1740

Tussen 1730 en 1750 ondergingen Groot Brittannië en de Amerikaanse kolonies een periode van enorme geloofsactiviteit. Op verscheidene plekken ontstonden fervente geloofsbewegingen, aangejaagd door reizende predikanten. Een van de belangrijkste was Jonathan Edwards, een theoloog en predikant met Puriteinse wortels die echter het belang benadrukte van een directe, persoonlijke geloofservaring. Revivals leidden altijd tot problemen met de gevestigde orde omdat ze de rol van de georganiseerde kerk aan de kaak stelden, ten gunste van de emotie die een revival opriep.

Edwards beroemdste preek is ‘Sinners in the Hands of an Angry God.’

“Jullie slechtheid maakt je alsof je zwaar als lood bent en drukt je neerwaarts met groot gewicht, naar de hel. Al je deugdzaamheid kan niet meer effect hebben dan een spinnenweb zou hebben om een vallende rots te stoppen. De zwarte wolken van Gods toorn hangen nu boven jullie hoofden, zwaar van de verschrikkelijke storm en vol donder, maar is nog steeds een moment om een schuilplaats te zoeken voordat hij zal toestaan dat de wervelwind jullie zal vernietigen als het kaf op een dorsvloer in de zomer.

De God die jullie boven het hellevuur houdt, zoals je een spin of een ander afstotelijk insect boven het vuur houdt; hij verafschuwt jullie, en is afgrijselijk uitgedaagd; zijn toorn over jullie brandt als vuur; hij kijkt neer op jullie als nietswaardig, enkel goed om in het vuur gegooid te worden; hij heeft puurdere ogen dan jullie in zijn zicht kunnen verdragen; in zijn ogen zijn jullie tienduizend keer zo verwerpelijk als de meest verachtelijke giftige slang is in onze ogen. Jullie hebben hem oneindig meer gegriefd dan een hardnekkige opstandeling ooit deed tegenover zijn prins: en toch is het niets dan zijn hand die jullie ervoor behoedt om in het vuur te vallen; het kan nergens anders aan worden toegeschreven dat jullie gisteravond al niet naar de hel gingen […] enkel dat Gods hand jullie heeft vastgehouden: er is geen andere reden waarom jullie niet naar de hel zijn gegaan sinds jullie hier in het huis van God hebben gezeten, zijn pure ogen uitdagend met jullie zondige, verdorven wijze van het bijwonen van zijn eredienst: ja, er is niets anders dat als reden gegeven kan worden waarom jullie niet op dit precieze moment niet in de hel zouden vallen.

Oh zondaar! Denk na over het vreselijke gevaar waarin je verkeert.”

Een dagboekschrijver die op 8 juli 1741 aanwezig was beschreef het effect van Edwards preek:

“Er was enorm gejammer en luid geschreeuw overal in het Huis – Wat Zal ik doen om Gered te worden – Oh, ik ga naar de hel – Oh, wat moet ik doen voor Christus, etc.etc. Zodanig dat de predikant genoodzaakt was te stoppen.”

 

In New Haven, aan de Yale University, was Edwards later dat jaar uitgenodigd om studenten die gegrepen waren door de revival tot rede te brengen. Dat hoopte althans het bestuur. Edwards waarschuwde de studenten tegen ‘spirituele trots’ en de gevaren van ‘impulsen en sterke indrukken’ die zogenaamd van God afkomstig waren. En hij riep de studenten op zich te wachten voor populistische predikanten die hen probeerden te leren om menselijke kennis te verwerpen. Tegelijk waarschuwde hij het bestuur om de grote geloofsrevival serieus te nemen.

De preek werd korte tijd later in Boston uitgegeven als History of the Work of Redemption en vond wijde verspreiding. Benjamin Franklin verzorgde een uitgave in Philadelphia en ook in Londen verscheen Edwards’ jeremiade. De predikant daagde degenen uit die zich verzetten tegen de revival maar hij ging verder en veroordeelde hen die haar niet openlijk steunden. De revival was zo breed dat predikanten volgens hem er niet ongevoelig onder kónden blijven. Zoals Edwards het zei: ‘Een lange, voortdurende stilte in een dergelijke zaak is zonder twijfel een provocatie voor God; vooral als het predikanten zijn: het is een geheime soort tegenstand, die het werk echt hindert; dit soort stille predikanten houden het werk van God tegen; zoals Christus al zei: ‘Wie niet met ons is, is tegen ons.’

 

Benjamin Franklin gaf in zijn Pennsylvania Gazette commentaar op de opwinding die hij om zich heen zag. Hij schreef de grote veranderingen toe aan de invloed van ‘de succesvolle arbeid van dominee Whitefield’. Whitefield was een reizend predikant, meer charismatisch en opwindend dan Edwards maar minder theologisch onderlegd. Op 12 juni 1740 schreef Franklin:

“Tijdens de Sessie van de Presbyteriaanse Synode, die op de 28ste van de afgelopen Maand begon, en doorging tot de derde van deze maand, waren er niet minder dan veertien Preken die op Society-Hill werden uitgesproken voor grote gehoren, door de predikanten Tennents, Davenport, Rowland en Blair, en daarnaast werden er nog gehouden bij Presbyteriaanse en Baptistische Bijeenkomsten en Oproepen in privé huizen. De verandering in de beleving van het geloof is nogal verrassend. Nooit toonden de mensen zoveel bereidheid om naar preken te gaan, en nooit toonden de predikanten meer energie en enthousiasme om de plichten van hun functie te vervullen. Geloof is het onderwerp aan het worden van bijna alle gesprekken. De enige boeken waarom wordt gevraagd zijn die over vroomheid en overgave; en in plaats van onschuldige liedjes en ballades, onderhouden de mensen overal zich met psalmen, hymnes en spirituele liederen.”

 

De First Great Awakening (Eerste Grote Revival) is de naam die breed wordt gebruikt voor deze periode van geloofsopwinding. De term is bedacht door historici van een latere periode, anderen twijfelen aan de omvang van de beweging en zien het meer als een uitdrukking van wat de predikanten hoopten dan als een beschrijving van de werkelijkheid. Niettemin lijken de Verenigde Staten eens in de zoveel tijd een periode van intensieve geloofsbeleving door te maken. De tweede revival liep van 1800 tot 1835, de derde van 1880 tot 1900 en de meest recente opbloei dateert van de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. In die zin is er sprake van een Amerikaanse traditie, waarin terminologie als ‘wie niet voor ons, is tegen ons’, zoals gebruikt door Jonathan Edwards én door president George W. Bush in 2001 voor iedereen direct herkenbaar is.

 

Bron

Samengesteld uit de gepubliceerde preken van Jonathan Edwards. Achtergrond: Jonathan Edwards. A Life. Door George Marsden (2003).
Franklin: The Papers of Benjamin Franklin, Vol. 2.