campagne retoriek herhalend, bondgenoten beledigend, onzin uitkramend. Het was allemaal bedoeld voor binnenlandse consumptie, lees Fox News, maar de wereld keek mee en het was beschamend en onthutsend. Tijdens de speech van Netanyahu liepen afgevaardigden weg, tijdens de act van Donald Trump luisterden ze met toenemende verbazing en daarna zorg naar deze onthechte mafketel.

En als toetje op deze komische cake zagen en hoorden we gisteren een toespraak van Trump voor de verzamelde militaire leiding van Amerika. Laten we even voorbijgaan aan de show van Pete Hegseth, Trumps incompetente, zelfingenomen en woke geobsedeerde minister van Defensie. Van hem wist je wat je kon verwachten. De militairen zullen met een strak gezicht gedacht hebben: is dit de man die ons moet vertellen hoe we ons werk moeten doen? Hegseth suggereerde dat als je vraagtekens had bij wat hij verkondigde, je maar ontslag moest nemen. Het leidt geen twijfel dat menig geüniformeerd toehoorder dat graag gedaan zou hebben als praktische overwegingen niet in de weg stonden. 

Ach ja, Hegseth. Van dingen die voorbijgaan. Maar schets hun verbazing toen daarna ook de commander in chief zijn two cents mocht inbrengen. Talk about some weird shit. Trump was verward, zoals hij dat ook in New York was. Teleprompters zijn rare dingen als je moeite hebt meer dan twee regels achter elkaar te lezen, of ze nu werken of niet. Wat Trump echt van zijn stuk leek te brengen was dat de militairen stoïcijns voor zich uitkeken, niet klapten op zijn standaard applause lines, over het geheel genomen geen reactie toonden. Een nieuwe ervaring voor de spreker.

Een campagnespeech is een ding. Het is entertainment, de mensen weten wat ze krijgen, juichen al bij voorbaat, zijn omringd door mede-gelovigen. Maar hier stond de leider van de westerse wereld zichzelf en zijn land te kakken te zetten. Hoe kan iemand vertrouwen hebben in de leiderschapskwaliteiten van deze man?

De militairen oogden dan wel stoïcijns, maar het moet hebben gestormd in hun hoofd. Deze mannen (de vrouwen zijn door Pete Hegseth al weggewerkt: allemaal onterecht gepromoveerd) gaan worden ingezet tegen ’the enemy within’. Trump houdt van die term. Stoïcijns doet geen recht aan de schrik die ze gevoeld moeten hebben: de commander in chief die hen binnenlands op straat stuurt, om ’te oefenen in de straten’ van Democratische steden. Die zoals altijd loog en zijn feiten verkeerd had, het nodig vond om voorgangers af te kammen, over de Nobelprijs ratelde die Obama zo onverdiend had gekregen. Als het niet zo gevaarlijk oogde, dan zag het er pijnlijk pathetisch uit.

Het is niet de eerste keer dat Trump de weg kwijt is. Ik voorspel dat het erger en erger gaat worden naarmate het meer tegenzit – economische tegenwind, crisis hier, crisis daar, meer geweld in de VS. Trump ontleent zijn voor een 78-jarige opmerkelijk energie aan het kicken op de macht en de adoratie van zijn aanhangers, en de lof van zijn acolieten. Valt dat weg, hij zakt als een pudding in elkaar.

Maar het zou me niet verbazen als het 25ste Amendement al eerder van stal gehaald wordt. Er is niets mis met de geestelijke vaardigheden noch met het opportunisme van vicepresident JD Vance, en hij is degene die op een goed moment Trump kan wegwerken. Bereid u voor op de tweede helft van Trump 2.0 die in werkelijkheid Vance 0.5 gaat worden, in voorbereiding op de gestoken verkiezingen van 2028. Het 25ste amendement deelt de vicepresident een grote rol toe – naar verluidt had in 2020 toenmalig vicepresident Mike Pence de tekst ook al bestudeerd. Toen kwam er niets van, nu ligt het anders. 

Als ik Trump was zou ik over mijn schouder kijken. Hoewel, net zomin als Joe Biden weet de man zelf wat zijn geestelijke conditie is. Voor ieder ander is het duidelijk: Trump is van het padje. En let op: zodra hij geen nuttig doel meer dient voor de mensen die hem overeind houden, zal hij worden gedumpt.