Historische waardering: plaats 24

Geen president had ooit meer onthullende bijnamen dan Martin Van Buren. De ´Red Fox of Kinderhook´ zeiden iets over Van Burens haarkleur en afkomst, ´Flying Dutchman´ over zijn etnische achtergrond, de ´Little Magician´ over zijn politieke vaardigheden en de ´American Talleyrand´ over zijn staatsmanschap. Van Buren was de sluwste en meest geslepen politicus van zijn generatie. Men zei dat hij zo ijdel was dat het tapijt voor zijn spiegel slijtplekken vertoonde

De verkiezingsstrijd van 1836 stelde niet veel voor. Jackson was populair in het Zuiden en wenste Van Buren als zijn opvolger. De Whigs, de naam waaronder de tegenstanders van Jackson zich in de loop der jaren hadden georganiseerd, probeerden het met drie regionale kandidaten, van wie generaal Harrison onverwacht goed scoorde. Van Buren had echter carrière gemaakt in New York en kon het politieke apparaat daar onbeperkt inzetten. Hij won zonder problemen, met 51 procent van de stemmen.

Van zijn reputatie als politiek genie bleek weinig toen Van Buren eenmaal president was. Hij nam vrijwel alle ministers van Jackson over, waardoor hij nog meer dan toch al het geval was in de schaduw bleef van Jackson. Dat bleek ook uit zijn inaugurale toespraak. Van Buren sprak het Zuiden naar de mond over slavernij, daarmee het Noorden afstotend, en onderstreepte de dingen die Jackson altijd had voorgestaan. Geen wonder dat het grootste applaus naar zijn voorganger ging. We zagen hier ‘applaus voor de ondergaande zon in plaats van voor de rijzende zon’, noteerde een journalist.

Van Buren kreeg meteen de Panic of 1837 voor zijn kiezen, een economische crisis die het gevolg was van slechte kredieten en een gierende inflatie. Er werd gespeculeerd bij het leven en geleend tegen hoge percentages. Bovendien hadden de staten vele miljoenen dollars aan infrastructuur uitgegeven zonder dat ze veel inkomsten hadden. Ze financierden dat met geleend geld via staatsbanken die veel risico’s namen en die, door het ontbreken van de centrale bank die Jackson had vernietigd, niet werden gecontroleerd. Door een economische depressie in Engeland kelderden de katoenprijzen.

Toen in mei 1837 de banken in New York en later ook elders weigerden om papiergeld om te zetten in goud en zilver ontstonden een landelijke paniek en een zware depressie die duurden tot 1843. Zo’n 900 banken sloten hun poorten en in de grote steden waren broodrellen aan de orde van de dag. Van Buren gaf de schuld aan de banken en probeerde de federale financiën los te maken van de privébankbelangen. Na veel heen-en-weergepraat werd de Independent Treasury Act in juli 1840 van kracht, eigenlijk het enige grote succes dat Van Buren wist te boeken.

Als president was Van Buren juist zwak in de rol waar de verwachtingen het hoogst gespannen waren: als politicus. Niet alleen vielen zijn benoemingen tegen, hij slaagde er ook niet in zijn ministers of zijn partij goed te managen. Hij wist evenmin om te gaan met de slavernij en verwierf een onterechte reputatie als pro-zuidelijk in het Noorden terwijl het Zuiden hem juist wantrouwde.

Dat ´Little Van´ niet vies was van enige luxe in zijn dagelijks leven ging tegen hem werken naarmate de crisis langer duurde. Tijdens het presidentschap van weduwnaar Van Buren werden de honneurs van First Lady waargenomen door zijn schoondochter, Angelica Singleton, een zuidelijke dame. Haar hautaine manieren maakten haar echter niet populair in de hoofdstad. Van Buren zelf reed in Washington rond in een olijfgroene wagen met paarden met zilver bewerkt leder en dienaren in livrei. De Whigs gebruikten deze excessen tegen Van Buren en onderstreepten tegelijkertijd zijn banden met de Democratische radicalen, de kampioenen van klassenstrijd en proletariaat.

In 1838 leek de economie iets te verbeteren, maar een jaar later bleek dat een illusie. Ook op andere fronten ging het mis. Door de crisis liepen de overheidsinkomsten terug, de oorlog tegen de Seminoles in Florida liep vast en tussen Canada en Amerika braken grensconflicten uit in Noord-New York en Maine, die slechts op het laatste moment in de hand gehouden konden worden door generaal Winfield Scott. De ´Trail of Tears´, de genocidale verwijdering van indianen uit het Oosten, was het product van Jacksons beleid maar viel uiteindelijk onder Van Burens verantwoordelijkheid. Toen een bevriende functionaris in de haven van New York ervandoor ging met één miljoen dollar dook bovendien het corruptie-spook op.

Van Buren verloor de verkiezingen in 1840 tamelijk kansloos van de Whig-kandidaat William Harrison. De Whigs speelden de vermeende luxe in het Witte Huis uit en waren kritisch over Van Burens banden met radicale zuidelijke Democraten. Bovendien waren ze zo slim om met Harrison een kleurloze onopvallende kandidaat te benoemen. De meer voor de hand liggende Henry Clay zou te controversieel zijn geweest. De arme Clay moest zich verbijten, uitroepend dat zijn vrienden hem altijd kandidaat stelden als er geen kans was om te winnen en hem de nominatie weigerden als iedere idioot kon winnen.

Na zijn nederlaag begon Van Buren meteen met het organiseren van een comeback. In 1844 werd hij gepasseerd en later probeerde hij het nog bij de Free Soil Party. Daarna trok Van Buren zich helemaal terug in Kinderhook, waar hij al als herenboer zijn tijd doorbracht, immer dromend van een comeback die nooit zou komen. Hij stierf in 1862.