Oscar Handlin en de Boston Immigrants

Dat die assimilatie problemen opleverde, bleek uit het werk van Oscar Handlin, de belangrijkste historicus van de immigratie in het midden van de twintigste eeuw. Als zoon van een joodse immigrantenfamilie, geboren in 1915 in Boston, ervoer Handlin de intolerantie aan den lijve. Het Harvard waaraan hij in de jaren dertig studeerde, was een bolwerk van anti-semitisme. Handlin liet zich niet uit het veld slaan en werd een van de eerste joodse professoren, en na de oorlog voerde hij de kruistocht aan die van Harvard een bijzonder welkome plaats maakte voor joden.

Handlin’s eerste boek, Boston’s Immigrants, verscheen in 1941. De invloed van Park was duidelijk. Handlin concentreerde zich op Ierse immigranten, hun ontworteling en hun aanpassing. Handlin zag de eerste drie stadia zich voltrekken, maar de assimilatie ontbrak. De Ieren bereikten een stevige plaats in de gemeenschap, schreef Handlin, maar ze bleven duidelijk onderscheiden als groep. De climax van de immigranten ervaring was niet het Amerikaan worden, maar het ontwikkelen van een groepsbewustzijn. De Ieren hadden zich aangepast, in die zin was er inderdaad amerikanisering, maar ze bleven steken op de onderste sport in het sociale systeem van Boston.

In 1951 publiceerde hij een klassiek boek, The Uprooted. Handlin werkte opnieuw de thema’s uit van Boston’s Immigrants, zonder er veel optimistischer van te worden. Het uiteenvallen van het oude boerenleven in Europa, de moeilijke reis naar Amerika, de ontworteling in de steden en families. Handlin keek nu meer naar de individuele immigranten, die hij beschreef als niet op hun plek in Amerika, ook al had hun groep een plaats gevonden. Ze konden niet ontsnappen aan hun eenzaamheid, isolement en triestheid. Ze bleven voor altijd vreemdelingen. Handlins denken over de gebrekkige bereidheid van mensen om zich onder te dompelen in een samenleving was sterk beïnvloed door de oorlog. Hij verweet de Amerikanen niet de uitdaging van de moderniteit aan te gaan maar te vluchten in nativisme. Een pessimistisch en bleek beeld. Handlin was de man van de altijd eenzame Amerikaan. Nu paste dat ook wel in het tijdsbeeld: het zijn de jaren dat David Riesmans The Lonely Crowd verscheen.

In de loop van de jaren vijftig ontstond er een beweging die immigranten en hun etnische groepen als redding zagen van de Amerikaanse samenleving. Het debat in sociologische kring veranderde. Assimilatie gebeurde gewoon, minderheden verdwenen en in plaats van dat toe te juichen, werd dat nu juist een zorg. Er kwam een debat op gang over cultureel pluralisme dat zich afspeelde in de context van een ‘afgerond’ proces van assimilatie.

Pluralisme was mogelijk door deelname in vrijwillige organisaties. Handlin ging daarin voor. Tien jaar later zouden Moynihan en Glazer daar het definitieve boek over schrijven met hun Beyond the Melting Pot – ik kom daar nog op terug. In deze jaren wordt klassenanalyse ook een steeds belangrijker onderddel. Voor Handlin was dat niet zo belangrijk, maar met de opkomende radicale historici had hij gemeen dat ze beide vaststelden dat een uitbuitende samenleving leidt tot vervreemding. Overigens hield Handlin zich verre van deze radicalen: hij had een hekel aan de doorgeslagen jaren zestig.

Een buitenstaander, de Zweedse socioloog Gunnar Myrdal probeerde een verklaring te vinden voor het dilemma van het naast elkaar bestaan van het Amerikaanse credo, de gelijkheids- en vrijheidsideologie, en het onderdrukken van de zwarte bevolking. Ook Myrdal was optimistisch. Hij dacht dat voortgaande modernisering zou leiden tot een ander beleid en een andere praktijk en tot het assimileren van de zwarte bevolking. De industriële convergentie these hield in dat de moderne samenleving een individualistische prestatiemaatschappij is. Etnische verschillen en zeker niet etnische tegenstellingen, horen daarin niet thuis. Daarmee grijpt Myrdal terug op een vaststelling van Karl Marx in Zur Judenfrage. Marx dacht dat etnisch-religieuze scheidslijnen in moderne industriële verhoudingen onverenigbaar zouden zijn.