door Siem Eikelenboom

De jonge Charles Carr moet zich zijn
chauffeursbaantje heel anders hebben voorgesteld. In plaats van een  leven in het glitterlicht van de roem, rijdt
hij al uren over de verlaten wegen van Tennessee. Het weer is guur en koud en
tot overmaat van ramp begint het nog te sneeuwen ook. Hij heeft haast want zijn
passagier, de countryzanger Hank Williams staat de volgende dag, Nieuwjaarsdag
1953, geboekt voor een optreden in Charleston, South Carolina.

Williams, die gehuld in een deken en zijn overjas op
de achterbank ligt, heeft al uren geen teken van leven gegeven. Een dag eerder
had Williams Carr ingehuurd om hem van zijn woonplaats Montgomery naar
Charleston te rijden waar promotor A.V. Bambord een optreden heeft geritseld.
De Grand Ole Opry had Williams eerder dat jaar ontslagen wegens zijn excessieve
drankgebruik en tijdens optredens had Williams het zo bont gemaakt dat niemand
hem meer wilde hebben. De concerten in Charleston en een dag later in Canton
moeten én zijn banksaldo én zijn reputatie opvijzelen.

In Knoxville doen ze nog een vergeefse poging een
vliegtuig te krijgen. Vanwege het slechte weer zijn echter alle vluchten
geannuleerd. Hank, die onderweg een paar flessen drank heeft ingeslagen, is
inmiddels zo dronken dat hij bij een hotel door twee portiers uit de auto moet
worden gedragen. Het is dan al duidelijk dat het concert in Charleston niet
wordt gehaald. Na een korte rust geeft een arts hem een injectie met morfine en
vitamine B2. De portiers dragen Williams terug naar de Cadillac en leggen een
deken en een jas over de man die volgens een van hen een levenloze indruk
maakt. De arts verklaart echter dat Williams voldoende fit is en Carr neemt
plaats achter het stuur in de hoop het concert in Danton wel te halen.

Om kwart over elf die avond dwingt een politieman
Carr tot stoppen omdat hij te hard rijdt. Tijdens het uitschrijven van de bon
merkt de agent op dat de man op de achterbank er wel erg beroerd uit ziet. De
chauffeur antwoordt dat hij heeft gedronken en een pijnstiller op heeft waarna
de agent niet verder vraagt en Carr laat gaan. Om één uur, het is inmiddels
Nieuwjaarsdag, stopt de vermoeide Carr in Oak Hill voor een bak koffie. Dan
ziet hij dat de deken en overjas van Hank zijn afgegleden. Als hij beide wil
terugleggen merkt hij tot zijn afgrijzen dat Hanks hand stijf en blauw is.

 Een allerijl
te hulp geroepen arts kan slechts de dood constateren. Vermoedelijk is Hank
Williams dan al uren overleden. Ergens tussen Knoxville en Oak Hill, op de
verlaten en door sneeuw en regen geteisterde wegen, is de ‘happy rovin’
cowboy’, zoals hij zich graag afficheert, gestorven aan, zoals de lijkschouwer
later zal schrijven, een zwak hart en inwendige bloedingen. De werkelijke
oorzaak, zo weet iedereen die Hank heeft gekend,  is het jarenlange overmatige alcoholgebruik gekoppeld aan een al
even mateloze inname van pijnstillers en slaapmiddelen. Hank Williams
lijkt  inmiddels het archetype van de
gekwelde popster te zijn geworden.

Ongeschikt voor het boerenwerk

Negenentwintig jaar eerder is hij in Mount Olive,
een klein dorpje in Alabama te wereld gekomen als Hiram Williams. Zijn vader
Elonzo (Lon) Williams is een 31-jarige veteraan uit de Eerste Wereldoorlog die
op het moment van Hanks geboorte een aardbeienfarm heeft met een klein
dorpswinkeltje. Dat drijft hij samen met zijn 25-jarige echtgenote Jessy die
enigszins muzikaal is en orgel speelt in de plaatselijke kerk. Na een periode
van strenge vorst wordt de aardbeienfarm noodgedwongen van de hand gedaan en
gaat Lon werken voor een houtfirma. Het is de eerste van een reeks baantjes van
een man die zich de komende jaren steeds meer van zijn gezin vervreemdt en
uiteindelijk van zijn vrouw zal scheiden. Hank groeit bijna zonder vader op,
net als zijn zoon Hank Williams jr. dertig jaar later.

Hiram, die zich al snel Hank gaat noemen, wordt
geboren met een rugafwijking die hem verhindert met de kinderen uit zijn buurt
te spelen. Later zal deze kwaal hem ongeschikt maken voor het harde boerenwerk.
Hank is een eenling die via de radio en allerhande straatzangers een passie
ontwikkelt voor muziek, in het straatarme agrarische Zuiden naast de
kerkdiensten de enige bron van vertier. Na de zoveelste verhuizing ontmoet hij
in Montgomerey een zwarte straatmuzikant met de bijnaam Tee-Tot, een ironische
bijnaam voor een man die steevast lurkt van een brouwsel van thee en
zelfgestookte whisky. Tee-Tot leert Hank zijn eerste gitaarakkoorden. Op het
gebied van de drank hoeft de zwarte hem niets te leren. Vanaf zijn elfde is
Hank al een zware gebruiker, met een voorkeur voor whisky en bier. Al jong is
Williams een alcoholist met alle daarmee gepaard gaande buitenissigheden zoals
onverklaarbare stemmingswisselingen. Na zijn dood zullen mensen die hem hebben
gekend zijn karakter omschrijven van egocentrisch tot onbaatzuchtig. Over zijn
ware aard en karakter zijn de kenners en biografen het nog steeds oneens.

Heldere en krachtige stem

Het klaslokaal gebruikt Hank om bij te komen van
zijn enerverend bestaan als muzikant. In de avonduren treedt hij veel op voor
het radiostation WSFA. Als ‘The Singing Kid’ verwerft hij zijn eerste
populariteit. Hij doet veel mee aan talentenjachten en vormt zijn eerste
begeleidingsband die hij omdoopt tot de ‘Drifting Cowboys’. Op zestienjarige
leeftijd houdt hij de school voorgoed voor gezien en wordt hij full-time
muzikant.

In 1938 komt hij voor het eerst in aanraking met de
muziek van Roy Acuff die voor de jonge Hank zowel muzikaal als tekstueel het
ijkpunt wordt. Samen met Ernest Tubb is Acuff een van de eerste
singer/songwriters die de wat platte plattelandsmuziek van het Zuiden, de
hillbilly muziek, omvormt tot wat langzaamaan countrymuziek gaat heten. Muziek
niet zozeer bedoeld voor de dans op de vrije zaterdagavond, maar eenvoudige
liedjes met voor iedereen begrijpelijke teksten over God, liefde, dood, drank
en het harde plattelandsbestaan.

 Acuff zingt
zijn spirituele teksten met een heldere en krachtige stem begeleid door
onversterkte instrumenten als de steelgitaar, de mandoline en de fiddle. Dit
instrumentarium zal Hank min of meer overnemen, alleen zal hij in sommige
gevallen gebruik maken van een elektrische gitaar.

Acuff brengt Hank in contact met Fred Rose, een
collega songwriter met wie hij de muziekuitgeverij Acuff-Rose vormt.  Rose neemt de beginnende liedjesschrijver
onder zijn hoede en brengt hem het ambacht van het songschrijven bij. Zijn
invloed op Hank is volgens sommigen zo groot geweest dat een groot deel van
Hanks liedjes deels op diens conto moeten worden geschreven. Williams teksten
zijn van een dermate hoog niveau dat ze onmogelijk kunnen zijn geschreven door
een eenvoudige jongen die amper school heeft gehad. Inderdaad heeft Rose in het
begin van Hanks carrière flink aan diens liedjes geschaafd maar Hank is een
snelle leerling en bovendien komt hij uit een omgeving waar godsdienst een
prominente rol speelt en citaten uit de bijbel in de gewone spreektaal zijn
terug te vinden. Van Rose leert hij misschien hoe hij een tekst moet opbouwen
maar de teksten zelf haalt hij linea recta uit zijn eigen leven waarin met name
zijn vrouw Audrey een belangrijke rol speelt.

Scherpe tong en jaloezie

Hank Williams ontmoet Audrey Sheppard in de zomer
van 1943 tijdens een optreden. Audrey is getrouwd met een militair en heeft een
dochter. In December 1944 trouwt ze echter met Hank in wie zij een vehikel ziet
om haar eigen carrière wat vaart te geven. Zij wil meer zijn dan de vrouw van,
ze wil zelf een bekende zangeres worden.

Zowel in positief als in negatief opzicht is Audrey
voor Hank van cruciaal belang. Aan de ene kant helpt zij hem waar mogelijk met
zijn carrière. Zorgt dat hij op tijd en nuchter voor optredens komt, helpt hem
aan boekingen en probeert waar mogelijk belangrijke mensen in de
muziekindustrie voor Hanks muziek te winnen. Aan de andere kant is zij met haar
scherpe tong, haar jaloezie en haar koppige streven naar een eigen zangcarrière
dikwijls een blok aan zijn been. Een enkele jaren geleden uitgebrachte dubbelcd
met radio-opnames van het duo was bijna niet om aan te horen doordat Audrey met
haar kraakheldere kraaienstem haar Hank voortdurend overstemde. Niet alleen
door zijn vroege dood en zijn drank- en drugsmisbruik, ook aan de overheersende
positie van zijn echtgenote ging hij een aantal popsterren voor.

De tot op het bot gaande ruzies van het stel zijn de
inspiratiebron voor Hanks meest desolate liedjes zoals Cold, Cold Heart. Dit lied, zo bekent Audrey na Hanks dood aan een van haar minnaars,
schreef Hank nadat zij tijdens een ruzie de juwelen in Hanks gezicht had
gegooid die hij juist had gekocht om het tussen hem en Audrey weer goed te
maken. ‘I tried so hard my dear to show that you’re my every dream/Yet you’re
afraid each thing I do is just some evil scheme/A mem’ry from your lonesome
past keeps us so far apart/Why can’t I free your doubtful mind and melt your
Cold, Cold Heart.’

Verkeerde teksten op verkeerde muziek

Hank Williams grote doorbraak komt in 1949 met het
nummer  Lovesick Blues, een oud nummer van Cliff
Friend en Irving Mills, dat Hank al jaren op zijn repertoire heeft staan. Zijn
mentor Fred Rose en de mensen van platenmaatschappij MGM willen Hank het nummer
aanvankelijk niet laten opnemen. Hij houdt echter voet bij stuk met het
argument dat hij veel succes met dit lied heeft gehad tijdens zijn optredens
voor de Louisiana Hayride, een bekend radioprogramma voor countrymuziek en het
voorportaal van de Grand Ole Opry, het walhalla voor iedere countryzanger in
Nashville.

Hanks neus voor wat het publiek wil, heeft goed
geroken. Binnen een paar weken vliegen er bijna 50.000 exemplaren over de
toonbank en op 7 mei 1949 staat Lovesick Blues nummer één in Billboard, het blad van de Amerikaanse muziekindustrie. Zijn naam en status is
gevestigd en kort daarop wordt hij gevraagd voor de Grand Ole Opry.

De Opry begint in 1925 als het
radioprogramma WSM Barn Dance met een optreden van een 88-jarige fiddelaar die
wordt begeleid door zijn nicht. Een jaar later wordt de naam veranderd in Grand
Ole Opry. De daarop volgende jaren krijgt het radiostation steeds meer vermogen
tot het in juli 1940 van kust tot kust is te ontvangen. Iedere zaterdagavond
trekt het tien miljoen luisteraars. Optreden voor de Grand Ole Opry betekent
landelijke bekendheid én landelijke verkoop. Tegenwoordig is de country show
verdwenen uit het centrum van Nashville en net buiten de stad uitgegroeid tot
een amusementspark waar de countrysterren van nu nog steeds optreden.

Het geluk lijkt Williams toe te lachen maar Hank is
zo iemand voor wie het geluk uiteindelijk altijd op de vlucht slaat. Met het
klimmen der jaren ondervindt hij steeds meer hinder van zijn rug. De soms felle
pijn bestrijdt hij met allerhande pijnstillers en vaker en vaker met
morfine-injecties. Periodes waarin hij de drank afzweert worden afgewisseld met
gelagen waarin hij zich bewusteloos drinkt.

De mare verspreidt zich dat Hank Williams bij
optreden of niet of dronken arriveert. In het laatste jaar van zijn leven jaagt
hij zijn publiek tegen zich  in het
harnas door het podium te beklimmen met de woorden ‘Y’all paid money to see ol’
Hank?’ Op het gejuich van het publiek, zegt hij vervolgens: ‘Well, you seen
him’ en verdwijnt. Of hij staat zo godsgruwelijk dronken op het podium dat hij
de verkeerde teksten op de verkeerde muziek zingt.

Privé is dan ook zo’n beetje alles fout wat maar
fout kan gaan. In 1948 vraagt Audrey scheiding aan van haar alcoholische,  overspelige en soms gewelddadige man. Een
paar maanden later trekt ze de aanvraag echter in om vier jaar later definitief
bij Hank weg te gaan. Na haar vertrek weigert ze Hank om nog contact te
onderhouden met Hank jr. Een rechter moet er aan te pas komen om het contact
tussen vader en zoon enigszins te herstellen. Vier maanden voor zijn dood huwt
Hank Billie Jean Jones, een schoonheid van een vrouw die hem echter evenmin kan
stoppen op zijn onafwendbare weg naar beneden.

Unplugged Williams

Het wekt verbazing dat een ongedisciplineerd en
drankzuchtig man als Hank Williams nog zoveel liedjes heeft kunnen schrijven en
opnemen. Dit alles is nu verzameld op wat hoogstwaarschijnlijk de definitieve
Hank Williams cd-box is geworden: tien schijfjes  met al zijn studio-opnames en radio-optredens, meer dan twaalf
uur muziek bij elkaar. Gaan de meeste cd-boxen mank aan te veel materiaal dat
vaak terecht het officiële oeuvre van een artiest niet heeft gehaald, in dit
geval is van alle 225 opnames de plaats in deze doos gerechtvaardigd.

Tijdens zijn leven wordt Williams muziek verspreid
op 78-toeren platen, pas in 1951 komt zijn eerste elpee uit. In totaal neemt
Hank voor de platenmaatschappijen MGM en Sterling negentig nummers op waarvan
een groot deel pas na zijn dood op plaat verschijnt.

Dat studiomateriaal wordt bovendien eindeloos
gerecycled op steeds weer nieuwe greatest-hits 
albums. Na zijn dood komen bovendien veel radio-optredens en in
Nashville gemaakte demo’s boven water waarop Hank zichzelf alleen begeleidt op
zijn gitaar. Dit materiaal wordt door de platenmaatschappij verkracht door
andere instrumenten erbij te dubben.. Op ‘The Complete Hank Williams’ is deze
fout gelukkig hersteld en kunnen we nu 45 jaar na zijn dood met eigen oren
horen dat deze ‘unplugged’ opnames behoren tot niet alleen het beste van Hank
Williams maar tot het beste van de countrymuziek. Wat moet er door luisteraars
zijn heengegaan toen zij Hank Williams ergens tussen januari en mei 1949 voor
het plaatselijke radiostation van Shreveport het Bobbie Nolan-nummer Cool Water hoorden zingen. Hier klinkt geen doorsnee reiziger die snakt naar
water maar de stem van een gedoemde sterveling die weet dat alleen de
verlossing in de vorm van hemels water nog uitkomst bieden kan.

Maar ‘The Complete Hank Williams’ laat ook zijn
vrolijke kant horen in songs als I’ll Never Get Out Of This
World Alive  en het cajun-achtige  Jambalaya. Ook zijn alle opnames
terug te vinden die hij maakt onder het pseudoniem Luke the Drifter, parlando
gezongen parabelachtige vertellingen met een sterke religieuze inslag. De
platenmaatschappij voelde er destijds niets voor om ze uit te brengen omdat ze
bang waren dat ze afbreuk zouden doen aan Williams’ imago. Maar onder het
pseudoniem van Luke the Drifter vonden ze uiteindelijk toch een -klein-
publiek.

Vijfenveertig jaar na Williams dood is country een
miljoenenindustrie die zelfs artiesten van buiten de VS aantrekt zoals de
Nederlandse Ilse Delange die in Amerika een grote ster moet gaan worden. Met
het grote geld heeft echter ook de voorspelbaarheid zijn intrede gedaan.
Iedereen die ooit in de VS heeft rondgereisd met een countryzender op zijn
autoradio kan erover meepraten: na een uur heb je al het idee dat je naar
steeds dezelfde artiest zit te luisteren. De huidige countryster is een man of
vrouw gehuld in laarzen, een spijkerbroek, spijkerjack en een grote Stetson op
het hoofd. De liedjes zijn dichtgemetseld met violen en steelgitaren en
vertellen  moralistisch verhaaltjes die
het CDA zo in haar verkiezingsprogramma zou kunnen opnemen.

 Hoewel Hank
Williams een journalist eens voorhield dat een liedje een verhaal moet
bevatten, hield hij zich zelf niet aan deze regel. Waar het gros van de
countrysongs eindigt met de ontmoeting tussen jongen en meisje, is dit voor
Hank Williams meestal het vertrekpunt. De liefde is geconsumeerd en heeft
plaatsgemaakt voor jaloezie en verlatingsangst. De kracht van Williams’ teksten
is dat hij deze angst naar een hoger, metafysisch niveau weet te tillen zoals
in het nog geen twee minuten durende Alone And Forsaken: ‘We met in the springtime
when blossoms unfold/The pastures were green and the meadows were gold/Our love
was in flower as summer grew on/Her love like the leaves now has withered and’.
Tot zover lijkt het een ‘gewoon’ liefdesliedje maar dan komt het ijzige
refrein: ‘Alone and forsaken bij fate and by man/Oh Lord, if You hear me please
hold to my hand/Oh, please understand’.

Rozegeur en maneschijn hebben plaatsgemaakt voor
geknakte bloemen en troosteloze vlakten die worden beschenen door een waterig
maantje. Hank Williams is gespitst op het heden dat hij niet onder controle
heeft en een toekomst die hij niet kan bevatten. Een van de eerste liedjes die
hij opneemt luidt I Don’t Care (If Tomorrow
Never Comes):
‘I don’t care if tomorrow never comes/This world holds nothing for me/I’ve been
lonely night and day ever since you went away/So I don’t care if tomorrow never
comes.’

Engel des doods

In December 1952 onderneemt hij een toernee door
Texas. Aanvankelijk lijkt alles goed te gaan. Hank slaagt erin van de drank te
blijven en op tijd te komen. Zijn optredens zijn redelijk tot goed. Griep
dwingt hem echter het toeren op te geven en gedesillusioneerd keert hij terug
naar Montgomerey waar hij een gehuurde kamer bewoont. Daar zal hij uiteindelijk
het bericht krijgen van promotor Bambord dat hij twee optredens heeft op 1 en 2
januari 1953. De ironie van het lot wil dat Hank Williams ook voor deze
optredens nooit zou komen opdagen. Maar Hank was ziek, ellendig en de dagen
meer dan moe. Een jaar voor zijn dood schreef hij het aangrijpende Angel of Death waarvan het refrein luidt: ‘When the Angel of Death comes down after
you/ Can you smile and say that you have been true/Can you truthfully say with
your dying breath/That you’re ready to meet the Angel of Death.’