Edward Moore Kennedy (1932-2009)
Op 25 augustus overleed Edward Moore Kennedy, sinds 1963 senator voor de staat Massachusetts en de laatst overlevende broer van de Kennedy familie die ook de vermoorde John en Robert voortbracht. Kennedy had in het voorjaar van 2008 een hersenoperatie voor een kwaadaardige tumor ondergaan. Hij had zich vast voorgenomen de inauguratie van Obama mee te maken. Dat lukte, al werd hij op de dag zelf weer onwel. Met Kennedy’s dood komt een einde aan een Amerikaanse politieke dynastie – al zullen we niet het laatste woord van een Kennedy hebben gehoord.
Door Frans Verhagen
Het is de tragiek van Edward Kennedy dat hij altijd zal worden geassocieerd met de brug naar Chappaquidick, op het eiland Martha’s Vineyard waar de Kennedy clan ’s zomers bivakeert. Op 18 juli 1969, aan het einde van een met drank overgoten feestje bracht Kennedy zijn assistente Mary Jo Kopechne, een voormalig secretaresse van zijn vermoorde broer Robert, terug naar de ferry naar het vasteland. Kennedy reed van de brug bij Chappaquidick af. Kopechne kwam daarbij om het leven. De senator verliet de plek van het ongeluk, belde die nacht met verscheidene staffers en meldde pas de volgende ochtend het ongeluk.
Deze spectaculaire daad van gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel – in de beste Kennedy-tradities overigens – maakte in één klap een einde aan zijn presidentiële aspiraties. Niet dat Ted Kennedy die per se had, maar als broer van John en Robert werd voetstoots aangenomen dat de vervulling van de belofte van de Kennedy’s nu zijn levensopdracht was.
Misschien was het ongeluk Kennedy’s geluk. Het dwong de frivole en lichtgewicht senator van Massachusetts om zijn rol in de senaat serieus te nemen. Hij had de senaatszetel in de schoot geworpen gekregen toen zijn broer John president werd (de zetel werd vrijgehouden door een loyale Kennedy-paladijn tot Ted de verkiesbare leeftijd van dertig had bereikt). Feit is dat Ted Kennedy een van de meest succesvolle senatoren aller tijden is geweest. Niet simpel door er lang te blijven, maar door hard te werken, een uitstekende staf in te huren en een structurele sociale agenda na te streven. Edward Kennedy heeft zich als politicus minstens zo effectief betoond als zijn beide broers, waarschijnlijk effectiever. Miljoenen Amerikanen, vooral mensen met weinig geld, opleiding of kansen, danken aan hem een stukje welvaart of veiligheid.
Cru gezegd: dat is meer dan je van zijn broers kunt zeggen.
Of Ted Kennedy een goede president had kunnen zijn, valt te betwijfelen. Hij mistte de vaardigheid in het communiceren die zijn broers kenmerkte, misschien ook de hardheid en aanvankelijk ook de visie.
Waarom hij zich in 1980 liet overhalen tot een gedoemde race voor het Witte Huis, zal wel altijd een raadsel blijven. Misschien was het de vermeende conservatieve impuls van Jimmy Carter, misschien diens onpopulariteit, maar Kennedy daagde een zittende president van zijn eigen partij uit. Vanaf de eerste stap ging het mis. Toen een vriendelijk gezinde reporter Kennedy in oktober 1979 hem vroeg waarom hij president wilde worden, zat er ineens een woorden zoekende, raaskallende man voor de camera die eigenlijk geen flauw idee had. Ook de persoonlijke levensstijl van Kennedy zou waarschijnlijk tot allerlei rampen geleid hebben. De campagne kwam nooit van de grond maar ondermijnde president Carter. Na zijn definitieve nederlaag hield Ted Kennedy op de conventie in New York een speech die de zaal op zijn kop zette – en de Carter campagne verder schade toebracht – onder het motto: de droom blijft leven. Carter verloor dat najaar smadelijk van Ronald Reagan en Ted Kennedy was daar mede voor verantwoordelijk.
Grote politicus
De senaat was de plek waar Kennedy zijn thuis vond. Dat hij achteraf zegt dat de senaat de belangrijkste plek is om besluiten te nemen is tegelijkertijd een witte leugen en een vaststelling die niet helemaal onwaar is. Bij zijn overlijden was Kennedy de op twee na langst dienende senator in de geschiedenis. Vriend en vijand zetten hem in de categorie van grote politici in het Congres, op gelijk niveau met illustere figuren als Henry Clay en Daniel Webster. Kennedy was een politicus die compromissen wist te sluiten om zijn zin te krijgen. Hij was bevriend met uiterst conservatieve senatoren, zoals Orrin Hatch, maar wist met hen veel wetgeving te realiseren. Tijdens het eerste jaar van de regering Bush lukte het de oude vos om geheel tegen de ideologische sjablonen in een deal te maken met president Bush over onderwijs, een onderwerp dat hem altijd na aan het hart lag. Tot ergernis van de Republikeinen wist hij Bush van hun favoriete voucher-systeem af te houden (geld dat kinderen vrij zouden kunnen besteden, wat het openbare onderwijs een doodsklap zou toedienen). Bush van zijn kant wist Kennedy naar waarde te schatten in die pre 9/11 dagen. Twee straight talking politici die vooral effectief wilden zijn.
Zo had Kennedy wel meer vriendschappen die vriend en vijand bevreemden. Kennedy’s succes had te maken met hard werken (dat wel eens overschaduwd werkt door zijn party-kant en zijn Kennedyeske gebrek aan maat en verantwoordelijkheid) en het verzamelen van goede mensen om zich heen. De staf van de senator stond in Washington bekend als de beste. Uiterst deskundig, gedreven en ervaren zonder zich door ideologische scherpslijperij op een zijspoor te laten rangeren. Als voorzitter van de juridische commissie had Kennedy grote invloed, maar door zijn senioriteit had hij ook in andere commissies een stem. Een van de redenen, zegt men, dat Hillary Clinton minister van Buitenlandse Zaken werd, was dat Kennedy weigerde haar invloed te geven op de wetgeving rondom ziektekostenverzekeringen.
Persoonlijk leven
Dat Kennedy in zijn persoonlijke leven vaak de weg kwijt was, valt iemand die de last moest dragen van twee vermoorde broers misschien niet kwalijk te nemen. De senator stond lange tijd bekend als een levensgenieter, een liefhebber van mooie vrouwen en flink wat drank. Zijn eerste huwelijk liep op de klippen, mede door zijn gebrekkige rol als gezinshoofd (een Kennedy-kwaal die van generatie op generatie wordt doorgegeven) en zijn ex-vrouw raakte aan de drank en drugs. Aan de andere kant was Kennedy bewonderenswaardig in zijn steun voor zijn jongste zoon die als tiener een been kwijtraakte aan een kwaadaardige kanker. In de jaren tachtig vond Kennedy vooral publiciteit in waaghalzerij, dronken feesten en, een relatief dieptepunt, het getuigen voor een neef die in Florida van verkrachting werd beschuldigd nadat hij met Kennedy was gaan stappen.
In zijn latere jaren hertrouwde Edward Kennedy met Victoria Reggie, de dochter van een rechter uit Lousiana, een kleine dertig jaar jonger. Zij hielp hem zijn leven weer op de rails te krijgen, de drank te laten staan en zijn rol in de senaat optimaal te vervullen. Vicky werd door de Kennedy clan altijd gewantrouwd, zeker door Joe Kennedy II, zoon van Robert. Deze ex-afgevaardigde uit Massachusetts wil graag Kennedy’s senaatszetel overnemen – en voert daarvoor al campagne sinds Kennedy door een hersenbloeding werd geveld. Een poging van Ted Kennedy zelf om zijn nicht Caroline, de dochter van president Kennedy, te lanceren als senator van New York (als opvolger van Hillary Clinton) leed schipbreuk. Het was de laatste teleurstelling van Kennedy’s leven.
Een tamelijk villein artikel in Vanity Fair legde dit voorjaar alle machinaties rondom de zieke senator bloot.
Eind mei lanceerde Kennedy’s staf nog een blauwdruk voor een alomvattend systeem van Amerikaanse ziektekostenverzekering. Kennedy zelf was al enige tijd afwezig uit Washington maar zijn imprint op het plan was onmiskenbaar. Het zal niet zo uitgevoerd worden maar zoals altijd wist de slimme vos door zijn plan nu te lanceren wel degelijk de toon te zetten en mogelijk de marges waarbinnen straks besloten wordt. Een dode Kennedy kun je uiteindelijk weinig ontzeggen en het zal nog niet meevallen om tegen zijn plan te stemmen. Of de droom voort leeft, valt te betwijfelen. Maar zeker is dat Ted Kennedy de boeken in gaat als een van de grote senatoren.
Copyright Frans Verhagen