[html] Made in America door Bill Bryson. Secker & Warburg, Londen 1994. 479 pagina's, fl. 37,50.
Dit is een boek van een liefhebber voor de liefhebber.
Made in America gaat formeel over taal, dat wil
zeggen over de manier waarop dingen die in Amerika
gebeurden of gedaan werden de Engelse taal verrijkt
hebben. Uit het baseball kregen we raincheck, fan, bullpen en to play ball, in de wereld van de seks kregen we necking en blue laws. De kolonisten begonnen er al mee. Ze waren bijvoorbeeld zo onbekend met de natuur dat ze de Amerikaanse haas voor een konijn aanzagen en het beest gaat sindsdien als rabbit door het leven.
Taal dus, maar wat Bryson eigenlijk heeft gedaan is een stukje Amerikaanse geschiedschrijving, geordend op bepaalde topics (die waar veel woorden bij komen kijken). Bill Bryson is een begaafd woordsmid. Hij is professioneel geïnteresseerd in de Engelse taal, en weet zulke memorabele zinnen te slijpen als de openingsregel van zijn boek The lost continent: I come from Des Moines. Somebody had to. Maar een geschiedschrijver is Bryson niet. Hij heeft gewoon zijn boekenkast omgekeerd en is aan de slag gegaan om bepaalde woorden op te snorren. Hij heeft keurige desk research gedaan, van The Economist tot The Atlantic, en verder een ruime voorraad handboeken. Maar elke originele gedachte ontbreekt. Bryson gebruikt alleen secundaire literatuur, en zijn methode leidt tot een ratjetoe van informatie zonder lijn of structuur, of samenhangend idee. In die zin deed dit boek me denken aan The Fifties van David Halberstam: ook een omgekeerde boekenkast die dank zij de wordprocessor kan uitdijen tot vele honderden bladzijden, zonder dat de auteur er ooit in slaagt orde te brengen in zijn informatie en die daardoor enige betekenis te geven. Het is vaak een woordenlijst die aan elkaar geregen wordt met behulp van anekdotes.
Secundaire literatuur
Het boek herinnert ook aan The Fifties omdat het op het eind vooral over consumptie en consumptiegoederen gaat. Dus krijgen we weer eens het verhaal voorgeschoteld van de 'uitvinder' van McDonald's, van Coca Cola, de ontwikkeling van de suburb, van de Holiday Inn Made in America is immers het thema. Maar dat zijn, zeker in de capsulevorm waarin Bryson ze opdient, wel erg bekende verhalen. De woorden die er uit voortkomen zijn tamelijk voor de handliggend, de verhalen zo langzaamaan vervelend.
Maar hij beheerst zijn secundaire literatuur beter dan ik, zodat zo af en toe toch een 'he, dat wist ik niet' kan opklinken. Zo zou het woord filibuster, dat in de senaat gebruikt wordt voor een techniek van traineren om te voorkomen dat een onderwerp in stemming wordt gebracht, van het nederlandse vrijbuiter komen.
Of Bryson grote fouten heeft gemaakt, of enige claim van volledigheid kan maken, kan ik niet beoordelen. Het geeft te denken dat hij de ontwikkeling van de cotton gin in 1790 verantwoordelijk houdt voor het economisch onnodig maken van de slavernij. Zo simpel lag dat niet. Brysons inzicht in de geschiedenis van de Verenigde Staten is soms origineel, zoal niet dubieus te noemen. Niettemin is dit een boek dat de liefhebber zal plezieren. Die moet het dan wel in afgemeten doses tot zich nemen – een hoofdstuk per avond bijvoorbeeld – want na een tweehonderd bladzijden gooit hij er anders onherroepelijk het bijltje bij neer. [/html]