President Trump had opnieuw een opgewonden, geschifte, uitdagende toespraak kunnen houden voor het Congres. Het had onze eerste indrukken bevestigd van een presidentschap dat chaotisch en destructief is. Zie je wel, hadden we kunnen zeggen.
Dat gebeurde dus niet. Zo gemakkelijk wordt het sceptici niet gemaakt. Trump hield een min of meer traditionele toespraak, gebruikte de teleprompter effectief, legde beleidsvoorstellen neer die dan weer de ene groep politici, dan weer de andere groep in applaus deed opspringen. Hij speelde het spel volgens de regels. Hij schreeuwde zelfs niet, wat erg helpt in het overkomen als een serieuze president.
Verrassing dus! Trump houdt ons scherp. Niets is voorspelbaar, zelfs niet, of juist niet, een traditionele voorspelbare toespraak. Hier stond de president die de opiniemakers die voorspelden dat Trump wel gewoon zou worden, presidentieel en beschaafd, in hun hoofd hadden. Gaat het van nu af gaan serieus worden?
Het beeld is misleidend. Eerder deze week had Trump een ontmoeting met journalisten van de grote televisiestations waarin hij suggereerde dat het wel een goed idee zou zijn om een immigratiewet op te stellen, à la die van Ronald Reagan in 1986, waarin het probleem van elf miljoen illegalen die het land niet kan missen op een humane manier wordt opgelost. Trump zei zelfs zich te realiseren dat zijn achterban dat niet leuk zou vinden, maar hij dacht er mee weg te kunnen komen. Precies het omgekeerde van wat hij eerder had gezegd. Zijn stafleden haastten zich naar de speechschrijvers, maar het dook er niet in op. Een voorbeeld van Trumps weergeven wat hij van de laatste spreker had gehoord, een proefballonnetje of echt een plan?
Zondag had Trump ook al verbaasd, en toch weer niet, door op de gouverneursconferentie te bekennen dat hij verrast was hoe complex wetgeving over gezondheidszorg was (dit was net voordat hij suggereerde dat oppositie werd aangejaagd door Obama). De gouverneurs, politici die gewend zijn een grote organisatie te runnen en bekend zijn met Obamacare, stonden met openvallende monden te luisteren. Trump erkende dat campagneretoriek goedkoop is en regeren heel wat lastiger. Feitelijk zei hij: ik heb tot nu maar wat heen en weer gepraat. Nu zie ik hoe complex het is.
Met welke Trump hebben we te maken? Als een goed showman houdt hij ons op het verkeerde been. Maar het beste is gewoon te kijken naar zijn plannen. ‘De tijd om klein te denken is voorbij’, zei de president. Dat is goed te horen voor mensen die vonden dat Bill Clinton met zijn ‘de tijd van de grote overheid is voorbij’ in 1998 overboord ging naar de conservatieve kant. Of de Republikeinen in het Congres er ook zo over denken staat te bezien.
De begroting die president Trump heeft ingediend, gecombineerd met de beloftes in deze toespraak, kunnen alleen maar leiden tot enorme begrotingstekorten. Een verhoging van 54 miljard voor defensie (eerlijk is eerlijk, Obama had al 35 miljard extra gevraagd), een miljard of tien voor de muur, één triljard voor infrastructuur, maar ook belastingverlagingen, zowel in de inkomstensfeer als de winstbelasting, en niets doen aan de kosten van Medicare, de ziektekosten van bejaarden, en Sociale Security, de Amerikaanse AOW. De fiscaal conservatieve Republikeinen in het Congres kunnen daar niet blij van worden.
Nu zijn begrotingen sinds de jaren zestig vooral een pakket goede bedoelingen. Van de twaalf wetten die nodig waren voor Obama’s begroting van 2016-2017 is zegge en schrijve één wet aangenomen. De overheid runt op een verlenging van de begroting van het jaar tevoren. Begrotingsprocedures zijn notoir moeilijke processen, lastig uit te voeren met een solide meerderheid, een hoofdpijndossier met een Congres waar Trumps eigen partij andere prioriteiten heeft dan hijzelf.
Dit was een soort ‘reset’ van Trumps tot nu toe falende presidentschap. Het is afgelopen met show handtekeningen en lege retoriek (al weet je niet wat Trump morgen weer gaat zeggen), nu moeten er wetten gemaakt worden, er moet geregeerd worden. Als Trump de zomer haalt zonder dat hij ruzie krijgt met het Congres en/of zonder dat zijn Witte Huis staf ruziënd uiteen valt, dan mag die reset geslaagd heten. Tot dan doet iedereen er goed aan zijn oordeel op te schorten.