Artikel over South Dakota uit 2001
Frans Verhagen
Men zegt wel dat St Louis de poort is naar het Midden-Westen, maar met evenveel recht kun je verdedigen dat Chicago en Minneapolis die kroon toekomt. Als u vanuit Chicago naar het westen gaat en de Mississippi oversteekt, dan is de verandering in het landschap duidelijk zichtbaar. Honderden kilometers van licht glooiende vlaktes en daarna eindeloze prairies.
Welkom in South Dakota. Maar de veertigste staat van de Verenigde Staten geeft niet meteen al zijn geheimen prijs als u de grens van Minnesota oversteekt. Om de staat echt te ontdekken, moet u er diep in doordringen, bijvoorbeeld naar de Black Hills, het ware hart van de Verenigde Staten.
Het echte Midden Westen, het land van de bizons en van de verovering van het Westen, ligt net voorbij de westelijke oever van de rivier de Missouri. Daar maken de velden maïs en zonnebloemen plaats voor de immense prairies en vee. Dit is het gebied van de Sioux Indianen en de cowboys. Het avontuur begint eindelijk in Chamberlain, een oude vooruitgeschoven post naar het westen. Bomen worden hier steeds zeldzamer en het terrein wordt beheerst door de groundhogs, de pluizige, aaibare beestjes die zich nooit erg ver wagen van hun holen en die bij het minste gevaar onder de grond duiken.
Zuid-Dakota is nog steeds een wilde en dun bevolkte regio (738.171 inwoners op bijna 200.000 km2). Pierre, de hoofdstad, die ligt aan de oevers van de Missouri, is daar een weerspiegeling van met zijn 13.200 inwoners. In een paar minuten rijdt je er dwars doorheen, maar het rare is dat het voor zo’n klein stadje verrassend comleet is in zijn voorzieningen. In elk geval treft u er de vriendelijkheid en zachtmoedigheid die de bewoners van Zuid Dakota kenmerkt.
Zuid Dakota was eens het land van de bisons. Nog maar een anderhalve eeuw geleden raasden er miljoenen dieren over de prairies van de staat. In 1839 werd een kudde gesignaleerd die zich uitstrekte over een gebied van 48 bij 72 kilometer. De bison was bijna uitgeroeid toen hij op het nippertje werd gered. Een kilometer of vijftig ten noordoosten van Pierre, bevint zich op een ranch nu een kudde van 3500 bisons. Het is de Triple U Buffalo Ranch, 24.000 hectare groot en een van de weinige plekken in Noord-Amerika waar kuddes kunnen worden geobserveerd in een natuurlijke omgeving die weinig afwijkt van waar zijn hun voorvaderen verbleven. Deze Triple U Buffalo Ranch is om nog een andere reden een toeristische trekpleister: hier werd Dances with Wolves, de film met Kevin Costner werd opgenomen. Costner is een vriend van de eigenaars van de ranch, Kaye Ingle en David Hansen en ze praten er graag en veel over. De twee blokhutten die voor het draaien van de film zijn gebouwd liggen dicht bij de ranch, vlak bij de grazende bisons.
De Triple U Buffalo Ranch voert ons binnen in de geschiedenis van de verovering van het westen maar we staan er midden in bij een bezoek aan de 1880 Town and Longhorn Ranch, bij exit 170 van de I-90. Hier hebben liefhebbers van de geschiedenis van de prairies meer dan dertig huizen kunnen redden die dateren uit de verovering van het Midden-Westen. Het is een ware cultplaats, waarvan talloze huizen in films hebben gefigureerd en waar Amerikaanse historici onderzoek doen, een dorp inclusief gevangenis, saloons, militair kamp, stadhuis, brandweer en andere gebouwen.
Geologisch wondergebied
Op weg naar Rapid City, helemaal in het westen van de staat, lopen er woestijnachtige scheuren door de grond, ware maanlandschappen scheppend waar de natuur eeuwenlang zijn krachten heeft laten werken. Tegelijkertijd heeft ze de aarde kleur gegeven met pastelachtige tinten: we zijn in de Badlands. Dit nationale park is met zijn 100.000 hectare een meesterwerk van de natuur. Het waren Franse kolonisten die dit gebied de ‘Mauvaises Terres’ noemden. De naam beklijfde en werd later in het Engels vertaald. Dit park is een geologisch wondergebied. Uit de prairie van Dakota hebben regen, wind en ijs diep valleien geslepen, steile rotswanden, raveinen, afgronden, en de heuvels die het ritme tonen van de geologische veranderingen. De erosie heeft hier niet alleen een nieuw landschap geschapen maar ook rotsen blootgelegd die er tussen de 23 en 37 miljoen jaar geleden zijn neergelegd. In dit park zijn meer fossiele resten van prehistorische zoogdieren te vinden dan begroeiing.
In de buurt ligt de Prairie Homestead, het huis van de familie Brown. Het geeft een goed beeld van de hardheid van het leven van de boeren en veehouders aan het begin van de verovering van het Westen. Prairie Homestead is ook de enige plaats waar u op uw gemak een populatie van witte ground hogs kunt bekijken. Als je het hebt over bisons en ground hogs dan kun je niet heen om het paard, dat het belangrijkste middel van vervoer en verovering werd van dit maagdelijk gebied.
In de Badlands, ten zuiden van het plaatsje Interior, heeft een rancher op zijn terrein van 2000 hectare een groep van zeventig wilde mustangs opgevangen. Ze werden gered van de ondergang door de tussenkomst van Karen Sussman, een liefhebster van paarden en de stichtster van de International Society for the Protection of Mustangs and Burros. Alan Amiotte, de eigenaar van de grond, is maar al te bereid om met bezoekers in zijn pick up truck een toer te maken over zijn gronden aan boord van zijn pick up, met zicht op mustangs, wilde ezels, badlands en een oeven wilde fauna van dassen en ratelslangen en fossielen. Volgens Karen nemen de wilde paarden nu hn originele kleuren weer aan, zoals ze waren 500 jaar geleden op het moment dat de conquistadors in Amerika aankwamne. ‘Het is vreemd om de link te lieggen tussen de eerste paarden en de mustangs van Zuid Dakota want de paarden zijn geboren in Noord-Amerika maar hebben het continent verlaten naar Europa. Het zijn de spanjaarden die het paard opnieuw in Amerika geïntroduceerd hebben.’ Het is dan ook interessant om in de badlands talloze fossielen te vinden van de eerste paarden – van de grootte van een hond en meer dann 35 miljoen jaar oud.
Met zijn 61.000 inwoners is Rapid City de tweede stad van Zuid Dakota, na Sioux Falls. Deze uitgestrekte stad staat in de VS bekend om zijn attracties en zijn gratis musea. Een daarvan heeft de rijkste collectie van fossielen en mineralen die in de Noord Amerika is te vinden: het Museum of Geology. Het merendeel van de fossielen van zoogdieren in de Badlands zijn hier geconserveerd, net als een aantal gigantische hagedisachtigen. Voor kinderen zijn er zeven reproducties van dinosaurussen in ht Dinosaur Park, in de heuvels boven de stad. Vlakbij Rapid City ligt ook het SD Air & Space Museum, waar een aantal van de grootste vliegtuigen van de wereld staan, waaronder een imponerende B52. Maar het meest bezochte museum is The Journey Museum die het verhaalv ertelt van de geschiedenis van Zuid Dakota sinds de vorming van de aarde tot aan de komst van de kolonisten en hun vestiging in de regio. Dit museum bezit een van de rijkste verzamelingen materiaal van de Sioux Indianen, die hier hun woongebied hadden. Het stadsleven van Rapid City speelt zich vooral rondom het centrum af, rond Main Street. Bronzen standbeelden van illustere personen uit de Amerikaanse geschiedenis staan op de trottoirs en de bars en de saloons bieden op vrijdag en zaterdagavonden Country Rock. In de oude brandweerkazerne zit nu een bar/restaurant met alle materiaal nog intact.
Rapid City is de entree voor een bergketen die de Black Hills heet. Maar dat betekent niet dat daar de prairies eindigen en de Rockies beginnen. De Black Hills zijn een soort bergachtig eiland, verloren in de het midden van de grote prairies van het Midden-Westen. Deze geërodeerde bult van graniet en leisteen strekt zich bijna 200 kilometer uit van noord naar zuid, en 100 van oost naar wetst. Het is een oase van groen met een enorm bos van sparren midden in een woestijn waarin de Kiowa, Crow en Cheyenne toevlucht vonden. Toen de Sioux hier in de tweede helft van de zeventiende eeuw kwamen, durfden ze zich er niet te installeren omdat ze dachten dat de goden er woonden. Dat was de reden van hun verzet toen ze zagen dt de blanken zich er meester van wilden maken. Toch had de Amerikaanse regering in 1866 een verdrag getekend waarmee de Paha Sapa – Zwarte Heuvels in Sioux-taal – aan de Indianen toekwamen ‘zolang het gras groeide en het water stroomde’.
Helaas leidden slechts zeven jaar later door generaal Custer verspreide geruchten van goudvondsten in de heuvels tot een ware stormloop die leidde tot een oorlog tussen de Indianen en de blanken, die uitliep op de massamoord bij Wounded Knee in het zuiden van de staat. De plek van Wounded Knee is overigens een soort heiligdom geworden, beschermd door de Sioux als een herinnering aan die zwarte periode.
In de Black Hills ontstond het stadje Deadwood, een plaats waar pioniers verbleven en kleurrijke persoonlijkheden zoals Calamity Jane en Wild Bill Hicoks, die als legendes van het Wilde Westen de gescheiedenis in zouden gaan. Hun graven zijn te zien op het kerkhof van Deadwood. Na de goldrush kende Deadwood een spectaculaire val omlaag, die pas werd gestopt door de toeristenindustrie en die was weer te danken aan de populairteit van Mount Rushmore en de vestiging van casino’s. deadwood is een klein Las Vegas in de Black Hills. Niet ver van Deadwood ligt een ander klein stadje dat niet te danken is aan de mijnbouw maar aan een andere categorie bewoners van de planeet: motorrijders. Het gaat om Sturgis. Ieder jaar, begin augustus, groeit deze gemeenschap van zevenduizend gedurende één week uit tot 700.000 als motorrijders uit alle hoeken van de aarde bijeen komen. Sturgis is een soort bedevaartplaats voor tweewielerliefhebbers.
Als u houdt van oude treinen, dan is Hill City de bestemming. Twee maal per dag vertrekt een stoomtrein vol toeristen uit het stantion van het stadje. Er ligt ook een klien paleontologisch museum die vette koppen in de kranten in de hele wereld haalde door de ‘Sue’ affaire, het grootste en meest complete skelet van de vleesetende Tyrannosaurus. Dit de Balck Hills Institute of Geology and Research die is gespecialiseerd in opgravingen van dinosaurussen en de vervaardiging van replica ervan in latex. In de zaal van dit museum vindt u een aantal complete skeletten van tyranossaurussen, een unieke verzameling.
In 1874 kwam een militaire expeditie naar de Black Hills om een kaart te maken en betere kennis te verwerven van dit mysterieuze terrein. Men stichtte hier uiteindelijk een stadje dat de naam draagt van de beroemde en legendarische luitenant kolonel van de VS. Custer is slechts de tweede toegang tot de Black Hills maar ook een toegangsweg naar Custer State Park. Dit park is een beschermplek voor de op een na grootste kudde bisons die in de VS in vrijheid rondlopen, zo’n 1500 stuks. Ze zijn te zien langs de Wildlife Loop Road. En het zijn niet alleen bisons die u langs deze weg ziet. Ook ground hogs, Amerikaanse antilopen, wilde ezels, coyotes, reebokken en herten zijn hier in overvloed. De enige voorwaarde is geduld en een goed observatievermogen.
De bisons in het Custer Park zijn een belangrijke attractie van Zuid Dakota. Ieder jaar, in het eerste weekend van oktober worden de 1500 bisons door cowboys opgedreven om gesorteerd te worden. Dit is de Buffalo Roundup, een nationaal Amerikaanse evenement. Stel u voor dat meer dan duizend bisons in een gigantische troep rennen, stof opwerpend en donderend. De bisons worden naar corrals gedreven waar de jaarlingen een voor een worden genoteerd en daarna weer vrijgelaten. Het park kan slechts onderdak bieden aan duizend bisons en de 500 resterenden worden opzijgezet voor de verkoop bij opbod aan de bisonranches in de buurt: jaarlijks goed voor een half mijoen dollar inkomsten voor het park.
Liefhebbers van mooie landschappen nemen de Needles Highway in het noorden van het Custer Park. Dit is een weg die vaak heel smal is maar zicht biedt op hoge steile wanden van grant die opstijgen uit een dicht bos van coniferen. In Custer is ook een van de bijzondere dieren uit de wereld te zien: twee helemaal witte bisons, met een in juli 2001 geboren derde, op een ranch ten zuiden van de stad. Het zijn Miracle Moon en Rainbow Spirit. Volgens Dena Riley, de eignaar van de Ranch waar beide dieren verblijven, is een blanke bison uniek: één op de zestig miljoen geboorten. Volgens de Sioux is de geboorte van zo’n dier een teken van Vrede en Harmonie op aarde.
In de brochures van Zuid Dakota wordt vaak gesproken over The Great Faces State. En inderdaad komen de meeste bezoekers hier voor een bezoek aan wat zij vaak het monument van de democratie noemen. Mount Rushmore ligt een kilometer of dertig ten zuiden van Rapid City. En de Sioux hebben er hun eigen beeld in de buurt gezet: het monument voor Crazy Horse.
In de jaren twintig was goud zo zeldzaam geworden in de Balck Hills dat er een andere manier gevonden moest worden om geld in de staatskassen te krijgen. Toerisme was de oplossing. De historicys Doane Robinson kreeg daarvoor een geniaal idee: beeldhouw een berg. Hij liet een Deense beeldhouwer komen, Gutzon de la Motte Borglum. De eerste gedachte was om helden van het Verre Westen in de berg uit te hakken: Lewis en Clark, Red Cloud, Joh Fremont en ander historische figuren.
Het was echter een project dat veel geld kostte en dat kwam pas los toen Borglum de helden van het westen verving door Amerikaanse presidenten. Na een aantal bezoeken aan de Black Hills koos de beeldhouwer voor Mount Rushmore, genoemd naar een jonge advocaat die in 1905 de heuvels bezocht. Over het gezicht van George Washington was weinig twijfel, maar de andere drie leidden tot stevige discussies. Lincoln als redder van de eenheid van het land was niet zo moeilijk, Jefferson als schrijver van de Onafhankelijkheidsverklaring zat ook wel goed maar Theodore Roosevelt? Hij zou symbool staan voor het Amerikaanse expansionisme en de solidariteit met de werkende klasse. Genoeg reden voor een discussie.
Borglum ging aan het werk in 1927, toen hij bijna zestig jaar oud was. Bij zijn dood in 1941 was het werk nog niet klaar. Zijn zoon, Lincoln Borglum, ging ermee verder. Tijdens de Tweede Wererldoorlog droogden de fondsen echter op en werd het werk stopgezet. Hoewel het geheel dus nooit is afgemaakt, vinden veel mensen het zo wel zo mooi. Alleen de hoofden zijn compleet, de lichamen ontbreken. Maar wat voor hoofden. Dat van Washington meet 18 meter, met een neus zes meter en ogen van drie meter doorsnede. De snor van Roosevelt is zes meter lang en de pukkel van Lincoln 41 centimeter in doorsnede. Toen een journalist eens aan Borglum vroeg of hij het beeld als ideaal beschouwde, antwoordde hij dat ‘de neus van Washington 2,5 centimeter te lang [is] maar dat het met een normale erosie in 10.000 jaar de ideale afmetingen zou hebben’.
Na de dood van Borglum ging een Pool aan het werk, Horczack Ziolkowski. Zijn drom was het om in een berg te beeldhouwen en waar beter dan in de Black Hills? In 1939 zocht de Sioux Indiaan Henry Standing Bear contact met hem. Hij had Mount Rushmore gezien en wilde iets dergelijks, maar dan groter en met Indiaanse helden. Beide kwamen met dezelfde naam op de proppen: de overwinnaar van Custer bij Little Big Horn, Sioux Crazy Horse. De juiste plek werd gevonden bij Thunderdhead Mountain, zo’n vijftien kilometer in vogelvlucht van Mount Rushmore. Op 3 juni 1948 begon Ziolkowski met het werk dat duurde tot zijn dood, 36 jaar later. Hij stierf zonder dat zijn werk af was maar het had in elk geval toch al zeven miljoen ton graniet verwijderd en daarmee flink zijn tanden gezet in de berg. Zijn vrouw en kinderen werkten eraan verder. Het kolossale beeld dat Crazy Horse te paard zet, met een arm uitgestrekt naar de horizon, is 205 meter lang, 180 hoog en alleen de arm al is 72 meter lang.
Klaar is het nog steeds niet, maar op 3 juni 1998 werd het beeld in elk geval vast ingewijd ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van het begin van het werk. Bij gebrek aan financiers, vordert het werk nog maar heel gestadig. Volgens sommige berichten zou het nog een paar generaties vergen voor het af is.
Eén maal per jaar, in een weekend in juni, komen 100.000 wandelaars bijeen in de Crazy Horse Memorial Volksmarch die hen met een wandeling van tien kilometer voert naar de arm van het grote Sioux opperhoofd. Dat is de enige gelegenheid dat het publiek toegang heeft tot het beeld. Overigens is dat het meest zichtbare punt van een stichting die ook een universitair gebouw omvat en een medisch centrum voor de lokale bevolking, een vliegveld en een Indiaans museum.å
In de loop van miljoenen jaren heeft de fysionomie en de samenstelling van Mount Rushmore en Thunderhead Mountain letterlijk een bewogen geschiedenis gekend. Ze zijn onderworpen geweest aan de effecten van de verschuivingen van het terrein gedurende de laatste grote opheffing van de regio tot boven het zeeniveau. Ze hebben bijgedragen aan de veranderingen van het klimaat. Ze hebben gadegeslagen de levenscyclus van talloze vreemde dieren die vroeger in grote aantallen hier voorkwamen en waarvan de botten nauwkeurig zijn geconserveerd in de Badlands. De massieve schouders van Mount Rushmore en Thunderhead Mountain hebben de stormen getrotseerd in de loop vanhun lange jaren en hoewel men hier en daar de sporen kan zien van de lange jaren, toenen op een duidelijke manier hoe lang het duurt voor de rots disintegreert of verdwijnt. Hoelang zullen deze monumenten overleven? Miljoenen jaren, waarschijnlijk.
Een bezoek aan Zuid-Dakota is niet compleet zonder een tour te maken in Hot Springs waar men een warmwaterbron vindt. In 1974 deden kinderen een vreemde ontdekking in een veld ten zuiden van de stad. Ze vonden de fossiele botten van een klaarblijkelijk groot dier. Die werden onderzocht en het terrein werd uitgepluisd. Men ontdekte hier uiteindelijk niet alleen het skelet van een dier maar die van een stuk of vijftig Columbiaanse mammoeten – een dier dat meer dan vier meter hoogte kan bereiken. De plek van de opgraving is daarna beschut in een museum dat men nu kan bezoeken, Mammoth Site. Onderzoekers zijnnog steeds bezig met hun werk, want men denkt dat er uiteindelijk wel honderd prehistorische mammoeten te vinden zijn. Toen deze dieren verdwenen werd hunplaats ingenomen door een nieuw dier, het paard. Net als in Interior bevinden zich bijna 300 mustangs op een privé terrein op een kilometer of dertig van Hot Springs in de Black Hills Wild Horse Sanctuary.
Het mag niet de meest bezochte staat zijn, maar Zuid Dakota heeft geen gebrek aan aantrekkelijke plekken voor de bezoeker. De meeste toeristen zijn Amerikanen.